جمع‌سپاری مالی برای شـرکت‌های کوچک / گفت‌وگو با مهرداد یزدانی، هم‌بنیان‌گذار پلتفرم کرادفاندینگ آی‌فاند

نیاز به تأمین مالی استارتاپ‌ها و شرکت‌های متوسط و کوچک برای اجرای پروژه‌های اقتصادی، امری است که با رشد روزافزون استارتاپ‌ها و شرکت‌های کوچک، بیش از پیش احساس می‌شود. درست است که وی‌سی‌ها و بانک‌ها برای تأمین مالی شرکت‌ها گزینه‌های مطرحی هستند، اما معمولاً آنها شرکت‌ها را درگیر پروسه و بوروکراسی‌های طاقت‌فرسا می‌کنند و همین امر و عوامل دیگر سبب شده عده‌ای به فکر چاره برای رفع نیاز مالی شرکت‌های کوچک و متوسط در کمترین زمان باشند.

جمع‌سپاری مالی یا همان کرادفاندینگ یکی از این گزینه‌هاست. پلتفرم آی‌فاند، یکی از پلتفرم‌هایی است که این پروسه را برای شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران آسان کرده است. پلتفرمی که در شهر اصفهان راه افتاده و تمرکزش هم بیشتر روی اکوسیستم نوآوری این استان بوده و در مدت کوتاه فعالیتش مسیر نسبتاً موفقی را پشت سر گذاشته است. مهرداد یزدانی، هم‌بنیان‌گذار آی‌فاند در گفت‌وگو با کارنگ می‌گوید مدل آنها در استان اصفهان با استقبال روبه‌رو شده و با وجود مشکلات خاص این حوزه تأمین مالی رشد خوبی را تجربه کرده‌اند.

از چه سالی شروع به کار کردید و راهکارهای شما برای تسهیل شرایط جذب سرمایه برای شرکت‌های کوچک و متوسط و استارتاپ‌ها چه بوده است؟

ما از ابتدای سال 99 به فکر تأمین مالی برای شرکت‌های کوچک و متوسط و استارتاپ‌ها بودیم. در ابتدا سعی کردیم با برگزاری دمودی، استارتاپ‌ها و شرکت‌ها را شناسایی کرده و برای آنها جذب سرمایه کنیم، اما چندان توفیقی نداشتیم. از این رو با سرمایه‌گذارانی که حاضر به مشارکت نبودند، وارد گفت‌و‌گو شدیم و صحبت‌های آنها را شنیدیم.

درخواست اغلب سرمایه‌گذاران این بود که چطور ممکن است شرکت‌ها و پروژه‌های مختلف، بعد از گذشت مدتی از سرمایه‌گذاری، مبلغ سرمایه‌گذاری‌شده را همراه با سود به آنان بازگردانند، ضمن آنکه تأکید داشتند پول آنها در بخشی سرمایه‌گذاری شود که برای استان اصفهان اشتغال‌زایی ایجاد کند. اوایل سال 1400، پلتفرم اولیه را بر اساس همین ایده توسعه دادیم.

تیم خود را جمع کردیم و تا مردادماه تقریباً آماده شدیم. اما اولین پروژه‌ای مناسب برای انتشار را در مهرماه 1400 آماده کردیم؛ پروژه‌ای متعلق به شرکت اپتیم پارک که در زمینه تولید پارکینگ‌های مکانیزه شهری فعال است. نهم آذر 1400 اولین کمپین را با مبلغ 500 میلیون تومان برای مدت شش ماه منتشر کرده و موفق به تأمین مالی آن شدیم. دومین کمپین را نیز در همان ماه برای شرکت برنا یوز کهکشان به مبلغ 100 میلیون تومان منتشر و تأمین مالی کردیم.

تأمین مالی پروژه‌ها طی چه پروسه‌ای انجام می‌شود؟

آی فاند یک پلتفرم است که شرکت‌های متقاضی تأمین مالی در این پلتفرم، درخواست اولیه خود را مطرح می‌کنند. بعد از ارزیابی طرح و اعتبارسنجی شرکت متقاضی توسط آی‌فاند برای طرح مورد نظر، شرکت متعهد به اخذ ضمانت پرداخت می‌شود. سرمایه‌گذاران پس از مطالعه خلاصه‌ای از طرح و قبول ریسک‌ها بر اساس توانمندی خود، روی پروژه سرمایه‌گذاری می‌کنند.

