اتوبوس؛ سریع‌ترین ناوگان ارسال بار / گفت‌‌وگو با علی نبوی، هم‌بنیان‌گذار و رئیس هیئت‌مدیره کالاپست

ظرفیت ارسال روزانه ۳۳ تا ۳۸ میلیون کیلوگرم بار توسط ناوگان اتوبوسرانی کل کشور، ظرفیتی است که نمی‌توان راحت از کنار آن گذشت. این ظرفیت اگر می‌خواست توسط کامیون یا وانت ایجاد شود با هزینه‌های گزافی از لحاظ سرمایه‌گذاری، مصرف سوخت، ترافیک و آلودگی هوا همراه بود. اما اکنون با ظرفیتی که اتوبوس‌ها در قسمت حمل بار خود دارند، این امکان ایجاد شده که بدون دردسر به امکان حمل مقدار زیادی بار و مرسوله دست یابیم.

با اینکه حمل بار از طریق اتوبوس متصل به دنیای سنتی بوده و هست، مدیریت ارسال این مقدار بار؛ به‌خصوص برای کسب‌وکارهای اینترنتی و در دنیای مدرن نیاز به نوآوری‌هایی دارد که برخی از شرکت‌های سنتی توانسته‌اند به آن دست یابند. در ادامه گفت‌وگوی «کارنگ» با علی نبوی هم‌بنیانگذار «کالاپست» را می‌خوانید. این شرکت که در اصفهان فعالیت دارد، توانسته با ایجاد پل با مرکز نوآوری پست به همکاری قابل توجهی در این زمینه دست یابد.

---

سابقه فعالیت کالاپست به چه سالی برمی‌گردد؟

سابقه فعالیت کالاپست به ۵۰ سال پیش برمی‌گردد. زمانی که اسدالله محمدی پدربزرگ مادری‌ام در اصفهان به صنف حمل‌ونقل اتوبوس وارد شد و شرکت مسافربری ایران خطوط سابق که بعدها به رویال سفر ایرانیان تغییر نام داد را در این شهر پایه‌ریزی کرد. پدر و بعدها برادرانم به‌تدریج وارد این صنف شدند و اداره امور را به شیوه سنتی به دست گرفتند.

با ورود من و برادرم حسین که در حوزه‌های مهندسی عمران و آی‌تی تحصیلات دانشگاهی داشتیم، به حوزه ارسال بار اتوبوسی، وضعیت به گونه‌ای دیگر تغییر کرد و فکر ارتقای کار و خروج از مدل سنتی اداره این مجموعه یک لحظه مرا راحت نمی‌گذاشت. تا اینکه در سال ۱۳۹۶ با برنامه‌ریزی‌های فراوان و راه‌اندازی اپلیکیشن کالاپست که کار ارسال بار را در اصفهان انجام می‌دادیم، توانستیم سد سنتی بودن ارسال بار در این مجموعه را بشکنیم و برای هر مشکل بر سر راه‌مان به فکر راه‌حل باشیم.

ناوگان حمل بار اتوبوسی چه ظرفیت‌هایی دارد؟

ناوگان حمل بار توسط اتوبوسرانی در حال حاضر سریع‌ترین ناوگان موجود در کشور است و ارسال مرسوله از طریق اتوبوس کمتر از یک روز طول می‌کشد تا از مبدأ به هر مقصد در کشور جابه‌جا شود.

روزانه در کل کشور چه میزان جابه‌جایی انجام می‌شود؟

در حال حاضر روزانه ۲۱ هزار دستگاه اتوبوس بین شهرها تردد می‌کنند. هر کدام از این اتوبوس‌ها بین ۱۶۰۰ تا ۱۸۰۰ کیلوگرم ظرفیت جابه‌جایی و ارسال بار دارند؛ بنابراین بین ۳۳ تا ۳۸ میلیون کیلوگرم ظرفیت ارسال بار توسط ناوگان اتوبوسرانی کل کشور برای ارسال مرسولات وجود دارد که از این ظرفیت می‌توان به شکل بهینه استفاده کرد.

البته ممکن است درصدی از این ظرفیت خالی بماند، اما معمولاً درصد زیادی از این ظرفیت توسط شرکت‌های حمل بار پر می‌شود. به عنوان مثال، در اصفهان در مواقع غیرپیک و عادی حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد ظرفیت بار اتوبوسی پر می‌شود.

اصفهان چند دفتر حمل بار اتوبوسی دارد؟

در حال حاضر حدود ۱۴۰ دفتر کوچک حمل بار اتوبوسی در شهر اصفهان فعال است که از این تعداد، حدود ۲۰ دفتر متعلق به شرکت کالاپست است و مابقی در اختیار افراد یا شرکت‌های دیگر است.

