مدیرعامل پنتا در گفت‌وگو با استودیو راه‌کار از تهدید تتر می‌گوید / پیش‌بینی فریز تتر

موضوع ریسک تتر ازجمله مباحث مهمی بود که در رویداد ۹ ژانویه مطرح شد و حمیدرضا طهماسبی، مدیرعامل پنتا از پرچم‌داران این حوزه محسوب می‌شود. اما سؤال اصلی که در این بین مطرح می‌شود این است که ریسک تتر واقعاً به اندازه‌ای که بیان می‌شود وجود دارد و آیا جایگزین‌های آن لزوماً امن‌تر از تتر هستند؟ طهماسبی در گفت‌وگویی در استودیو راه‌کار به ارزیابی موضوع تتر و جایگاه‌ صرافی‌های ایرانی اشاره کرد.

سؤال اول درباره گزارش پرحاشیه پنتاست. در خصوص گزارشی که تهیه کرده‌اید، مدل آماری که براساس آن کار کرده‌اید و آمار به دست‌آمده کمی توضیح دهید.

پنتا یک رگ‌تک کریپتویی است و از ابتدا در نظر داشتیم مشابه رگ‌تک‌های کریپتویی دنیا که گزارش‌های فصلی و دوره‌ای منتشر می‌کنند، گزارش‌هایی را ناظر به اکوسیستم رمزارز ایران منتشر کنیم. گزارش‌های دیگر مثل 2022 TRM LAbs، خیلی دقیق بازار ایران را تحلیل کرده بودند. با این جزئیات که ورودی 100 صرافی رمزارزی ایران در سال 2022، سه میلیارد دلار بوده است. اما خیلی از صرافی‌های بزرگ ما هنوز جزو این 100 صرافی نبودند و پروفایلی که از اکوسیستم رمزارز ایران توصیف کرده بود، کامل نبود. بالطبع ما روی اکوسیستم ایران تمرکز کردیم، به هر حال ارتباط نزدیک است و اطلاعات کاربردی‌تر و واقعی‌تری را از دوستان‌مان به دست می‌آوریم. البته این‌طور اطلاعات حساسیت‌زا هستند و ممکن است حاشیه‌هایی در این مسیر ایجاد شود که پس از انتشار گزارش نیز شاهد آن بودیم. این حساسیت در ایران دوچندان است. مثلاً اگر در همه دنیا از تتر استفاده می‌کنند و نگران اثبات ذخیره (Proof of Reserve) تتر هستند، در ایران شرایط سخت‌تر است، چون در تمام لیست‌ها و گزارش‌ها جزو کشورهای تحریمی است. این ریسک وجود دارد که با انتشار این گزارش‌ها اطلاعات نسبت به بازار ایران افزایش پیدا کند.

یکی از نقدهایی که به گزارش وارد شد همین بود؛ ما در شرایط تحریم هستیم و ممکن است کیف پول‌های سکوهای تبادل ایرانی رصد، محدود یا بسته شوند. این مدل گزارش‌ها به این اتفاقات دامن نمی‌زند؟

ببینید دو دسته گزارش عمومی و خصوصی داریم. در گزارش‌های عمومی ما چیزی بیشتر از اطلاعات دستگاه‌های بین‌المللی منتشر نشده است. اگر ما به یک صرافی با کیف پول سه‌ونیم میلیاردی اشاره کردیم، خود دستگاه‌های رصد خارجی از آن آگاه‌اند. ما متعهدیم که اطلاعات جدیدی به اطلاعات‌شان اضافه نکنیم و نمی‌کنیم. آنچه اکوسیستم را حساس کرد این برداشت بود که ما اطلاعات جدیدی منتشر کرده‌ایم.

پس با این تفاسیر مزیت گزارش شما نسبت به گزارش خارجی چه بود؟

جزئیات و تفکیک ارائه‌شده بیشتر است. مثلاً گزارش TRM Labs به مجموعه کیف پول‌های صرافی‌های ایرانی اشاره می‌کند، ولی ما به طور خاص به دو، سه صرافی اشاره کردیم که با بی‌دقتی به اکوسیستم ریسک تحمیل می‌کند.

