پیشرانه و مانع رشد فناوری باستان

به نظر می‌رسد نیازهای بشر و دسترسی به نیروی کار به رشد فناوری در دوران باستان کمک کرده و ارتباط محدود مانع گسترش فناوری بوده، اما تاریخ این دوره نشان می‌دهد بردگان در جایگاه نیروی کار رایگان موجب رکود نسبی در نوآوری‌های مکانیکی جهان باستان شدند و در مقابل بازرگانان و صنعت‌گرانی که به‌دنبال یافتن مواد سفر می‌کردند، پیشرانه گسترش دانش کاربردی و انتقال آن به جوامع دیگر بودند.

پیشرفت و بهبود بنیادین در فناوری ساختمان از اندازه سازه‌ها شروع و جایگزین هرگونه نوآوری دیگر شد. آجرهایی که در آفتاب خشک می‌شدند، به شکلی گسترده در اواخر دوران پارینه‌سنگی در منطقه بین‌النهرین ساخته و استفاده می‌شدند و جانشینان آنها استفاده از این شیوه را ادامه داده و در همین حال اندازه سازه‌ها را گسترش دادند که در نتیجه معابد مربع‌شکل موسوم به زیگورات ساخته شد.

هسته و بخش بیرونی این سازه‌ها از آجر و شامل دیوارهایی است که شیب اندکی به سمت داخل دارند، ستون‌های منظم آجری مایل به سمت داخل در دو یا سه مرحله همه سازه را به سمت معبد کشیده‌اند. نخستین کسانی که ستون‌های آجری را با خاک رس برداشت‌شده از همان محل ساختند، سومریان بودند که به این ترتیب مواد اولیه نوشتن را نیز فراهم کردند.

کمبود خاک رس در مصر با سنگ ساختمانی فراوان جبران شده بود که سازندگان اهرام و معابد از آن استفاده کرده و آثاری برجسته از تمدن مصر را برای دوران حاضر باقی گذاشتند. سنگ‌های مورد استفاده در این سازه‌ها را با غلتک‌هایی روی مسیر شیب‌دار می‌کشیدند و در جایگاه‌های بالاتر سازه‌ قرار می‌دادند.

با نظارت کاهنانی که به شکلی آشکار ریاضیدان و ستاره‌شناسانی برجسته نیز بودند، سنگ‌های شکل‌گرفته توسط سنگ‌تراشان ماهر در جای مناسب خود قرار می‌گرفتند. چینش‌های دقیق نجومی نشان می‌دهد که کار سنگین ساخت‌وساز را ارتشی از بردگان بر عهده داشتند که بیانگر دستاوردها و محدودیت‌ها نیز هست.

به‌طور معمول بردگان یکی از دستاوردهای کامیابی‌های نظامی بودند که نشانگر دوره‌ای از گسترش موفقیت‌آمیز سرزمینی است؛ اگرچه جایگاه برد‌گی می‌تواند برای مدتی نامحدود ادامه یابد و بردگان نیروی کار شایسته و ارزان برای کارهای ساختمانی عظیم را فراهم کردند، اما در دسترس بودن نیروی کار بردگان موجب کاهش گرایش به نوآوری فناورانه شد؛ این واقعیت اجتماعی به میزان زیادی قادر به توضیح چگونگی بروز رکود نسبی در نوآوری‌های مکانیکی جهان باستان است.

انتشار و انتقال دانش و فناوری در دنیای باستان به وسیله بازرگانانی انجام می‌شد که در جست‌وجوی قلع و کالاهای دیگر بودند. در این روند صنعت‌گران فلز، سنگ، چرم و سایر وسایل نیز مهارت‌های خود را به شکل آموزش مستقیم به دیگران منتقل کرده یا با عرضه نمونه‌، آنها را درگیر چالش نسخه‌برداری می‌کردند.

این‌گونه انتقال به وسیله تماس میانجی‌ها در طول هزاره دوم پیش از میلاد در شمال و غرب بین تمدن‌های باستانی و همسایگان آنها رخ می‌داد. سرعت این انتقال در هزاره بعدی افزایش یافت و در تروا، کارتاژ، کرت و میکنا تمدن‌های جدید و متمایز به وجود آمدند. در نهایت نیز آشنایی با شیوه‌های آهن‌کاری توانایی‌ها و منابع جوامع بشری را به شکلی ژرف تغییر داد و راهگشای تمدن‌های کلاسیک یونان و روم شد.