کالاپست با در اختیار داشتن یک انبار مرکزی و سوله اتوماسیون بار با ابعاد ۱۲۰۰ متر در ترمینال کاوه اصفهان و یک انبار ۲۰۰ متری در ترمینال صفه و دو انبار ۸۰ متری در ترمینال‌های جی و زاینده‌رود، جزو درگاه‌های قانونی و شرکت‌های بزرگ برای حمل بار در این شهر محسوب می‌شود. این شرکت طبق یک نامه رسمی از سوی سازمان پایانه‌ها به شرکت ملی پست به عنوان تنها درگاه قانون ارسال بار از طریق ناوگان اتوبوسی در اصفهان معرفی شده‌ است.

آیا برای ارسال مرسولات فقط از ناوگان اتوبوسی استفاده می‌کنید؟

خیر. در واقع با تکمیل ظرفیت ناوگان اتوبوس‌های اصفهان، از طریق ناوگان شرکت کالاپست مرسولات را جابه‌جا می‌کنیم. حدود ۳۰ درصد از مرسولات کالاپست از طریق ناوگان اتوبوسی کشور جابه‌جا می‌شود و مابقی از طریق ۴۰ دستگاه ایسوزو و کامیونت ملکی در اختیار که در بین شهرها در حال تردد هستند، جابه‌جا می‌شوند. در روز بین شش‌ هزار تا هفت هزار مرسوله ارسال می‌کنیم.

برای پیشبرد کار به دنبال جذب سرمایه نیز بوده‌اید؟

این پروژه با سرمایه شخصی انجام شده‌ و حدود سه میلیارد تومان بابت راه‌اندازی اپلیکیشن و مابقی یعنی حدود ۱۷ میلیارد تومان نیز بابت ناوگان و انبار و تجهیزات اداری و … صرف شده‌ است.

متولی ارسال بار بین‌شهری چه ارگانی است؟

در ایران ارسال مرسولات پستی به بیرون از شهرها فقط توسط اپراتورهای پستی مجاز است که این کار توسط سه اپراتور بزرگ ازجمله پست اول (تیپاکس)، شرکت ملی پست و شرکت پیشگامان (پارسی‌پست) انجام می‌شود و اما ارسال بار توسط ناوگان اتوبوسی، مانند بچه‌ای که پدر و مادر خود را گم کرده، تحت پوشش هیچ ارگانی نیست. نه سازمان حمل‌ونقل، نه سازمان تنظیم مقررات رادیویی، نه شرکت ملی پست و نه هیچ ارگان دیگری به آن ورود نکرده‌اند.

سال ۹۵ کسب‌وکارهای آنلاین زیادی وارد اکوسیستم شدند و درخواست برای پیکاپ و رهسپاری کالاها به شهرهای دیگر زیاد شد، شرکت کالاپست در بخش پست اتوبوسی چه کمکی به این اکوسیستم می‌کند؟

پست اتوبوسی یکی از پست‌های مقرون به صرفه و سریع در ایران است. در آن سال‌ها ما در کالاپست با ۱۵ وانت درون‌شهری و ۱۰ موتورسیکلت و ۱۰ اپراتوری که در دفاتر خود به کار گرفته ‌بودیم، تصمیم گرفتیم کار پیکاپ و رهسپاری مرسولات را از محل فرستنده مرسوله تا ترمینال مبدأ به طور رایگان انجام دهیم. مدتی که گذشت و درخواست‌ها بیشتر شد، ایده پلتفرم کالاپست به ذهنم رسید. اپلیکیشن کالاپست می‌توانست مشکلات زیادی را در این حوزه برطرف کند.

طراحی اپلیکیشن چه مشکلاتی را می‌توانست برطرف کند؟

با استفاده از اپلیکیشن دیگر نیاز نیست برای هماهنگی پیکاپ و ارسال بار با دفتر تماس گرفته شود. درخواست ارسال بار در هر موقع از شبانه‌روز از طریق اپلیکیشن امکان‌پذیر است و پیک‌های کالاپست این درخواست را از طریق اپلیکیشن رؤیت می‌کنند. (مشابه اسنپ) و نزدیک‌ترین پیک برای تحویل بار به درخواست‌کننده مراجعه می‌کند و بار را از او تحویل می‌گیرد و برای ما می‌آورد تا از طریق ناوگان اتوبوسی به مقصد ارسال شود. مهمتر از همه، درخواست کننده می‌تواند فرایند ارسال بار خود را در تمام مراحل از طریق اپلیکیشن رؤیت کند.

برای جابه‌جایی بار با اتوبوس، نرخ‌ها چگونه تعیین می‌شود؟

نرخ بار اتوبوسی قیمت مصوبی ندارد. هر راننده قیمت تخمینی خود را به مشتری می‌دهد و این قیمت نرخ مصوب و اثباتی ندارد و کرایه به نوعی توافقی است. اما در اپلیکیشن کالاپست تصمیم گرفتیم برایندی از نرخ سرویس ویژه اداره پست و سرویس خودمان را حساب کنیم و به نرخ‌نامه عادلانه‌ای برسیم.

