هنگامی که تانک‌های روسی با هدف حمله همه‌جانبه وارد اوکراین شدند، اعتراض‌ها به این اتفاق و محکومیت جهانی آن مورد توجه قرار گرفت. کشورهای غربی روسیه را محکوم کردند، اما سایر کشورها رویکرد محدودتری از خود نشان دادند.
سیریل رامفوزا، رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی، اعلام کرد که کشورش به‌دنبال موضعی متوازن در قبال جنگ است و چین سکوتی سرسام‌آور را در پیش گرفت. ژائیر بولسونارو، رئیس‌جمهور برزیل نیز اظهار کرد که کشورش به بی‌طرفی خود ادامه خواهد داد و اگر کمکی از دست‌شان برآید، از آن دریغ نخواهند کرد.
آندرس مانوئل لوپز اوبرادور، رئیس‌جمهور مکزیک نیز از پیوستن به تحریم‌های غرب خودداری کرد و گفت: «ما هیچ‌گونه ستیز اقتصادی انجام نمی‌دهیم؛ چراکه می‌خواهیم روابط خوبی با همه دولت‌های جهان داشته باشیم.»
افرادی که عمدتاً از رسانه‌های مغرب‌زمین استفاده می‌کنند، ممکن است تصور کنند که جهان در محکومیت تهاجم روسیه به اوکراین متحد شده، اما اگر کمی عمیق‌تر و با دقت بیشتری مسئله را بررسی کنید، متوجه می‌شوید چنین اتحادی در جهان وجود ندارد.
این اتفاق می‌تواند پیامدهای مهمی بر قوانین نظم جهانی پس از جنگ – که به رهبری ایالات متحده صورت می‌گیرد – و آینده مالی بین‌المللی داشته باشد. از جمله این پیامدها می‌توان به بلوکه‌شدن ذخایر ارزی روسیه توسط ایالات متحده و متحدانش اشاره کرد.
سلطه‌گری دلار
دلار به قدری قدرتمند است که حتی در آستانه حمله روسیه به اوکراین، 25 درصد دارایی‌های روسیه به دلار بوده است، اما حال مسکو متوجه شده که دیگر به این دارایی‌ها دسترسی ندارد. مطمئناً این اولین باری است که واشنگتن از دلار به‌عنوان یک سلاح استفاده می‌کند.
پس از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، واشنگتن تدابیری را اتخاذ کرد تا منابع طالبان را که اکثراً به‌صورت دلار بودند و توسط مؤسسات مالی آمریکایی نگهداری می‌شدند، مسدود کند. مسدود کردن دارایی‌های خارجی افغانستان توسط دولت بایدن سبب شد اقتصاد افغانستان ویران شود؛ به گونه‌ای که امروز 95 درصد از جمعیت افغانستان، غذای کافی برای خوردن ندارند.
اعمال تحریم‌ها بر افغانستان که یکصدوسیزدهمین اقتصاد جهان است، تأثیر چندانی بر اقتصاد جهانی ندارد، اما تحریم کشوری همانند روسیه که در رتبه 11 قرار دارد، می‌تواند عواقب جدی در جهان داشته باشد. قدرت تحریم‌های آمریکا ناشی از تسلط دلار آمریکاست که پرکاربردترین ارز در تجارت، تراکنش‌های مالی و ذخایر بانک‌های مرکزی است.
با این حال، با استفاده آشکار دلار به‌عنوان سلاح در برابر کشوری به بزرگی روسیه، ایالات متحده و متحدانش در معرض خطر واکنشی قرار می‌گیرند که در نهایت می‌تواند باعث تضعیف دلار آمریکا شود و سیستم مالی جهانی را به بلوک‌هایی غیرمتمرکز تبدیل کند که باعث افزایش ناکارآمدی و افزایش خطر جنگ ارزی شود. تاریخ مملو از فروپاشی سلطه‌گری ارزی، از رومیان تا بریتانیایی‌هاست.
پایان امپراتوری دلار
ژانگ یانلینگ، معاون اجرایی سابق بانک چین، در یک سخنرانی اعلام کرده که تحریم‌های غرب «باعث از دست دادن اعتبار ایالات متحده و تضعیف سلطه‌گری دلار در بلندمدت می‌شود» و این موضوع نشانگر توانایی کمک چین به حذف سریع‌تر سلطه‌گری دلار است. لری فینک، مدیرعامل بزرگ‌ترین کمپانی مدیریت دارایی جهان، BlackRock، در نامه سالانه خود به سهام‌داران این شرکت اعلام کرد: «تهاجم روسیه به اوکراین به جهانی‌سازی‌ای که در سه دهه گذشته تجربه کرده‌ایم، پایان داده و این یعنی گسترش استفاده از رمزارزها.»
