مسئله‌ای که سال‌هاست ورد زبان کارشناسان و اهالی صنعت است، فاصله عمیق میان نیازهای صنعت و آموزش‌های دانشگاهی است. هر چند در سال‌های اخیر تلاش شده تأکید روی مباحث آکادمیک در دانشگاه‌ها کمتر شود و دانشجویان را به سمت آمادگی ورود به بازار کار ببرند، اما هنوز سرفصل‌های آموزشی ایرادات بسیاری دارند و این مهم محقق نشده است. پلتفرم «نماتک» با شناخت این مشکل و ارائه راهکار آن، فعالیت خود را در سال 96 آغاز کرده است.
محمدحسین برمایون و مجید گودینی، هم‌بنیان‌گذاران نماتک هستند. آنها توضیح می‌دهند که طی این سال‌ها با آزمون و خطا توانسته‌اند دوره‌های آموزشی ویدئویی‌ای را طراحی کنند که بهترین پاسخ‌ها را به نیاز مخاطبان می‌دهد. به گفته این دو، نماتک پس از چهار سال فعالیت حرفه‌ای و رسیدن به سوددهی معقول به یک شرکت باتجربه تبدیل شده است و دیگر شکل استارتاپی ندارد. نماتک حالا می‌خواهد به نیاز شرکت‌های بزرگ در صنایع مختلف که با چالش تربیت و استخدام منابع انسانی ماهر روبه رو هستند پاسخ دهد.
ایده اولیه نماتک چه بود و چطور شد که این پلتفرم را راه‌اندازی کردید؟
من از سال 94 وارد فضای کارآفرینی شده بودم و در حوزه‌های مختلفی چون سلامت و انرژی در همکاری با چند تیم متفاوت استارتاپی، ایده‌هایی را پیش می‌بردم. هم‌بنیان‌گذار دیگر نماتک، مجید گودینی هم در حوزه اتوماسیون مدرس بود و دوره‌های آموزشی برگزار می‌کرد.
او نیز تقریباً از همان سال 94 در چند استارتاپ که حوزه کاری‌شان مربوط به قطعات صنعتی بود، فعالیت داشت. او پس از برگزاری چند دوره، متوجه نیازی شده بود؛ آن نیاز این بود که برخی از افراد امکان حضور در این کارگاه‌ها را نداشتند و به دنبال فیلم آموزشی این دوره‌ها می‌گشتند.
مجید گودینی در آن زمان دوره‌ای را که برگزار می‌کرده، ضبط می‌کند و برای فروش می‌گذارد که با استقبال مخاطبان مواجه می‌شود. در سال 96 که این موضوع را برایم تعریف کرد، ایده نماتک شکل گرفت. برنامه‌مان این بود که دوره‌های آموزشی مختلف را ضبط کنیم و آنها را به فروش برسانیم. نماتک با این رویکرد در دی‌ماه سال 96 شکل گرفت و اولین فیلم آموزشی هم که روی آن آپلود شد، دوره آموزشی او در حوزه اتوماسیون بود.
چشم‌انداز ما در آن زمان این بود که دوره‌های آموزشی بیشتری را در این قالب بیاوریم و به فروش برسانیم. زیرا یکی از نیازهای بزرگی که حس می‌شد و در دوره کرونا شدیدتر شد، همین مسئله آموزش غیرحضوری بود که در آن زمان ارجحیت نداشت. اما از آنجا که دریافته بودیم در کشور عدالت آموزشی وجود ندارد و اساتید خوب در مراکز استان‌ها مستقر هستند، تصمیم داشتیم با نماتک در جهت ایجاد عدالت آموزشی حرکت کنیم.
به علاوه چنانچه کسی در این دوره‌های حضوری شرکت می‌کرد، اما بخشی از جلسات را به هر شکلی فراموش می‌کرد یا از دست می‌داد، دیگر به آن دوره دسترسی نداشت. در نهایت ما تمام مشکلاتی که مخاطبان در آموزش حضوری با آن درگیر بودند، شناسایی کرده بودیم و سعی داشتیم در نماتک آنها را حل کنیم.