این نرخ حدوداً بین ۳۰ تا ۴۰ درصد از نرخی که شرکت‌های پست خصوصی ارائه می‌کنند ارزان‌تر است. به عنوان مثال مرسوله ۵۰ کیلوگرمی‌ای که توسط شرکت‌های دیگر با حدود ۷۰۰ هزار تومان ارسال می‌شود، توسط کالاپست با ۴۰۰ هزار تومان ارسال می‌شود.

مسافت بین شهرها در نرخ جابه‌جایی‌ها چه میزان تأثیر دارد؟

جالب است که در پست اتوبوسی، میزان مسافت در قیمت تأثیر چندانی ندارد و قیمت‌ها با اختلاف حدود پنج درصد از هر نقطه کشور به نقاط دیگر، بالاتر یا پایین‌تر است. به عنوان مثال اگر مرسوله از اصفهان به کاشان جابه‌جا شود یا از اصفهان به زاهدان، قیمتی که تعیین می‌شود تقریباً یکی است و تفاوت قیمت چندانی وجود ندارد.

به نظر می‌رسد در پست اتوبوسی، پراکندگی دفاتر جابه‌جایی بار سبب بروز مشکلاتی در این صنف شده، این مشکل چگونه برطرف می‌شود؟

اتفاقاً چندی پیش همین مشکل را نزد دوستانی که در واحد نوآوری پست هستند مطرح کردم و به فکرم رسید برای رفع مشکل پراکندگی دفاتر از ظرفیت‌های اپلیکیشن کالاپست و امکانات اداره پست استفاده کنیم و به آنها فضایی در این سامانه اختصاص دهیم تا بتوانند مشخصات گیرنده و فرستنده را در سامانه ثبت کنند و توسط اداره پست کد رهگیری به مرسوله تعلق گیرد.

کالاپست از طریق وب‌سرویسی که با اداره پست دارد، برای ساماندهی بار اتوبوس‌ها سامانه کد رهگیری را طراحی کرده ‌است. اطلاعات مرسوله از طریق سامانه به اداره پست فرستاده شده و کد رهگیری توسط اداره پست صادر می‌شود. این کد برای رهگیری مرسوله به گیرنده داده می‌شود.

در مورد نرخ‌گذاری نیز توانسته‌اید کاری انجام دهید؟

بله. در سامانه کالاپست نحوه نرخ‌گذاری به دو صورت برای همکاران دیده شده: یکی اینکه هر فرد (شرکت حمل بار) می‌تواند به دلخواه نرخ کرایه را به صورت دستی در سامانه وارد کند یا در صورت تمایل از سامانه بخواهد به صورت خودکار بر اساس وزن و حجم مرسوله، نرخ را محاسبه کند.

در حال حاضر اداره پست، مرسولات بالای ۳۰ کیلوگرم با ابعاد بیشتر از یک متر را ارسال نمی‌کند. آیا برای ناوگان پست اتوبوسی این امکان مهیاست؟

بله. این امکان برای ناوگان پست اتوبوسی مهیاست. به تازگی با توافقی که با شرکت پست انجام داده‌ایم در اصفهان به صورت پایلوت، امکان ارسال مرسولات بالای ۳۰ کیلوگرم از طریق ناوگان پست اتوبوسی مهیا شده ‌است.

پلتفرم کالاپست در تمام دفاتر پستی اصفهان پیاده‌سازی شده و اگر کسی بخواهد از اصفهان کالای بالای ۳۰ کیلوگرم و ابعاد بالای یک متر ارسال کند، اداره پست دیگر به او جواب رد نمی‌دهد و درخواست مشتری را در سامانه کالاپست ثبت می‌کند و خدمات از طریق ناوگان کالاپست انجام می‌شود.

آیا از طریق ناوگان پست اتوبوسی سرویس same day delivery نیز امکان‌پذیر است؟

به تازگی با توافقاتی که با شرکت پست انجام داده‌ایم این امکان که یک بسته را از اصفهان به تعدادی از شهرهای ایران در همان روز تحویل دهیم، فراهم شده‌ است. کسانی که به این سرویس نیاز داشته ‌باشند، می‌توانند با مراجعه به شرکت پست این سرویس را درخواست کنند.

اداره پست نیز بنا به توافقاتی که با کالاپست دارد این سرویس را قبول می‌کند و خدمات رهسپاری از طریق ناوگان ما و در همان روز انجام می‌گیرد و بعد از اینکه مرسوله به شهر مقصد رسید، مأمور شرکت پست مرسوله را از اتوبوس تحویل می‌گیرد و به آدرس مشتری می‌برد.

آیا این سرویس تنها از طریق اپلیکیشن قابل انجام است؟

این سرویس از دو طریق برای عموم قابل دسترس است: متقاضیان می‌توانند هم از طریق اپلیکیشن کالاپست و هم با مراجعه به دفاتر پستی، این خدمات را درخواست کنند. این طرح در حال حاضر با همکاری شرکت ملی پست در اصفهان و به صورت پایلوت انجام می‌شود.