اما چنین دیدگاهی تأمین مالی فرامرزی را نیز نادیده می‌گیرد. هنگامی که یک ارز به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد، از بین بردن اثر شبکه و زیرساخت‌هایی که از آن پشتیبانی می‌کند، سخت می‌شود. با وجود تحریم‌هایی که متحدان غربی علیه روسیه اعمال کرده‌اند، خود روس‌ها راه‌هایی برای دور زدن این تحریم‌ها پیدا کرده‌اند، به‌طوری که افراد عادی به رمزارزها روی آورده‌اند تا با سقوط روبل، ثروت خود را به خارج از کشور منتقل کنند.
در حال حاضر با کنترل سرمایه شدید و افزایش نرخ بهره‌ای که مسکو در پیش گرفته، تقاضای اولیه رمزارزها کاهش یافته و ارزش روبل تا حد زیادی بهبود یافته است. با این وجود، برخی نشانه‌ها نشان می‌دهند روسیه پیش‌تر راه‌هایی برای دور زدن سیستم مالی ایالات متحده مبتنی بر دلار پیدا کرده که یکی از حوزه‌های آن تجارت است.
به‌عنوان مثال، هند که به‌شدت به تسلیحات روسی متکی است و مشتاق حفظ استقلال سیاست خارجی خود است، با ایده فراهم‌کردن راه مخفی پرداخت به روسیه درگیر بوده و مجارستان موافقت کرده که برای گاز روسیه، روبل پرداخت کند. احتمال دارد کشورهای بیشتری درصدد یافتن جایگزین‌های مناسب برای دلار باشند.
نظام برتون‌وودز نخستین نمونه از یک نظام پولی کاملاً مشورتی است که با هدف کنترل روابط پولی میان دولت-ملت‌های مستقل تأسیس شده
رؤیای تمرکززدایی از دلار و ضعف‌های یوان
چین سال‌های زیادی را صرف توسعه سیستم پرداخت‌های بین‌بانکی برون‌مرزی خود با یوان کرده و هدف از ایجاد چنین سیستمی، رقابت با سیستم سوئیفت تحت تسلط غرب است و اکنون بیش از 1200 مؤسسه در 100 کشور عضو این سیستم هستند.
CIPS و SWIFT هردو شبکه‌های پیام‌رسانی هستند که از طریق آنها پرداخت‌های بین‌المللی آغاز می‌شود، اما کاربردهای CIPS چین در مقایسه با سوئیفت بسیار ناچیز است؛ چراکه یوان به‌طور کامل در این شبکه قابل تبدیل نیست و ترس پکن از فرار سرمایه، اجازه گسترش این سیستم را نمی‌دهد.
در این دو سیستم طرفین می‌توانند بدون نیاز به یک واسطه مالی، مبالغ هنگفتی را انتقال دهند، پیام‌های مورد نیاز را کم و اضافه کنند و برای تراکنش‌های فرامرزی بر قراردادهای هوشمند تکیه کنند.
در حال حاضر، با وجود توانایی‌های بالقوه رمزارزها، رقبای کمی برای دلار وجود دارد. با وجود سیاست‌های پولی تطبیقی، بازارهای باز، بازارهای سرمایه عمیق و نقد و همچنین ارزی که به‌راحتی قابلیت تبدیل دارد، هیچ جایگزین واقعی برای دلار وجود ندارد. اقتصاد ایالات متحده همچنین قوی‌ترین و نوآورترین اقتصاد جهان است.
از ویژگی‌های اقتصاد آمریکا می‌توان به نهادهای مستقل، قوانین و مکانیسم‌های کنترلی و متغیرهای تعادل‌ساز قوی اشاره کرد. در حال حاضر هیچ کشوری نمی‌تواند ادعا کند که این ویژگی‌ها را داراست. این نقطه دقیقاً جایی است که بحث بر سر بیت‌کوین و سایر رمزارزها آغاز می‌شود.
بیت‌کوین وارد می‌شود…
مادامی که بیت‌کوین به‌طور بالقوه می‌تواند با ارزهای فیات که از رمزارزهای معیار استفاده می‌کنند، به‌عنوان یک وسیله برای ذخیره ارزش عمل کند، سایر رمزارزها مانند اتریوم یا سولانا می‌توانند در قراردادهای هوشمند برای تسهیل امور مالی غیرمتمرکز و تأمین مالی تجارت فرامرزی استفاده شوند.
