زهرا قربانی/ ۱۷ آذرماه ۱۴۰۱ بانک سامان در پی ارسال پیامکی به مشتریان خود در خصوص محدودیت ارائه خدمات الکترونیک به «کودکان»، اعلام کرد که سقف خرید روزانه را به ۱۰ میلیون تومان و ماهانه را به ۵۰ میلیون تومان تغییر داده و خدمات بانکداری الکترونیکی نیز غیرفعال شده است.
در این پیامک آمده است: «مشتری محترم، پیرو دستور بانک مرکزی در خصوص محدودیت ارائه خدمات الکترونیک به «کودکان»، از ۱۷ آذرماه ۱۴۰۱ سقف خرید روزانه به ۱۰ میلیون تومان و ماهانه به ۵۰ میلیون تومان برای کارت‌های صادرشده به نام شما تغییر یافته و خدمات بانکی الکترونیکی نیز غیرفعال می‌شود.»
افتتاح حساب برای افراد زیر ۱۸ سال در بانک‌ها بدین نحو است که متقاضی شخصاً یا از طریق ولی، قیم یا وصی خود می‌تواند نسبت به افتتاح حساب بانکی اقدام کند. در انواع حساب‌های افتتاح‌شده و بعد از رسیدن به ۱۸ سال تمام، امکان برداشت تنها توسط صاحب حساب امکان‌پذیر است. افتتاح حساب برای این افراد به چهار دسته تقسیم شده است.
افتتاح حساب توسط ولی، قیم یا وصی: بر اساس بخشنامه بانک مرکزی، افتتاح حساب توسط ولی (پدر یا جد پدری) قیم یا وصی (با حکم) به‌‌عنوان افتتاح‌کننده حساب برای فرد زیر ۱۸ سال و به نام فرزند امکان‌پذیر است. در این نوع افتتاح حساب، برداشت از حساب توسط فرد افتتاح‌کننده یا با ارائه حکم رشد امکان‌پذیر است. این دسته از متقاضیان می‌توانند شخصاً یا از طریق ولی، قیم یا وصی، انواع حساب به‌‌جز «حساب جاری با دسته‌چک» را افتتاح کنند.
افتتاح حساب زیر ۱۸ سال بدون حکم رشد: افرادی با میانگین سنی ۱۲ تا ۱۸ سال شخصاً و بدون حکم رشد هم می‌توانند به نام خودشان حساب بانکی افتتاح کنند. البته امکان برداشت از حساب در این طرح، دارای شرایط و ضوابط خاصی است؛ به این شکل که امکان برداشت از حساب برای فرد صاحب حساب فقط بعد از ۱۵ سال تمام یا با ارائه حکم رشد امکان‌پذیر خواهد بود. این دسته از متقاضیان فقط می‌توانند حساب قرض‌الحسنه در بانک‌ها افتتاح کنند.
لازم به ذکر است حساب سپرده قرض‌الحسنه به‌منظور انجام فعالیت‌های خیرخواهانه و بدون قصد انتفاع افتتاح می‌شود؛ بنابراین هیچ‌گونه سودی به مانده این حساب‌ها تعلق نمی‌گیرد. بانک‌ها از محل این سپرده‌ها تسهیلاتی به‌صورت قرض‌الحسنه در اختیار عموم قرار می‌دهند تا جهت رفع احتیاجات ضروری، توسعه کسب‌وکار و درمان بیماری از آن بهره‌مند شوند.
افتتاح حساب زیر ۱۸ سال با حکم رشد: افراد زیر ۱۸ سال دارای حکم رشد نیز می‌توانند شخصاً برای افتتاح حساب بانکی خود اقدام کنند. در این نوع حساب‌ها امکان برداشت فقط توسط خود فرد (زیر ۱۸ سال) و با ارائه حکم رشد امکان‌پذیر است. این افراد می‌توانند بر اساس نوع نیاز خود، انواع حساب‌های سپرده مدت‌دار و قرض‌الحسنه را افتتاح کنند.
افتتاح حساب توسط مادران: امکان افتتاح حساب فقط برای ولی و قیم قانونی (یعنی مرد) افراد زیر ۱۸ سال فراهم بود که با مصوبه دولت، مادر می‌تواند به نام فرزند صغیر خود حساب بانکی افتتاح کند.