روند کار به این صورت بود که استاد سرفصل‌های آموزشی را ارائه می‌داد و این سرفصل‌ها در تیم فنی یک شرکت صنعتی به تصویب می‌رسید. سپس این دوره آموزشی ضبط می‌شد و آن را به شکل آفلاین برای مشتریان‌مان ارسال می‌کردیم. کم‌کم بر اساس نیاز مخاطبان، قابلیت‌هایی به نماتک اضافه شد.
مثلاً کارآموزان می‌گفتند که می‌خواهند با استاد در ارتباط باشند. بنابراین فرومی تشکیل شد تا هر کارآموز در هر زمانی که نیاز داشت، سؤال خود را در این فروم بپرسد تا استاد مربوطه به آن پاسخ دهد. مورد دیگر این بود که عده‌ای پس از گذراندن دوره آموزشی به دنبال گواهینامه معتبر بودند که نشان دهد آنها این دوره را گذرانده‌اند، زیرا متأسفانه همچنان داشتن مدرک بر میزان مهارت شخص ارجحیت دارد. به همین دلیل ما ارائه مدرک رسمی را هم به نماتک اضافه کردیم و در صورتی که کسی دوره آموزشی را بگذراند و در آزمون مربوطه نمره قبولی بگیرد، می‌تواند این گواهینامه را دریافت کند.
همان‌طور که اشاره کردم، کار با فیلم دوره‌های آموزشی در حوزه اتوماسیون شروع شد و کم‌کم مباحث برق به آن افزوده شد. سپس وارد حوزه‌هایی چون مکانیک، شیمی، مواد، عمران، معماری، کامپیوتر، صنایع و مدیریت شدیم و آموزش‌هایی را که نیاز صنعت و بازار کار بود، ارائه دادیم. در حال حاضر هم تصمیم داریم به سمت مباحث غیرمهندسی حرکت کنیم.
اکنون 90 دوره آموزشی جامع تخصصی در نماتک عرضه شده که در مجموع چهار هزار ساعت فیلم آموزشی را شامل می‌شود. نکته مهم اینکه چون پس از تدوین فیلم‌ها، قسمت‌های اضافه را حذف می‌کنیم، می‌توانم بگویم هیچ زمانی در فیلم‌های آموزشی صرف گفتن موارد غیرمفید نشده است.
نحوه انتخاب مباحث و اساتید به چه شکل است و چه استانداردهایی دارید؟
همواره دو مورد را در نماتک ارزیابی می‌کنیم؛ یکی اساتید و دیگری سرفصل‌ها و موضوعات آموزشی. زیرا هدف اصلی ما بر خلاف دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌های دیگر، این است که چیزی را آموزش دهیم که در صنعت مورد نیاز است. آن‌قدر روی نیاز صنعت تأکید داریم که پیش آمده به فیلم‌های آموزشی قبلی‌مان بخش‌هایی را اضافه کرده‌ایم و این بخش‌های جدید را در اختیار مشتریان قبلی‌مان نیز قرار داده‌ایم.
زیرا هدف‌مان این است که افراد با تماشای این آموزش‌ها بتوانند جذب بازار کار شوند. به همین دلیل هم از دوستانی که در صنایع بزرگ داریم و اساتید دپارتمان‌های آموزشی فنی کمک گرفته‌ایم و نیازشان را می‌پرسیم؛ اینکه در چه بخش‌هایی نیاز به نیروی کار دارند یا در چه بخش‌هایی می‌خواهند نیروی انسانی خود را از نظر حرفه‌ای ارتقا دهند.