امروزه، انتخاب ارز قراردادی بیش از هر زمان دیگری با مفهوم سیاست خلط شده و انتخاب یک ارز قراردادی، خطر کشاندن طرفین معامله را به یک میدان جنگ ایدئولوژیک دارد.
به جای ترسیم خطوط سیاسی در معاملات تجاری، طرفین قرارداد می‌توانند بدون الزام یا اجبار هر کشوری به‌سادگی تصمیم بگیرند که از انواع رمزارزها برای دستیابی به هدف مورد نظر خود استفاده کنند.
اگرچه السالوادور اولین کشوری در جهان بود که بیت‌کوین را ارز قانونی اعلام کرد، اما مکزیک نیز در حال بررسی حرکتی مشابه است و اگر این حرکت کشش کافی ایجاد کند، پتانسیل ایجاد همان اثرات شبکه‌ای را دارد که دلار از آن برخوردار است.
همان‌طور که برتون‌وودز، سیستم پولی جهانی مبتنی بر پشتوانه طلا، دلار را به مرکز زندگی اقتصادی تبدیل کرد، یک «برتون‌وودز جدید» به رهبری رمزارزها می‌تواند به‌طور بالقوه از تهاجم روسیه به اوکراین متولد شود. در اواخر جنگ جهانی دوم، نظام مدیریت پولی برتون‌وودز قوانین روابط مالی و بازرگانی میان کشورهای ایالات متحده آمریکا، کانادا، اروپای باختری، استرالیا و ژاپن را مشخص کرد.
نظام برتون‌وودز نخستین نمونه از یک نظام پولی کاملاً مشورتی است که با هدف کنترل روابط پولی میان دولت-ملت‌های مستقل تأسیس شده است. در دوره قبلی برتون‌وودز، دلار در طلا تضمین می‌شد و سایر ارزها از دلار استفاده می‌کردند تا از جنگ‌های ارزی ویران‌کننده‌ای که در شروع جنگ جهانی دوم نقش داشتند، جلوگیری کنند.
هنگامی که ایالات متحده در سال 1971 استاندارد طلا را کنار گذاشت و عملاً به برتون‌وودز پایان داد، از جنگ ارزی تا حد زیادی اجتناب شد؛ زیرا جهان کاملاً راضی بود که از دلار به‌عنوان ارز مرجع خود استفاده کند، حتی اگر دیگر از پشتوانه طلا برخوردار نباشد.
ظرفیت‌های بیت‌کوین برای جایگزینی دلار
با توجه به اینکه بیت‌کوین یک ارز غیرمتمرکز است و به تعداد ۲۱ میلیون محدود شده، نه در معرض آن نوع تحقیر ارزهای فیات مانند دلار است و نه می‌توان از آن به همان شیوه به‌عنوان یک سلاح استفاده کرد. بر خلاف دلار، هیچ مرجعی نمی‌تواند بیت‌کوین دیگری را مصادره کند، اما واشنگتن توانسته ذخایر خارجی دلاری دشمنانش را مسدود کند.
در حالی که روس‌ها امروز دیگر مانند روزهای اولیه تحریم‌ها به‌دنبال رمزارزها نیستند، تأثیر اقتصادی کامل این تحریم‌های غربی هنوز احساس نشده است. تنها با گذشت زمان است که محاصره مالی روسیه به‌طور کامل توسط این کشور و مردم آن احساس خواهد شد و ایالات متحده و متحدانش همچنان آماده اعمال همین تحریم‌ها علیه کسانی هستند که به مسکو در فرار کمک می‌کنند. این موضوع در بلندمدت انگیزه‌ای برای جست‌وجوی فعال برای جایگزین‌ها خواهد بود.
زولتان پوزار، رئیس جهانی استراتژی نرخ بهره کوتاه‌مدت در Credit Suisse Group، با نظر لری فینک از مدیران بلاک‌راک موافق است. پوزار خاطرنشان می‌کند: «لری فینک درست می‌گوید، یا بهتر است بگوییم احتمالاً از همه ما در این انجمن آگاه‌تر است. من موافقم که جهانی‌شدن، همان‌طور که می‌دانیم، احتمالاً به پایان خود رسیده است.»
اگر جهانی‌شدن به پایان برسد، احتمالاً عصر تمرکززدایی فرا خواهد رسید و آن وقت است که باید گفت دنیای غیرمتمرکز به ارز غیرمتمرکز نیاز خواهد داشت.
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/xhey