هیئت‌وزیران دوم تیرماه ۱۴۰۰ با لایحه اجازه مادر برای افتتاح حساب بانکی به نام اطفال موافقت کرد. بر اساس لایحه مصوب هیئت‌وزیران که با هدف کلان حمایت از نقش و جایگاه مادری و منافع عالیه کودکان و مرتفع کردن محدودیت قانونی پدیدآمده برای مادران در افتتاح انواع حساب‌های بانکی برای اطفال و برداشت از آن تهیه و تدوین شده، مادر می‌تواند به نام فرزند صغیر خود حساب بانکی افتتاح کند. حق برداشت از این حساب‌ها نیز تا رسیدن صغیر به سن ۱۸ سال تمام شمسی فقط با مادر است.
۳۰ بهمن ۱۳۵۶ قانون «اجازه افتتاح حساب پس‌انداز برای اطفال» به‌صورت ماده واحده به تصویب مجلس رسید و به موجب آن مادر می‌توانست به نام فرزند صغیر خود حساب پس‌انداز باز کند و حق برداشت از این حساب تا رسیدن صغیر به سن ۱۸ سال تمام فقط با مادر بود.
اما هشتم شهریور ۱۳۶۲ با تصویب قانون «عملیات بانکی بدون ربا» مادران در افتتاح حساب و برداشت از آن برای اطفال خود با مشکل محدودیت قانونی مواجه شدند. ماده (۳) این قانون، سپرده‌های بانکی را به دو نوع قرض‌الحسنه و سرمایه‌گذاری بلندمدت تقسیم کرد و با این تقسیم‌بندی، عملاً اختیار قانونی مادر در افتتاح حساب و برداشت از آن برای فرزند کمتر از ۱۸ سال خود، محدود به سپرده‌های قرض‌الحسنه شد.
همین موضوع مشکلاتی برای مادران؛ به‌ویژه مادرانی که مسئولیت حضانت و نگهداری فرزندان کمتر از ۱۸ سال خود را عهده‌دار بودند، به وجود آورد و آنها را در افتتاح انواع سپرده‌های بانکی برای فرزندان خود با محدودیت‌های قانونی مواجه کرد. اما سال 1397 با طرح لایحه اجازه مادر برای افتتاح حساب بانکی به نام اطفال در دولت و تصویب آن در تیرماه ۱۴۰۰ این مشکلات از پیش روی مادران برداشته شد.
تجربه میدانی متصدیان بانک‌ها حکایت از آن دارد که میزان مراجعه مادران به بانک‌ها برای افتتاح حساب بانکی به نام فرزندان‌شان در سال‌های اخیر رشد داشته است. رشد مطالبه‌گری مادران برای دسترسی به این حق اولیه سبب شد دولت دوازدهم در آخرین روزهای عمر خود به تصویب لایحه‌ای برای تغییر قانون افتتاح حساب بانکی برای فرد صغیر اقدام کند.
تفاوت کارت بانکی اشخاص زیر ۱۸ سال با سایر افراد
اغلب بانک‌ها برای افراد زیر ۱۸ سال، هم امکان افتتاح حساب قرض‌الحسنه دارند و هم کوتاه‌مدت. برای این حساب‌ها نیز کارت بانکی با نام صاحب حساب ارائه می‌دهند. پدر می‌تواند با مدارک شناسایی فرزند به بانک مراجعه کرده و حساب باز کند.
با این کارتها مانند همه کارت‌های بانکی، دارنده رمز اول می‌تواند تا سقف برداشت روزانه مجاز از حسابش پول برداشت کند، خرید حضوری روزمره انجام دهد و تا سقف معین‌شده توسط بانک مرکزی، خرید آنلاین با رمز دوم ثابت (که از عابربانک گرفته می‌شود) انجام دهد.
اما خریدهای بزرگ آنلاین، استفاده از اپلیکیشن‌های پرداخت و سایر مواردی که به رمز دوم پویا نیاز دارد، با این کارتها امکان‌پذیر نیست. اما به چه دلیل؟ زیرا دارنده این کارتها، به‌دلیل محدودیت قانونی تا پایان ۱۸سالگی سیم‌کارتی به نام خود ندارد؛ در نتیجه احراز هویت بانکی مقدور نیست.