بر این اساس، مباحث آموزشی انتخاب می‌شود. سپس با مدرسانی که در آموزشگاه‌ها و شرکت‌ها دوره برگزار می‌کنند، وارد مذاکره می‌شویم. معمولاً این اساتید از میان پنج نفر اول هر حوزه برگزیده می‌شوند. از این اساتید درباره آموزشی که قرار است ارائه دهند، اطلاعات می‌گیریم و دوره را ضبط می‌کنیم.
روی این مسئله نیز تأکید کنم که ما برای انتخاب اساتید خود را به یک جغرافیای خاص محدود نکرده‌ایم و اولویت ما حرفه‌ای بودن اساتید است. به همین دلیل بسیاری از استادان نماتک ساکن شهرهای دیگری هستند که برای ضبط مجموعه آموزشی‌شان به تهران رفت‌و‌آمد دارند. سرفصل‌ها و رزومه اساتید نیز توسط دپارتمانی که شامل استادان قبلی و نمایندگان صنعت است، ارزیابی می‌شود.
پلتفرم‌ها و سایت‌های دیگری نیز وجود دارند که مشابه فعالیت شما را انجام می‌دهند و در حوزه آموزشی فعال هستند. مزیت رقابتی نماتک را در این میان چه می‌دانید؟
من سایت‌هایی را که در حوزه آموزش فعالیت دارند، به دو دسته تقسیم می‌کنم. یک گروه آموزش‌های شخصی ضبط می‌کنند و در خصوص یک مبحث خاص، فیلم‌هایی را ارائه می‌دهند. در این مورد کیفیت فیلم‌های ضبط‌شده در سطح پایینی قرار دارد، در حالی که ما در نماتک بسیاری از دوره‌های آموزشی‌مان را در کارخانجات و کارگاه‌ها ضبط می‌کنیم. حتی در استودیومان قطعات صنعتی را داریم و حین آموزش آنها را نشان می‌دهیم.
دسته دوم پلتفرم‌های آموزشی هستند که مزایای خاص خود را دارند، ولی می‌توانم بگویم ما آن VOD هستیم که خودمان انتخاب می‌کنیم چه آموزش‌هایی را داشته باشیم که مراحل آن را پیش‌تر توضیح دادم. در حالی که در بیشتر پلتفرم‌ها اساتید خودشان انتخاب می‌کنند که چگونه و در چه محورهایی آموزش را ارائه دهند.
ما سعی کردیم چیزی را آموزش دهیم که دقیقاً نیاز صنایع باشد و مورد تأیید آنها نیز قرار گیرد. به‌علاوه دوره‌های آموزشی ویدئویی ما همیشه در دسترس هستند و مخاطبان دوره‌ها می‌توانند بارها و بارها به این ویدئوها رجوع کنند و آنها را چندباره ببینند. ما پشتیبانی دائمی نیز داریم و اساتید همواره در دسترس مشتریان ما هستند تا سؤالات و مشکلات آنها را حل کنند.
در نهایت اینکه ما گارانتی آموزشی ارائه می‌دهیم، به این معنی که اگر کسی مدعی شد که پس از دیدن دوره‌ها آموزش لازم را دریافت نکرده است، وجهی که پرداخت کرده، به او بازگردانده می‌شود.
تا به حال چقدر فروش داشته‌اید و با چه شرکت‌هایی در تعامل بوده‌اید؟
تا امروز حدود هشت هزار پکیج آموزشی فروخته‌ایم که مشتری حدود 500 پکیج، شرکت‌های بزرگ و معظم بوده‌اند. در سایت ما لوگوی شرکت‌هایی که با ما طرف قرارداد بوده‌اند و گواهی حسن انجام کار، وجود دارد. عمده مشتریان شرکتی ما در صنایع نفت و گاز هستند و اگر بخواهم به چند شرکت اشاره کنم، می‌توانم از شرکت نفت ستاره خلیج فارس، پالایش گاز ایلام و پالایش گاز بیدبلند نام ببرم.
