در بازار پرهیاهوی مد ایران، جایی که مصرف‌گرایی هنوز غالب است، مؤسسه‌ای فرهنگی-هنری «چیامد» با رویکردی زنانه، خانوادگی و چند نسلی، نخستین گام‌ها را برای بنیان‌گذاری مد و توسعه پایدار برداشته است. «هناس»، پروژه‌ای متولد بحران، امروز به جریانی الهام‌بخش در حوزه پایداری بدل شده و از دل خانواده‌ای سه‌نسلی، صدایی تازه برای آینده زمین برمی‌خیزد. در این مصاحبه چیا جبری، بنیان‌گذار پروژه مد و محیط‌زیست هناس و خاتون شهبازی، تسهیلگر و توسعه‌دهنده مد پایدار، داستان خود را روایت می‌کنند.
کارنگ: اولین پروژه مد و توسعه پایدار در ایران چگونه شکل گرفت؟
چیا جبری: پروژه «هناس» از دل بحران کرونا و از دل خانواده‌ای زنانه شکل گرفت؛ جایی که سه نسل، مادربزرگ، مادر و نوه، تصمیم گرفتیم به‌جای تماشای بحران‌ها، آفریننده تغییری پایدار باشیم. سال‌ها فعالیت من در بخش فرهنگ پوشش اقوام و کارآفرینی در مد خلاق بستری را برای یک ایده خلاقانه در بحران کرونا فراهم کرد.
دریچه‌ای که با بهره‌گیری از ضایعات پارچه و نگاه خلاقانه به مسئله محیط‌زیست، مسیری نو در حوزه مد پایدار گشوده شد. این مسیر اما از دل کارخانه‌ها آغاز نشد، بلکه از خانه، دغدغه‌های زنانه، و نگاهی بین‌رشته‌ای به هنر، جامعه، و محیط‌زیست آغاز شد.
کارنگ: ویژگی منحصربه‌فرد «هناس» در میان پروژه‌های پایداری چیست؟
خاتون شهبازی: «هناس» برخلاف بسیاری از الگوهای وارداتی، کوشیده است مد پایدار را در بستری بومی بازتعریف کند. این پروژه با الهام از فرهنگ مصرف ایرانی، زیست‌بوم‌های محلی، منابع محدود و اقتصاد شهری، الگویی ارائه داده که هم قابل‌توسعه و هم قابل‌اجرا در نقاط مختلف ایران است.
«هناس» از میان پارچه‌های دورریختنی، هنر، آموزش، و کارآفرینی، محصولاتی تولید می‌کند که هم داستان دارند و هم مسئولیت. این پروژه، یکی از ۱۰ طرح برتر نخستین جایزه ملی نوآوری اجتماعی «جانا» شده و بازتاب‌های آن در ژاپن و اروپا گواه ظرفیت جهانی آن است.
کارنگ: آیا هناس یک پروژه صنعتی است؟
چیا جبری: نه دقیقاً. «هناس» بیش از آنکه صنعتی باشد، فرهنگی و اجتماعی است. تمرکز ما بر بازیافت شهری، مشارکت مردمی، و سبک زندگی پایدار است. ضایعات نساجی که معمولاً سوزانده یا دفن می‌شوند، در این پروژه جان دوباره می‌گیرند و به محصولاتی خلاق و دوستدار محیط‌زیست تبدیل می‌شوند. هناس با هدف تغییر رفتار مصرف‌کنندگان شهری شکل گرفته است؛ پروژه‌ای که می‌خواهد شهر را به بوم تغییر بدل کند. با آموزش، طراحی مشارکتی و روایتگری اجتماعی، این پروژه شهروندان را از مصرف‌کننده صرف، به کنشگرانی فعال در مسیر توسعه پایدار بدل می‌سازد.
