اسم رمز احیای کفش ملی تولید بدون کارخانه

کفش فیل‌نشان از خاطره جمعی ایرانی‌ها داشت پاک می‌شد که یک ایده جالب حیات را به قلبش برگرداند. کفش ملی که مدت‌ها زیر سایه مدیران دولتی روزگار می‌گذراند، بعد از واگذاری کارخانه‌های تعطیل خود در چند مزایده، سمت تعطیلی کامل رفت.

نوآوری ولی همیشه یک در مخفی است با منظره‌ای غیرمنتظره که پیدا کردنش کمی هوش می‌خواهد. کار کفش ملی که محور گزارش امروز کارنگ است، از همین جنس است. هیچ‌کس فکرش را هم نمی‌کرد شرکتی که زیر فشار فروش کتانی‌های ارزان‌قیمت چینی در بازار ایران کمر خم کرده بود، بدون داشتن حتی یک کارخانه تولید کند و به سوددهی برسد!

اگر از داستان‌های غم‌انگیز سقوط برندهای ایرانی خسته شده‌اید، بد نیست با عصر جدید کفش ملی آشنا شوید. شرکتی که پس از فروش همه کارخانه‌هایی که داشت، حالا دوباره به تولید بازگشته و فروش خوبی هم دارد. عجیب است؟ نه ابدا. کفش ملی بدون کارخانه محصول می‌سازد و می‌فروشد.

تولید را به واحدی معتمد سپرده و فقط روی طراحی، فروش و بازاریابی متمرکز شده است. این راهی است که ده‌ها سال قبل بلا و شرکت‌های بزرگ داروسازی کشور نظیر عبیدی و… در پیش گرفتند. شیوه عجیبی برای تولید است اما خلاقیتی در آن نهفته است که بد نیست با آن آشنا شوید.

اصل ماجرا چیست؟
کفش ملی در اواخر دهه 80 دیگر رمقی نداشت تا در بازار ایران و منطقه فروشش را حفظ کند. زیان‌ده شد و کارش به ورشکستگی کشید. بعد از 15 سال اما کفش ملی دوباره مثل ققنوس جان گرفته است. اسم رمز این بازگشت بزرگ، تولید بدون کارخانه است.

به آن «تولید قراردادی» هم می‌گویند. همین نام عجیب بسیاری از شرکت‌ها را از بدبختی بیرون کشیده است. معجزه نیست اما ابزار خوبی برای بیرون آمدن از چاله‌های تولید کارخانه‌ای و فرار از هزینه‌های طاقت‌فرسای ساخت سیلو و خط تولید است. تولید بدون کارخانه روشی است که برندهای مشهوری مثل فایزر برای حذف سرمایه‌گذاری ثابت از فرایند ساخت محصول، حدودا 40 سال پیش ابداع کردند.

در ایران هم دست‌کم از دهه 60 و با تلاش‌های برخی از کارخانجات تولید کفش و پوشاک مثل برند بلا، این روش پا گرفت. با یک فراموشی تاریخی، بعد از چند سال، وزارتخانه متولی تولید متوجه اهمیت این روش شد و از حدود یک ماه پیش بخشنامه‌ای را برای نحوه اجرای این کار در چارچوبی مشخص در دل صنعت ایران صادر کرد.

این شیوه حالا به رسمیت شناخته شده و به آن تسهیلات هم می‌دهند. این یعنی هم تولیدکننده‌های کوچک سفارش می‌گیرند و هم نام‌های بزرگ نیازی به سرمایه‌گذاری بیشتر برای ساخت کارخانه ندارند.

حال کفش ملی چطور است؟
هنوز تا گذشته طلایی کفش ملی راه درازی در پیش است، ولی این سازنده وطنی حالش چندان هم بد نیست. همین حالا با فقط 650 نیرو، 239 شعبه مختلف فروش در سرتاسر کشور دارد و در وبسایت رسمی‌اش بالغ بر 300 مدل کفش، دمپایی، صندل و چکمه را با برند خود به مشتریان عرضه می‌کند.

این وضعیت که به درآمدهای 100 تا 150 میلیارد تومانی شرکت در سال‌های 97 تا 99 منجر شده، به مدد تغییر مسیر درست کفش ملی رخ داده است. مسیری که شرکت را از حجم 12 هزار نفری کارکنان و هزینه‌های سربار پرسنل و کارخانه رها کرده و مستقیما به مرحله فروش رسانده است.

با همه اشکالاتی که بعضا در نحوه طراحی یا کیفیت ساخت برخی از محصولات کفش ملی وجود دارد، ولی خلاقیتِ بجای شرکت در استفاده از روشی بهینه برای تولید ستودنی است. این روش ممکن است باب میل اهالی سیاست یا نمایندگان مجلس یا حتی مردم عادی نباشد. تاریخ 50 ساله کفش ملی اما ثابت کرده نباید دنبال حرف‌های بزرگ و نمایش دادن رفت. اصل این است که تولید اقتصادی باشد و سودده. باقی بقایت!

محصولات تازه با رنگ و لعاب بهتر
آناشید، رامسه، پارینا، لاران، حمیل، پاپریک و فراز همه مدل‌های جدیدی هستند که کفش ملی آن‌ها را با فرمی نزدیک به طرح‌های روز جهان تولید کرده تا نیاز مخاطبان جوانش را پوشش دهد. تداوم تمرکز روی این مسیر و چسبیدن به ارزش افزوده بخش‌های طراحی، فروش و بازاریابی بهترین کاری است که کفش ملی در پیش گرفته.

الگویی عاقلانه که اگر گسترش یابد، نه‌تنها ممکن است دست کفش فیل‌نشان را برای توسعه محصولاتش باز کند، بلکه حتی می‌تواند تأسیس کارخانه‌های اختصاصی را برای این سازنده قدیمی ضروری سازد. فعلا اما استراتژی Factoryless Goods Producers) FGPs) جواب داده و کفش ملی را به ادامه کار مشتاق کرده است.

نگاهی به صنعت تولید کفش و پاپوش در ایران نشان می‌دهد در سال 1399 چیزی بالغ بر 140 میلیون جفت کفش در کشور از خط تولید بیرون آمده که تنها کفاف 60 درصد از نیاز بازار داخلی را می‌دهد. تصور کنید کفش ملی بتواند علاوه بر این شکاف 40 درصدی، بخشی از بازارهای خارجی را نیز بگیرد.

نوآوری‌های بیشتر کمک می‌کند تا این فیل پرواز کند. راه نوآوری از آزادی عمل می‌گذرد. آزادی عمل که باشد، زنجیره ارزش خود به‌ خود متحول می‌شود. تولید مثل هر چیز دیگری تغییر می‌کند، پوست می‌اندازد و از شکل اولیه‌اش فاصله می‌گیرد.

روزی فوردیسم، روزی تولید انبوه و روز دیگر تولید ناب. حالا هم انقلاب رباتیک و یادگیری ماشینی. تولید بدون کارخانه یکی از روش‌هایی است که از نگاه متفاوتی به صنعت الهام گرفته شده. نگاهی که با گذر از «صنعت برای صنعت» به فکر سودآور کردن تولید است.