برخی از مشتریان ما در صنایع فلزی فعالیت دارند مانند شرکت فولاد مبارکه، شرکت ملی صنایع مس ایران و شرکت توسعه آهن و فولاد گل‌گهر. در صنعت برق نیز شرکت توانیر و مپنا جزو مشتری‌های پکیج‌های آموزشی‌مان بوده‌اند. از میان شرکت‌هایی که با آنها همکاری داشته‌ایم و برای ذهن مخاطبان آشنا هستند، می‌توان به طبیعت سبز میهن، بوتان و کیسون اشاره کرد.
شما در سایت خود به این اشاره کرده‌اید که در صورت دریافت بسته‌ها و گواهینامه، افراد به بازار کار وصل می‌شوند. در این باره توضیح می‌دهید؟
از آنجا که تأییدیه سرفصل‌های آموزشی‌مان را از منابع انسانی شرکت‌های بزرگ می‌گیریم و قسمت زیادی از فیلم‌های آموزشی را به تأیید این شرکت‌ها می‌رسانیم، در نهایت کسانی که از این دوره‌ها فارغ‌التحصیل می‌شوند، مناسب کار در این شرکت‌ها خواهند بود. حتی در مواردی آگهی دعوت به کار شرکت‌ها تأکید می‌کند چنانچه فرد گواهی فلان دوره آموزشی نماتک را داشته باشد، نیازی به حضور در آزمون ندارد و تنها در مصاحبه شرکت خواهد کرد.
به‌علاوه با توجه به مسیری که طی می‌شود تا فیلم یک دوره آموزشی روی پلتفرم قرار گیرد، افراد با گذراندن این دوره‌ها برای کار در صنعت آماده می‌شوند و شرکت‌ها قطعاً برای استخدام چنین فردی تمایل خواهند داشت.
دقیقاً یکی از چالش‌های بازار کار کشور ما این است که کارجوها مدعی‌اند شغلی پیدا نمی‌کنند، در حالی که روزانه آگهی‌های استخدام بسیاری منتشر می‌شود که نشان می‌دهد نیاز به نیروی کار متخصص وجود دارد. گمان می‌کنم این گپ بزرگ میان نیاز بازار و تعداد افراد بیکار جامعه به دلیل نداشتن مهارت برای آن موقعیت‌های شغلی است.
هدف ما در نماتک پر کردن این فاصله است. بازخوردی که تا اینجا از مشتریان خود گرفته‌ایم هم تأیید کرده که به هدف خود تا حدود خوبی نزدیک هستیم؛ این افراد گفته‌اند که یا مشغول به کار بوده‌اند و به واسطه دریافت این آموزش‌ها، ارتقای شغلی پیدا کرده‌اند، یا بیکار بوده‌اند و توانسته‌اند جذب صنایع مختلف شوند.
عکس: پریا حاجیلو
آماری هم از کسانی که به این شکل استخدام شده‌اند، دارید؟
متأسفانه ما هنوز نتوانسته‌ایم قشر دانشجو را جذب کنیم. عمده مشتریان ما در سنین 27 تا 30 سال هستند که صنعت را از نزدیک دیده‌اند و می‌دانند برای استخدام یا ارتقای شغلی به چه آموزشی نیاز دارند. حتی از آنجا که برخی آموزش‌های ما در حوزه نظام مهندسی است، مشاهده کرده‌ایم که عده‌ای با این آموزش‌ها پروانه خود را دریافت کرده و کسب‌و‌کاری راه انداخته‌اند. بازخوردهایی که از افراد فاقد کار گرفتیم، به ما می‌گوید که حدود 500 نفر از کسانی که بیکار بوده‌اند، پس از گذراندن این دوره‌ها مشغول به کار شده‌اند.