چرا تمرکز ویژه‌ای بر نقش زنان دارید؟
تمرکز بر زنان یک انتخاب صرف نیست، بلکه پاسخی به واقعیت‌های فرهنگی، اجتماعی و حتی زیستی است. زنان، هم در خانه و هم در جامعه، حاملان اصلی فرهنگ مصرف و تغییر سبک زندگی هستند. چالش‌های محیط‌زیستی امروز جهان آن‌چنان گسترده شده‌اند که از توان دولت‌ها خارج است و حل آن‌ها دیگر صرفاً در اختیار دولت‌ها نیست. زنان، به‌واسطه نقش مادری و پیوند عمیقشان با زمین، خلاقیت ذاتی و روحیه مراقبتی قوی‌تری دارند. این روحیه مادرانه، آن‌ها را به بازیگران مؤثر در حفاظت از محیط‌زیست بدل کرده است.
در «هناس»، زنان نه تنها مخاطب، بلکه خالق و حامل پیام هستند. آموزش به زنان، پلی است برای انتقال آگاهی به خانواده‌ها و جوامع؛ و اشتغال زنان در این پروژه، معنابخش است، نه صرفاً معیشت‌محور.
تمرکز اصلی پروژه بر کدام حوزه‌هاست؟
چیا جبری: هناس بر سه محور کلیدی تولید محصولات سبز از ضایعات نساجی شهری، آموزش و فرهنگ‌سازی میان‌رشته‌ای برای کودکان و شهروندان و اشتغال‌زایی پایدار برای زنان با هدف توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی فعالیت می‌کند. این سه ضلع، مثلثی از تحول را می‌سازند که هم قابلیت توسعه دارد و هم عمق فرهنگی و اجتماعی.
از کارزار رسمی «هناس» بگویید. چرا و چگونه شکل گرفت؟
خاتون شهبازی: این کارزار نخستین حرکت ساختاریافته در تقاطع مد، محیط‌زیست و مسئولیت اجتماعی در ایران است. هدف ما، تعامل مستقیم با مردم و روایت پیام‌هایی است که بحران‌های زیستی را به زبان قابل‌لمس برای جامعه ترجمه می‌کند؛ از بحران آب و کربن تا مصرف‌گرایی روزمره. این کارزار با هدف جذب مشارکت عمومی، آگاهی‌رسانی میدانی، و روایتگری خلاق در رسانه‌ها طراحی شده و تلاش دارد مفاهیمی چون بحران آب، کربن، و اصلاح الگوهای مصرف را به زبانی مردمی و ملموس منتقل کند. این حرکت، فراتر از یک کمپین تبلیغاتی، تلاشی است برای بازتعریف رابطه انسان با زمین؛ برای ایجاد تعامل اجتماعی با محوریت پایداری؛ و برای دعوت نسل جدید به مشارکت در تغییر.
چشم‌انداز آینده هناس را چگونه می‌بینید؟
چیا جبری: آینده از آنِ نسلی است که امروز با پرسش، آگاهی و جسارت رشد می‌کند. «هناس» پلی است میان تجربه نسل‌های گذشته و امید نسل‌های پیشرو. ما به جهانی فکر می‌کنیم که در آن آگاهی، مسئولیت و مشارکت، سبک جدیدی از زیستن را رقم می‌زنند. نسل Z می‌تواند رؤیای زمین پاک را به واقعیت تبدیل کند، اگر ابزار فهم و عمل را در اختیارش بگذاریم.
چشم‌انداز پروژه «هناس» با نگاهی ویژه به نسل Z طراحی شده است؛ نسلی که در میانه بحران‌های محیط‌زیستی رشد می‌کند اما به دنبال راه‌حل است. این نسل به جای مصرف بی‌رویه، به معنا، خلاقیت و کنش اجتماعی اهمیت می‌دهد. پروژه «هناس» می‌خواهد به این نسل ابزار، زبان و فضا بدهد تا نقش‌آفرین آینده‌ای آگاهانه و سبز باشد. نسلی که با آگاهی، جسارت، و روحیه مشارکت می‌تواند رؤیای زمین پاک را به واقعیت بدل کند.
