کارنگ رسانه اقتصاد نوآوری است. در کارنگ ما تلاش داریم کسب‌وکارهای نوآور ایرانی، استارتاپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و دیگر کسب‌وکارها کوچک و بزرگی که در بخش‌های مختلف اقتصاد نوآوری در حال ارائه محصول و خدمت هستند را مورد بررسی قرار دهیم و از آینده صنعت، تولید، خدمات و دیگر بخش‌های اقتصاد بگوییم. کارنگ رسانه‌ای متعلق به بخش خصوصی ایران است.
نشست هم‌اندیشی اپراتورها و رگولاتوری درباره اصلاح تعرفه اینترنت / نظام اقتصادی خدمات و گره کور اصلاح تعرفه
نشست هم‌اندیشی اپراتورها و رگولاتوری درباره اصلاح تعرفه اینترنت، به میزبانی گروه علمی _ تحلیلی طیف برگزار شد.
با وجود رشد روند تعرفه اینترنت در جهان و مهم‌تر از آن افزایش هزینه‌ها و تورم سالانه در کشور، تعرفه خدمات ارتباطی به‌ویژه اینترنت افزایشی نداشته است. این عدم تغییر تعرفه اینترنت سال‌هاست که مورد انتقاد فعالان این صنعت است، اما با مخالفت‌های جدی از سوی برخی نهادهای تصمیم‌گیر روبه‌روست.
البته از سوی دیگر نظر مردم در جامعه بی‌تأثیر نبوده و آنها معتقدند که در حال حاضر از یک سو با کیفیت و سرعت فعلی اینترنت و از سوی دیگر، با توجه به شرایط اقتصادی، مبلغ کمی برای اینترنت پرداخت نمی‌کنند.
با این حال مدت‌هاست که اپراتورهای ثابت و همراه از نهادهای تصمیم‌گیر می‌خواهند در تعرفه خدمات ارتباطی، به‌ویژه تعرفه اینترنت اصلاح انجام شود. مجلس در قانون بودجه ۱۴۰۰ احتمالاً با توجه به جنبه‌های اجتماعی این تصمیم اجازه اصلاح تعرفه‌ها را به دولت نداد، اما با عوض شدن دولت صداهایی از لزوم اصلاح در تعرفه‌ها از سوی دولت نیز به گوش رسید.
احتمال تغییر در تعرفه‌ها افزایش یافت؛ چنانچه در سال ۱۴۰۱ ایرانسل و همراه اول، برخی از بسته‌های حجیم و طولانی‌مدت خود را حذف کردند و تعدادی از اپراتورهای ثابت نیز طبق مصوبه ۲۶۶ رگولاتوری که سال ۱۳۹۶ تصویب شده، اجازه داشتند قیمت سرویس‌های خود را افزایش دهند و این کار را کردند و برخی بسته‌های زیر قیمت را حذف کردند.
اما در واقع هیچ‌یک از این موارد راه حل کامل و مکفی برای کاهش هزینه‌ها و توسعه صنعت ارتباطات نبود. اپراتورهای مخابراتی اذعان دارند که ادامه دادن با تعرفه‌های فعلی ممکن نیست. آنها از افزایش هزینه‌های جاری و غیرجاری‌شان در طول سال‌های اخیر به‌عنوان عاملی یاد می‌کنند که حاشیه سود این صنعت را سال به سال کم کرده و در مورد زوال صنعت ارتباطات با تداوم این شرایط هشدار می‌دهند.
گروه علمی-تحلیلی طیف، با توجه به جایگاه خویش در نقش کانون تفکر و نهاد مستقل تصمیم‌ساز در صنعت تلکام، با دعوت از مدیران و معاونان ارشد اپراتورهای مخابراتی ثابت و سیار، معاونت راهبردی و توسعه بازار و مشاور رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، نماینده‌ای از مرکز ملی فضای مجازی و سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور نشستی در تاریخ ۱۷ مهر ۱۴۰۲ برگزار کرد تا تمامی ذی‌نفعان و صاحب‌نظران این حوزه با همفکری یکدیگر به حل چالش اصلاح تعرفه اینترنت بپردازند.