چه چشم‌اندازی برای نماتک دارید و در قدم‌های بعدی تصمیم دارید چه فعالیت‌هایی انجام دهید؟
طرح جدیدی را سه، چهار ماه گذشته به نماتک افزوده‌ایم که شامل کمپ‌های آموزشی فشرده می‌شود. استارت این پروژه را با برنامه‌نویسی جاوااسکریپت (JavaScript) زده‌ایم. اینجا افراد علاقه‌مند را تعلیم می‌دهیم و مبلغ آموزش را پس از اینکه استخدام شدند، از آنها دریافت کنیم.
این مدل به شکل آزمایشی کلید زده شده است و نگاه‌مان به دانشجویان بود که ممکن است توانایی پرداخت هزینه دوره را نداشته باشند یا کسانی که هنوز نمی‌توانند به دوره‌های ما اعتماد کنند. فاز بعدی این است که خود ما این افراد را به صنایع معرفی کنیم. اتفاقاً از شرکت‌هایی که در حوزه‌های مختلف کار می‌کنند، درخواست‌های بسیاری داریم که نیروی کار متخصص برای بخش‌های گوناگون خود می‌خواهند.
برنامه داریم که برای سال آینده حدود پنج هزار نفر را به این شکل تعلیم دهیم و به صنایع معرفی کنیم؛ به‌خصوص در حوزه‌هایی چون برنامه‌نویسی، بازرسی، تعمیرات و… که با کمبود نیروی کار مواجه هستیم.
در کنار این کمپ آموزشی، با برند دیگری شروع به ضبط همین دوره‌ها به زبان انگلیسی کرده‌ایم و مشتریان خارج از کشور را هدف قرار داده‌ایم. زیرا ایرانیان خارج از کشور از پکیج‌های آموزشی‌مان استقبال بسیاری کرده بودند و می‌گفتند یا این آموزش‌ها به شکلی که نماتک ارائه می‌دهد، وجود ندارد یا هزینه‌اش بسیار سنگین است. به همین دلیل استارت برند بین‌المللی نماتک را زده‌ایم تا خلأهای بازار خارج از کشور را نیز پر کنیم؛ زیرا اساتید ما به‌خصوص در حوزه‌های نفت و گاز و صنایع فلزی، خبره و در سطح جهانی هستند.
به‌علاوه با هدف مهارت‌آموزی به دانش‌آموزان، سرفصل‌های آموزشی را طراحی کرده‌ایم و در حال ضبط فیلم هستیم، زیرا معتقدیم آنچه نیاز بازار کار است، قابل آموزش دادن به افراد در سنین پایین‌تر نیز هست؛ مثل مدارس فنی – حرفه‌ای که لزوماً فارغ‌التحصیلان آن نیازی به حضور در دانشگاه ندارند و می‌توانند جذب بازار کار شوند.
تا به حال جذب سرمایه کرده‌اید یا برنامه‌ای برای این کار دارید؟
نماتک تا امروز با سرمایه‌گذاران بسیاری، از خصوصی گرفته تا دولتی و حاکمیتی، پای میز مذاکره رفته، ولی به نتیجه نرسیده است. خوشبختانه تا اینجای کار توانسته‌ایم به شکل بوت‌استرپ کار را پیش ببریم و استقبال مخاطبان، به‌خصوص در یکی، دو سال اخیر نیاز مالی ما را برطرف کرده است.
بنابراین بیشتر از اینکه به دنبال سرمایه صرف باشیم، خواهان اسمارت‌مانی هستیم؛ یعنی سرمایه‌گذاری که بتواند به شکل راهبردی در پیش‌برد اهداف توسعه‌ای به ما کمک کند. مثلاً در پروژه بین‌المللی نماتک دسترسی‌های چندانی نداریم و به دنبال افرادی هستیم که تجربه همکاری با شرکت‌های بین‌المللی را داشته باشند؛ یا در خصوص کمپ‌های آموزشی، نیاز به کمک افرادی داریم که به ما اعتماد داشته باشند و مدل استارتاپ آموزشی را درک کنند.