چطور ریسکی؟

وقتی کیف پولی که جزو 20 کیف پول برتر در تهران است قوانین ساده را رعایت نمی‌کند، از طریق این کیف پول و ترسیم گراف تراکنش‌ها کل کیف پول‌های ایرانی قابل شناسایی می‌شوند. پس این گزارش‌ها برای اکوسیستم این خاصیت را دارند که به همکاران‌مان مدل‌های جدید فیلتر آدرس‌ها و روش‌هایی که مورد بررسی قرار می‌گیرند را نشان می‌دهد. تا قبل از این گزارش ما فکر می‌کردیم استانداردها خیلی بالاتر است. برای نمونه آدرسی که حاشیه درست کرد، از 2018 ثابت است و ما این پرسش را مطرح کردیم که چرا آدرسی که تولیدش هیچ هزینه‌ای ندارد باید پنج سال کار کند؟

این موضوع بیشتر سمت چه صرافی‌هایی اتفاق افتاده است؟

اگر اجازه بدهید من اسم صرافی‌ها را نبرم. چون سعی داریم اکوسیستم را به طور جدی امن کنیم و سعی داریم طی جلساتی کمک کنیم که این ریسک‌ها را پوشش بدهند. ولی در کل صرافی‌های P2P ریسک‌خیز بودند تا OTCها، برخلاف تصور ما که فکر می‌کردیم استانداردهای مدیریت کیف پول در صرافی‌های P2P بهتر رعایت می‌شود.

شما فکر می‌کنید که صرافی‌ها از نظر امنیت در آستانه یک بحران جدی قرار دارند؟

بله. امیدوارم سناریویی که ما پیش‌بینی می‌کنیم اتفاق نیفتد. در ارائه تتر می‌خواهم این سناریو را باز کنم و توضیح دهم. پیش‌بینی من این است که در سال 2024 و 2025 اکوسیستم رمزارز ایران از سمت انجمن تترفاندیشن شگفت‌زده خواهد شد.

پس اقداماتی در حال انجام است؟

بله. اگر به یاد داشته باشید سال 2018 و 2017 وقتی اکانت‌های بیترکس بسته شد، به اکوسیستم تنش وارد شد. طی یک شب همه‌چیز تغییر کرد. من فکر می‌کنم در مورد تتر هم همین اتفاق رخ دهد.

یکی از مانورهای تبلیغاتی صرافی‌های رمزارزی در ایران این است که اتفاقات بیترکس در صرافی‌های داخلی رخ نمی‌دهد و از کیف پول‌های امن استفاده می‌کنند تا دارایی کسی به خطر نیفتد. اگر این اتفاق در مورد صرافی‌های داخلی رخ دهد سرنوشت‌شان چه می‌شود؟

اجازه بدهید سناریو را دقیق‌تر توضیح دهم. صرافی‌ها درست می‌گویند و اتفاقاتی که برای کوینکس افتاد و سرقت 54 میلیون دلاری که ما گزارش دادیم، برای صرافی‌های داخلی نمی‌افتد و جنبه‌های امنیت سایبری به خوبی رعایت می‌شوند. جنبه‌ای که صرافی‌های ما در آن شدیداً ضعف دارند امنیت بلاکچین است. مثلاً وقتی تراکنش مستقیم به SDN و Sanction list address دارید، نشان می‌دهد که قبل از تراکنش سنجیده نشده که ریسک اسکور این آدرس 100 و جزو بلک‌لیست است. وقتی ورودی با جریان قابل توجهی از صرافی‌های با میزان ریسک بالا وجود دارد و نشان از این دارد که قبل از اینکه واریزی به آدرس‌های شما انجام شود، این نکات را بررسی نکرده‌اید. سناریویی که من اشاره کردم در شکل بیترکس اتفاق نمی‌افتد. رگولاتور بیترکس در آمریکاست و اگر رگولاتور دستور صادر کند تمام اکانت‌ها بسته می‌شود.

پس مدل ‌کوینکس رخ می‌دهد؟

حتی ‌کوینکس هم نه. اینجا سناریو فریز دارایی‌ها در کیف‌های تتری است. شما ممکن است بتوانید دای را بدون اینکه به مشکلی برخورد کنید به نقد تبدیل کنید. چون دای یک الگوریتم غیرمتمرکز دارد و امکان فریز کردنش وجود ندارد، ولی تتر امکان فریز شدن دارد. تتر در کیف پول شماست و قابل مشاهده است، اما امکان جابه‌جایی‌اش را ندارید و متأسفانه بخش زیادی از دارایی‌های صرافی‌ها تتر است.

پس باید به سمت دای حرکت کنیم؟

یکی از راه‌حل‌ها برای اشخاص و افراد خارج از کسب‌وکار کیف‌پول‌ها رفتن به سمت ترید با دای است. صنف‌های ما بین خودشان به خاطر نوسانات ریال با تتر کار می‌کنند. به این دسته افراد حتماً توصیه می‌کنیم به سمت دای بروند.