در این فرایند، آی‌فاند در جایگاه نماینده سرمایه‌گذار در قرارداد حضور دارد و مبلغ سرمایه‌گذاری نیز از طریق آی‌فاند به حساب متقاضی واریز می‌شود و کلیه پرداخت‌های پس از آن از طریق آی‌فاند انجام می‌شود. ضمانت‌نامه تعهد پرداخت نیز نزد ما باقی می‌ماند تا چنانچه شرکت به تعهدات خود عمل نکرد، ضمانت‌نامه توسط آی‌فاند نقد شده و در اختیار سرمایه‌گذاران قرار گیرد.

البته این شیوه‌ای بود که تا قبل از مرداد 1401 عمل می‌کردیم، اما از مرداد امسال، تحت نظر فرابورس قرار گرفته‌ایم و یکسری مراحل به این روند اضافه شده است. به این صورت که نهاد مالی ناظر، ارزیابی طرح را انجام می‌دهد و در نهایت طرح در اختیار فرا بورس قرار می‌گیرد و در صورت تأیید فرابورس، کمپین منتشر می‌شود.

لازم به ذکر است که سرمایه‌گذاران بابت این سرمایه‌گذاری اوراق مشارکت نیز دریافت می‌کنند که قابل معامله در بازارهای ثانویه است؛ ولی ما همچنان از شرکت، ضمانت‌نامه دریافت می‌کنیم تا چنانچه تعهدات انجام نشد، بتوانیم ضمانت‌نامه را نقد و تعهدات را پرداخت کنیم.

باید در نظر داشت ما ضمانت‌نامه را صرفاً برای اصل سرمایه اخذ می‌کنیم، زیرا وقتی شرکت طرح را ارائه می‌دهد باید آن‌قدر به اجرای آن مطمئن باشد که بداند اصل سرمایه را می‌تواند برگرداند. همچنین شرکت موظف است در بازه زمانی مشخص دو یا سه ماهه، گزارش عملکرد ارائه دهد تا در صورت بروز هر گونه مشکل، فرایند قابل مدیریت باشد‌. دلیل دیگر دریافت گزارش، علی‌الحساب بودن سود مشارکت است و به این صورت، حقی از کسی ضایع نخواهد شد و فرایند کاملاً حرفه‌ای، اخلاقی و شرعی پیش خواهد رفت.

ممکن است برخی از پروژه‌ها نیاز به سرمایه‌گذاری بلندمدت‌تر برای رسیدن به سوددهی داشته باشند و یک سال مدت کوتاهی برای برآورد مالی سود آنان باشد یا حتی ممکن است یک شرکت به دلایلی دچار زیان شود. آیا سرمایه‌گذار نیز در زیان شریک است؟ در این صورت چه اتفاقی می‌افتد؟

ما تا اینجا و به صورت معمول با شرکت‌هایی مشارکت کرده‌ایم که طرح آنها در کمتر از یک سال به پایان می‌رسد. در مورد فرضیه ضرر کردن باید گفت، چنانچه شرکت در حال کار کردن باشد و آمار و مستنداتی که در گزارش است گواه بر مشکل و عدم سوددهی باشد، سرمایه‌گذار نیز به صورت مستند و شفاف در جریان قرار خواهد گرفت.

البته این موضوع به صورت شفاف قبل از سرمایه‌گذاری به سرمایه‌گذاران اعلام می‌شود که سود سرمایه‌گذار علی‌الحساب بوده و ممکن است بیشتر یا کمتر از میزان پیش‌بینی‌شده باشد، اما اصل سرمایه بیمه شده و به صورت قطع بازخواهد گشت.

تجربه شما در آی‌فاند درباره اهمیت و نقش کرادفاندینگ در اقتصاد و سرمایه‌گذاری‌های خرد چه می‌گوید؟

مهم‌ترین اتفاقی که در این روش تأمین مالی رخ می‌دهد، این است که واسطه‌ها به حداقل می‌رسند و پول مستقیماً به دست شرکت می‌رسد. شرکت‌های کوچک و متوسط وقتی با این سرمایه کار می‌کنند، به این معناست که اشتغال پایدار ایجاد می‌شود. اشتغال پایدار نیز ثروت عمومی ایجاد می‌کند.

