حکیم ایرانشان ابن ابی‌الخیر از شاعران پایان قرن پنجم و آغاز قرن ششم هجری قمری است که با سلطان ملکشاه سلجوقی هم‌عصر بوده است. نام این شاعر در دست‌نوشته‌های «مجمل‌التواریخ و القصص» آمده، اما پیرامون زادگاه وی سخنی بیان نشده است.
اما رحیم عفیفی در پیش‌گفتار «بهمن‌نامه» بر پایه برخی شواهد چنین پنداشته که ایرانشان برادر «شهمردان بن ابی‌الخیر» نویسنده «نزهت‌نامه علایی» و در نتیجه رازی (اهل ری) بوده است. از ایرانشان دو اثر به نام‌های «بهمن‌نامه» و «کوش‌نامه» در دست است.
کوش‌نامه منظومه‌ای حماسی به فارسی است که در سال‌های ۵۰۱ تا ۵۰۴ هجری قمری بر وزن شاهنامه فردوسی سروده شده و داستان کوش پیل‌دندان، پسر کوش و برادرزاده ضحاک است که در روزگار فریدون و پیش از او بر خاندان جمشید شورید. این اثر با ویرایش و مقدمه محققانه جلال متینی در سال 1377 منتشر شده است. شعر زیر در اهمیت دانش از سروده‌های این حکیم است.
بدین سر همه دانش آموز و بس
که جز دانِشت نیست فریادرس
به دانش به یزدان توانی رسید
چو دانش جهان‌آفرین نافرید
درختی‌ست دانش، به پروین سرش
همه راستکاری‌ست بار و برش
که سرمایه مرد دانش بود
دلِ دانشی پر ز رامش بود
ز دانش گریزان بود اهرمن
ز دانش فروزان بود انجمن
اگر دانش از خود بدانستمی
به مینو رسیدن توانستمی
خرد پرور و هوش و آموزگار
رسیدن بدین هر سه زی کردگار
چنین گفت شاگرد را سندباد
که شاگرد شو تا شوی اوستاد
چه گفته‌ست پیغمبر پاکدین
که دانش بجوی ار بیابی به چین
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/29j1