توصیه‌ها برای رفتن به سمت دای حدود دو سالی هست که مطرح شده ولی اتفاق نیفتاده است. این باعث می‌شود که بسیاری فکر کنند این حرف‌ها برای بازارگرمی دای زده می‌شود. تحلیل شما در این‌باره چیست؟

اینجا نیاز به تحلیل فنی دقیق است. عدم استقبال اکوسیستم به این دلیل است که دای عمق کمی در ایران دارد. در معاملات دای باید در صف ایستاد و حجمی ندارد. از طرفی تمام صرافی‌های ما با تتر معامله می‌کنند. بستر براساس تتر جلو می‌رود و دای کاربردی ندارد. البته اینکه دای چه ریسک‌هایی دارد هم سر جای خودش باقی است. پیش‌تر به اکوسیستم لونا و ترا اشاره شد که ممکن است با مشکلات جدی مواجه شوند. اکنون به دلیل اینکه دای الگوریتمی است و پشتوانه‌اش یکسری وام است که اگر آنها درست کار نکنند، حدود 20 تا 30 درصد بالای نقطه تعادل نوسان می‌کند. ولی ریسک فریز شدن مانند تتر را ندارد.

سؤال این است که آیا وقتی هنوز فریزی اتفاق نیفتاده، ارزش این را دارد تا به جای تتر با دای کار کنیم؟

دید من نسبت به دای ایجابی نیست و توصیه اکیدی برای استفاده از آن ندارم. دید من نسبت به تتر سلبی است. ریسک تتر بسیار بالاست. شاید کسی سال‌ها با ‌کوینکس کار کرده باشد و دچار مشکل نشده باشد، با تتر کار کرده باشد و ریسکی ندیده باشد. یک جایی شما 1000 دلار در کیف پول خود نگه داشته‌اید و با فریز شدن آن 50 میلیون از دست می‌دهید، ولی یک جایی شما کسب‌وکار خود را براساس تتر طراحی کرده‌اید و یک‌شبه همه‌چیز از دست می‌رود.

اگر حجم بازار دای هم بالا برود ریسک آن افزایش پیدا می‌کند و در چنین شرایطی آیا باگ‌های دای بازار را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد؟

بله. این امکان وجود دارد. اصلاً اگر تاریخچه تتر از 2014 تا الان را بررسی کنید این تعداد کوین‌های استخراج‌شده است که بالا می‌رود و قیمت ثابت می‌ماند. در بیت‌کوین این‌طور نیست و قیمت بالا می‌رود. سال‌های اول تتر توسط آنارشیست‌ها گسترش پیدا کرد. با گذشت زمان و مشاهده پذیرش تتر در بازار، به مرور رگوله‌تر شد تا اینکه بنیان‌گذاران تتر در بیانیه آخر خود اعلام کردند که برای گسترش هژمونی دلار همکاری مستقیم می‌کنند. در حال حاضر تتر را می‌توان یک نوع CBDC دانست.

شما بازار ایران را خیلی خوب رصد کرده‌اید. به نظر شما حجم بازار کریپتو و تراکنش‌های روزانه در ایران چقدر است؟

چند داده مهم وجود دارد؛ ضریب نفوذ یعنی چند درصد از ایرانی‌ها حداقل یک بار کیف پول بیت‌کوین ساخته‌اند، حجم معاملات روزانه و سرمایه کریپتو که در اختیار هویت‌های ایرانی است. به نظر من دو میلیارد دلار یا صد همت در اختیار هویت‌های ایرانی است و گزارش‌ها بین دو همت تا هشت همت معاملات روزانه را اعلام کرده‌اند.

تلورانس این عدد خیلی بالاست!

بله. گزارش‌های مختلفی در این زمینه وجود دارد. پنج همت مجموع تریدی است که در کل صرافی‌ها اتفاق می‌افتد.

یکی از موضوعاتی که مورد بحث بود سقف تراکنش در صرافی‌های رمزارز بود که 25 میلیون تومان است. این اتفاق به بهانه کنترل قیمت دلار افتاد. واقعاً صرافی‌های رمزارزی چقدر روی قیمت‌گذاری دلار تأثیر دارند؟

در یک پژوهش این مسئله که آیا ارتباط تتر و دلار علّی است یا تطبیقی، بررسی شده است. آیا تتر دلار را نرخ‌دهی می‌کند یا صرفاً یک هم‌زمانی است؟ پاسخ این پژوهش این بود که این اتفاق صرفاً هم‌زمانی است نه نرخ‌دهی. در حال حاضر من هم معتقدم که بازار تتر روی بازار دلار کاغذی تأثیری ندارد و داده موثقی هم نیست که این تأثیر را تأیید کند. اما بالاخره برای سیاست‌گذاری، بانک مرکزی باید جریان ورود و خروج تتر را به کشور داشته باشد. بانک مرکزی این اطلاعات را ندارد و این خودش ریسک بزرگی است.