نکته مهمی که وجود دارد این است که کرادفاندینگ، فرایندی کاملاً شفاف و روشن است و عملکرد مالی و گزارش اعتبارسنجی شرکت در اختیار سرمایه‌گذار قرار می‌گیرد. هیئت‌مدیره و سهام‌داران شرکت به صورت شفاف به سرمایه‌گذاران معرفی می‌شوند.

همچنین طرف دیگر ماجرا هم کاملاً شفاف است و مشخصاً نام افراد و مبلغ سرمایه‌گذاری‌شان نمایش داده می‌شود. البته سرمایه‌گذار می‌تواند حساب کاربری خود را از حالت عمومی به خصوصی تغییر دهد که در این صورت صرفاً مبلغ نمایش داده می‌شود و نامی نمایش داده نمی‌شود. لذا همه‌چیز شفاف است تا به منافع کسی ضربه نخورد.

نکته بسیار مهم دیگر این است که کرادفاندینگ یک کسب‌و‌کار نیست، بلکه یک فرهنگ است و ما در حال ترویج یک فرهنگ هستیم که در آن مطابق اصل ۴۴ قانون اساسی، اقتصاد به دست مردم ساخته می‌شود و آی‌فاند ابزاری در دست بخش خصوصی برای تحقق این هدف است.

تا چه زمان سرمایه‌گذار در سود شرکت سهیم است؟

تا موقعی که اصل مبلغ سرمایه‌گذاری در دست شرکت بوده و کمپین فعال است، سرمایه‌گذار در سود شرکت سهیم است و این فرایند معمولاً تا یک سال طول می‌کشد.

این روزها بسیاری توصیه می‌کنند به اینکه شرکت‌هایی که از روند رشد و سوددهی خود اطمینان دارند، بهتر است سراغ وام بروند. چقدر تفاوت میان کرادفاندینگ و تأمین مالی از طریق بانک‌ها وجود دارد و مزیت‌ها کدام‌اند؟

تفاوتش در این است که بانک‌ها ماه به ماه اصل پول به علاوه مبلغ سود را از شرکت اخذ می‌کنند و قرارداد ثابتی از طرف بانک به شرکت ارائه می‌شود و بانک با سود و زیان سرمایه‌گذار کاری ندارد؛ اما در کرادفاندینگ شرکت اعلام می‌کند که برای پیشبرد طرحش به چه مبلغ سرمایه نیاز دارد و تخمین می‌زند که با این مبلغ سرمایه، چه مقدار درآمد و سود حاصل می‌شود و همان ابتدا به سرمایه‌گذار نرخ مشارکت را اعلام می‌کند.

نرخ سود مشارکت را شرکت هر آنچه لازم بداند می‌تواند اعلام کند، اما بهتر است برای سرمایه‌گذار جذاب باشد. حتی می‌تواند عنوان کند که نمی‌تواند اصل سرمایه را یکجا پرداخت کند و شرایط عودت سرمایه را برای سرمایه‌گذار شرح دهد و از طرفی می‌تواند سود را نیز بسته به شرایطش به صورت ماهانه یا در آخر پروژه پرداخت کند. سرمایه‌گذار نیز حساب کار خود را می‌داند و بر اساس شرایطی که شرکت‌ها دارند تصمیم می‌گیرد با آنان همکاری کنند یا خیر.

تاکنون چند پروژه و با چه میزان سرمایه‌ای اجرا کرده‌اید؟

شش پروژه انجام شده که برای پنج پروژه تأمین مالی انجام شده و یکی از پروژه‌ها ناموفق بوده است. دلیل این عدم موفقیت این بود که شرکت سال‌ها زیان انباشته داشت و هیئت‌مدیره شرکت نیز چک برگشتی داشتند. از این روی، هیچ سرمایه‌گذاری از این کمپین استقبال نکرد و با اینکه سود علی‌الحساب نزدیک به 38 درصد بود، سرمایه آنها تأمین نشد.
طی این مدت در حال اخذ مجوزهای لازم برای تسهیل در کارها بودیم و در حال حاضر مجوزهای لازم را اخذ کرده‌ایم و می‌توانیم با قدرت بیشتری به کار ادامه دهیم، اما با این حال تا همین الان نیز مبلغ دو میلیارد و 157 میلیون تومان سرمایه برای شرکت‌های کوچک و متوسط جذب کرده‌ایم.