بر اساس اعلام دولت، برای آنکه یک نفر وارد بازار کار شود، حدود 40 میلیون تومان از بودجه کشور هزینه می‌شود و ما در نماتک در حال کاهش این هزینه‌ها هستیم. بنابراین به دنبال سرمایه‌گذاری می‌گردیم که این موضوع برایش جذاب باشد. به همین دلیل با وجود اینکه ارقام پیشنهادی تاکنون جذاب بوده است، اما بیشتر به دنبال کسی هستیم که ویژگی‌هایی که اشاره کردم، داشته باشد.
خلئی که در حال حاضر در کشور احساس می‌کنیم، مشارکت بخش منابع انسانی شرکت‌ها در ساخت ویدئوهای آموزشی است
اندازه بازاری که نماتک در آن فعالیت می‌کند، چقدر است و شما چه سهمی از آن دارید؟ اعداد مشخصی در دسترس هست؟
برآورد حجم بازار آموزش دشوار است. تخمین زده‌اند که حجم آموزش الکترونیک در دنیا تا سال 2025 می‌تواند به 375 میلیارد دلار در سال برسد. معمولاً اگر نتوانیم برآوردی از بازار در ایران داشته باشیم، به نسبت سهم جی‌دی‌پی ایران در جهان، برآورد جهانی را تقسیم می‌کنیم و سهم ایران را به دست می‌آوریم.
بر این اساس تا سال 2025، سهم ایران در حدود دو میلیارد دلار در سال خواهد بود. چیزی که ما برای نماتک هدف‌گذاری کرده‌ایم، سهم پنج میلیون دلاری است که می‌شود 25/0 درصد از کل بازار بالقوه داخلی. ما تا اینجا توانسته‌ایم به 1/0 هدف‌گذاری خود برسیم و درآمد سالانه 500 هزار دلاری داریم.
در حال حاضر برای رسیدن به اهداف‌تان چه خلأهایی احساس می‌کنید؟
خلئی که در حال حاضر در کشور احساس می‌کنیم، مشارکت بخش منابع انسانی شرکت‌ها در ساخت ویدئوهای آموزشی است که نیاز شرکت خودشان است. برای صنایعی که توانسته‌ایم با آنها ارتباط بگیریم و خودمان آشنایی داریم، توانسته‌ایم این کار را انجام دهیم ولی برای صنایع دیگر، ممکن است نیاز آنها را به طور کامل ندانیم و درک نکنیم، زیرا از بیرون به آن صنعت نگاه می‌کنیم. حتی به نظرم بهتر است بخش منابع انسانی این شرکت‌ها در برگزاری کمپ‌های آموزشی نیز حضور و مشارکت جدی داشته باشند.
منابع انسانی شرکت‌ها می‌توانند میزان نیازشان به نیروی انسانی، نوع تخصص و حتی شهر مورد نظرشان را با ما مطرح کنند تا ما پکیج یا کمپ آموزشی مورد نیاز آنها را طراحی کنیم. حتی این آمادگی را داریم که به شکل اختصاصی برای هر شرکتی کمپ آموزشی برگزار کنیم.
این نکته را یادآور شوم که بوت‌کمپ‌های ما به شکل بسیار فشرده برگزار می‌شود و شبیه به دوره سربازی، افراد را در مدت‌زمان کوتاهی تعلیم می‌دهد تا بتوانند مهارت مورد نیاز را کسب کنند و این برای شرکت‌ها مفید خواهد بود. البته در حال حاضر با شرکت‌های مختلفی مذاکره کرده‌ایم و سعی داریم این مسئله را به نحوی حل کنیم.
در حال حاضر بسیاری از شرکت‌های طرف همکار ما این موضوع را درک کرده‌اند و حتی پکیج‌های آموزشی ما را به نیروی انسانی خود هدیه می‌دهند، اما تصمیم داریم بازار خود را بزرگ‌تر کنیم و در این میان همکاری بیشتر شرکت‌ها ضروری است.
عکس: پریا امیرحاجلو