پیامک‌های برداشت و واریز بانکی هم به شماره تماس ولیِ او ارسال می‌شود و بدون نظر مثبت ولی قانونی، خریدی صورت نمی‌گیرد. ولی نیز پس از پایان ۱۸سالگی فرزند، با حضور در بانک می‌تواند حساب و اطلاعات حساب را به نام فرد دارنده حساب تغییر دهد.
مطابق بخشنامه بانک مرکزی، سقف خرید روزانه از هر کارت بانکی ۵۰ میلیون تومان است؛ یعنی با هر کدام از کارت‌های بانکی‌تان در طول یک شبانه‌روز می‌توانید تا این سقف خرید انجام دهید. تا مدتی قبل اگر شما چند کارت بانکی در اختیار داشتید، به ازای هر کدام از کارت‌های بانکی امکان خرید تا ۵۰ میلیون تومان را با هر کارت داشتید، اما اخیراً بانک مرکزی با تصویب تبصره‌ای، محدودیتی برای خرید روزانه از هر کارت تعیین کرده و هر فرد با هر تعداد کارت بانکی و بر اساس شماره ملی‌اش تنها قادر به خرید ۱۰۰ میلیون تومان در طول شبانه‌روز است.
البته این مبالغ برای افراد بالای ۱۸ سال است. برای افراد کمتر از ۱۸ یا ۱۲ سال، یا افراد اصطلاحاً غیررشید (کسانی که توانایی انجام فعالیت‌های اقتصادی را به‌دلیل نداشتن ذکاوت و درک معاش ندارند) محدودیت خرید روزانه یا سقف برداشت از عابربانک وجود دارد.
محرومیت از سطحی‌ترین خدمات بانکی برای افراد زیر ۱۸ سال
بانکداری الکترونیکی یکی از انواع بانکداری است که تمامی انتقالات پول و فرایندهای بانکی را در بستر اینترنت و به شکل الکترونیکی بدون نیاز به حضور فیزیکی مشتریان در بانک مدیریت می‌کند. به‌طور کلی خدمات بانکداری الکترونیکی در سه سطح اطلاع‌رسانی، تعاملی و تراکنشی قرار می‌گیرند.
اطلاع‌رسانی: اطلاع‌رسانی اولین سطح بانکداری الکترونیکی است که در آن بانک اطلاعات خدمات و فرایندهای بانکی را از طریق شبکه‌های اطلاع‌رسانی عمومی یا خصوصی معرفی می‌کند.
تعاملی: در این سطح بانکداری اینترنتی، ارتباط و مقابله بین مشتریان و بانک فراهم شده و وسایل و ابزارهای امن برای کنترل دسترسی مشتریان بانک‌ها به شبکه بانکی مورد نیاز است.
تراکنشی: در این سطح از بانکداری اینترنتی، مشتریان بانک‌ها می‌توانند فرایندهای انتقال وجه، افتتاح حساب، صدور چک و… را در سطح امنیت بالا انجام دهند.
از عواملی که می‌تواند در افزایش انگیزه افراد در استفاده از خدمات بانکداری الکترونیکی مؤثر باشد، می‌توان به کیفیت خدمات، پشتیبانی مطلوب، صرفه‌جویی در زمان و هزینه، سهولت استفاده، امنیت اطلاعات و تراکنش‌ها و محرمانگی اشاره کرد که در این بین، امنیت اساسی‌ترین عامل انگیزشی مشتریان در استفاده از این بستر الکترونیکی محسوب می‌شود؛ اکنون اما اتفاق عجیبی که رخ داده، غیرفعال‌سازی خدمات بانکداری الکترونیکی برای افراد زیر ۱۸ سال است.
قسمت عجیب آنجاست که تمام خدمات بانکداری الکترونیکی افراد زیر ۱۸ سال از اطلاع‌رسانی واریز، برداشت و… تماماً متصل به شماره تماس ولی است و تمامی موارد برای او پیامک می‌شود. سوال این است که چرا با وجود چنین امکانی، این غیرفعال‌سازی باید صورت بگیرد؟!
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/xfxj
