کلیدواژه ماه‌های اخیر منتقدان دولت در بخش اقتصاد، منفی شدن روند تشکیل سرمایه در بخش صنعت است. به زبانی ساده این منتقدان دلیل فقیر شدن کشور را که با بیکاری و تورم خود را نشان می‌دهد، در تضعیف صنعت و تولید می‌دانند.
رشد و توسعه صنعت و تولید بنا به گزارشی که اخیرا در نشست پژوهشکده امور اقتصادی وزارت اقتصاد ارائه شد، در کل دهه 90 یا بی‌تغییر مانده یا افت کرده است. از نکات مهمی که در این نشست درباره تولیدات صنعتی گفته شد، یکی ضعف شدید بنگاه‌ها در بهره‌وری بود که به دلیل تحریم کاملا به حاشیه رفته است.
دیگر مورد اما به ناتوانی در واردات ماشین‌آلات و قطعات برمی‌گردد که دو دلیل عمده دارد. نخست خروج شرکای خارجی اقتصاد کشور از بازار ایران که تکنولوژی را هم با خود می‌برند و دوم کاهش درآمد ارزی که زمینه خرید ماشین‌آلات جدید را از بین می‌برد.
بنابراین در شرایطی که امکان صادرات و واردات برای شرکت‌های داخلی کم شده و تحریم مجرای روابط را بسته، ناتوانی در استفاده از دانش روز هم دریچه نوآوری را به روی صنایع کشور می‌بندد. یک دلیل عمده اینکه بسیاری از بنگاه‌های کشور در فاصله سال‌های 1397 تا همین امروز راه داخلی‌سازی قطعات را ولو به بهای سنگین‌تری از واردات آن‌ها در پیش گرفته‌اند، همین وضعیت است.
افسانه شفیعی، عضو هیئت علمی موسسه پژوهش‌های بازرگانی، با اشاره به تأثیری که دور زدن تحریم بر اقتصاد و صنعت ایران داشته، در نشست پژوهشکده امور اقتصادی گفت: «رویکرد مداخله غیربازاری دولت در اقتصاد که به دور زدن تحریم‌ها منجر شده، رقابت‌پذیری صنایع کشور را از بین برده یا کاهش داده است.»
صورت ساده حرف این کارشناس این است که شرکت‌هایی که قانونی کار کرده‌اند و تن به دور زدن تحریم نداده‌اند، رسما تضعیف شده و بازی را به شرکت‌های غیرشفاف از بخش غیررسمی داده‌اند که با اعمالی نظیر حساب‌سازی، قاچاق یا فروش با بارنامه جعلی، درآمد بالایی به جیب زده‌اند. این روندی است که از اواخر سال 90 و ابتدای 91 شروع شده و تا امروز ادامه دارد.
بدیهی است در طول این ده سال ارزش افزوده بخش صنعت از مجرای عملکرد شاخص تولید صنعتی نه‌تنها رشد نکند که 8/2 درصد هم کم شود. این یعنی تلاش ده ساله میلیون‌ها انسان ایرانی مسیر را به سمتی هدایت کرده که امکان ایجاد نوآوری وجود ندارد. یک نکته مهم این نشست البته در تحلیل علی دینی ترکمانی نهفته است.
این اقتصاددان در این نشست تلویحا اعلام کرد در شرایطی که عمده ارزش افزوده صنعتی در بخش‌های تحقیق و توسعه، نوآوری، طراحی، فروش و بازاریابی است، تمرکز بیش از حد روی تولید کارخانه‌ای موضوعی است که شاید ناشی از یک استراتژی قدیمی و ناکارآمد باشد. وی در این نشست دهه 90 را همچون دهه 60، یک دهه سوخته برای صنعت لقب داد.
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/rco3
