نوآوری و دشمنانش

اینکه سیگارهای الکترونیک (ابزارهای ویپ – vape) چگونه پدیدار شدند و چرا بهداشت عمومی با آن مخالفت می‌کند، پرسشی گیج‌کننده است اما پاسخ آن با نوآوری شروع می‌شود.

توسعه اساسی در این زمینه با پیشرفت یک فناوری حیاتی، باتری لیتیوم یونی، انجام شد که گروه جدیدی از ابزارهای مصرف نیکوتین را به شکل فشرده و قابل قبول برای مصرف‌کنندگان درآورد. این گروه از محصولات بر پایه نیاز سیری‌ناپذیر به کوچک‌سازی تلفن‌های همراه و سایر دستگاه‌های قابل‌حمل شکل گرفت که به دنبال آن باتری‌ها برای ارائه توان بیشتر (همراه با عمر مناسب) و قدرت کافی (برای گرم کردن سریع) بهبود یافتند.

دستگاه‌های ویپ از یک جهت فناوری‌های جدیدی هستند و نوآوری مهم درباره آنها تغییر منبع گرمایی برای تولید ریزذرات (aerosol) به حرارت ناشی از الکتریسیته است. سوزاندن تنباکو گرما تولید می‌کند و دود تنباکو به عنوان یک ریزذره حاصل از احتراق، محرک اصلی بیماری است. اما در گرمایش الکتریکی احتراق ایجاد نمی‌شود و خطر بیماری بسیار کمتر است. نوآوری اساسی و دگرگون‌ساز نیز همین است.

آنگاه که باتری‌های لیتیوم یونی موفق به غلبه بر مشکل ایجاد گرما شدند، افراد نوآور بستری برای خلاقیت بیشتر به دست آوردند. خاستگاه این نوآوری را مت ریدلی (Matt Ridley) در کتاب خود «نوآوری چگونه کار می‌کند» ارزیابی کرده و می‌گوید: «آزادی جوهره اصلی هدایت‌کننده به سمت نوآوری است، آزادی تغییر، تجربه، سرمایه‌گذاری و شکست؛ رها بودن از تملک و انحصار بالاسری‌ها… آزادی از سوی مصرف‌کنندگان برای پاداش دادن به نوآوری‌هایی که دوست دارند و رد کردن آنهایی که نمی‌پسندند.»

بنابراین در دهه پیش که مقررات‌گذاری کمتری وجود داشت، شاهد موجی از فعالیت نوآورانه بودیم که در بازار به سرعت معرفی و توسط مصرف‌کنندگان ارزیابی و در فرایندی طبیعی برگزیده یا مردود شدند.

این موج شامل گستره بزرگی از طعم‌ها و نشان‌های تجاری، دستگاه‌های قابل پرکردن دوباره، دستگاه‌های کنترل دما و… بود. برخی از این نوآوری‌ها نشان‌دهنده شکلی ظریف از هم‌افزایی بوده است؛ به‌عنوان نمونه استفاده از اسید در دستگاه‌های POD امکان تشکیل نمک نیکوتین «پروتونه شده» را ایجاد کرد که موجب بهبود روند تحویل نیکوتین فارماکوکینتیک شد تا قابل رقابت با سیگار شود.

این اسیدها استفاده از نیکوتین مایع با سختی بالا را تسهیل می‌کند؛ سختی بالا موجب استنشاق مقدار کمتری مایعات می‌شود و نیاز به حرارت کمتری دارد که به استفاده از باتری‌های کوچک‌تر و وسیله جمع‌وجورتر با کاربری مطلوب انجامید. به این ترتیب ترکیبی موفقیت‌آمیز شکل گرفت.

کالستوس جوما (Calestous Juma) در کتاب درخشان خود «نوآوری و دشمنان آن: چرا مردم در برابر فناوری‌های جدید مقاومت می‌کنند» نشان داده که چگونه نوآوری‌هایی که امروزه رایج هستند، مانند قهوه، مارگارین و یخچال در زمان پیدایش به‌شدت با مخالفت روبه‌رو شدند. او می‌گوید: «بحث بر سر فناوری جدید بخشی از تاریخ طولانی گفتمان اجتماعی درباره محصولات جدید است.

گاهی اوقات ادعا درباره نویدبخش بودن فناوری‌ جدید با تردید، توهین یا مخالفت آشکار مواجه می‌شود و در برابر تهمت، کنایه، هراس‌آفرینی، تئوری‌های توطئه و اطلاعات نادرست مغلوب می‌شود. بیشتر مباحثات را این فرضیه هدایت می‌کند که فناوری‌های جدید خطرات ناشناخته‌ای را به همراه دارند؛ و این روند تا آنجا پیش می‌رود که بر خطرات شناخته‌شده نیز سایه می‌افکند.»

چنین چیزی مخالفت‌ها با کاهش زیان تنباکو و ویپ را روشن می‌کند اما همچنین نشان می‌دهد که پیروزی در نهایت با زمان و دانش است و موجب شرمساری است که در حالی که فعالان حوزه کنترل دخانیات خود را با نوآوری‌های دگرگون‌ساز همراه می‌کنند، آسیب‌های بیشتری به بار می‌آید.