ناکارآمدی وضعیت فعلی محرز است، راه حل چیست؟
محمد کشوری، مدیر گروه علمی _ تحلیلی طیف با ارائه‌ای از وضعیت فعلی اظهار داشت: «با وجود افزایش مستمر مصرف ترافیک همراه در دنیا، سهم آن از کل ترافیک تا پایان سال ۲۰۲۱ حدود یک‌پنجم است؛ درصورتی‌که در ایران دوسوم ترافیک شبکه، ترافیک همراه است و این عدم توازن در مصرف ترافیک شبکه ثابت و همراه را نشان می‌دهد. به‌علاوه طبق آمار قیمت مؤثر اینترنت ثابت و سیار در ایران جزو ارزان‌ترین تعرفه‌ها در جهان است؛ درصورتی‌که از نظر جایگاه کیفی اینترنت در هر دو دسته اپراتور در رتبه‌های پایینی قرار داریم. بنابراین با شکل‌گیری روند چندساله کاهش حاشیه سود اپراتورها مواجه هستیم که خود منجر شده جریان درآمدی متناسب با سرمایه‌گذاری لازم در توسعه شبکه نباشد، پس قطعاً نیازمند اصلاح تعرفه‌ها هستیم.»
وی ضمن تأکید بر افزایش قیمت و مصرف هم‌زمان در برخی صنایع دیگر برخی اصول و الزامات افزایش تعرفه را بیان کرد و از ذی‌نفعان خواست که راه‌حل‌های خود را درباره مدل افزایش تعرفه بیان کنند.
دغدغه‌های تصمیم‌سازی برای اصلاح تعرفه
مهدی روحانی‌نژاد، معاون راهبردی سازمان تنظیم مقررات، ضمن پذیرش نیاز به افزایش تعرفه و مصمم بودن سازمان و وزارت ارتباطات در این امر گفت: «در بحث اصلاح نظام تعرفه اینترنت در کشور، چند دغدغه وجود دارد که تصمیم‌سازی و اقدام را با چالش مواجه کرده و لازم است اپراتورها به آنها توجه کرده و در این موارد رگولاتوری را همراهی کنند.»
معاون راهبردی سازمان افزود: «اولویت اول و مهم دولت و حاکمیت، افزایش مصرف و سهم ترافیک داخلی در قبال اینترنت است و هرگونه اصلاح و افزایش قیمت باید با مدلی صورت بگیرد که تقویت‌کننده ترافیک داخلی باشد. همچنین دغدغه‌های تصمیم‌گیران کلان در افزایش قیمت اینترنت و در کل نگاهی که به کالای اینترنت دارند با وزارت ارتباطات و بازیگران حوزه تلکام بسیار متفاوت است و نسبت به تبعات اجتماعی افزایش قیمت نگرانی‌هایی دارند؛ اما با این حال وزارت ارتباطات و تمام بدنه آن لزوم این اصلاح را پذیرفته‌اند، اما مسئولیت اتخاذ تصمیم و اقدام برای اصلاح تعرفه‌ها چالش‌برانگیز شده و انجام این کار به تنهایی توسط وزارت ارتباطات مقدور نیست. بنابراین ضروری است ذی‌نفعان و بازیگران این صنف در یک حرکت هماهنگ رسانه‌ای در کنار وزارت ارتباطات قرار بگیرند تا هم آماده‌سازی اجتماعی و ذهنیت مردم جهت توجیه لزوم افزایش قیمت‌ها و حفظ و ارتقای کیفیت شبکه‌ها و هم چانه‌زنی صنفی با دیگر نهادهای تصمیم‌گیر در کشور جهت اصلاح ذهنیت مسئولان به نحو احسن صورت گیرد.»
او ادامه داد: « لازم است اصلاح تعرفه‌های عمده‌فروشی برای بازیگرانی از جمله شرکت مخابرات ایران و شرکت زیرساخت در کنار افزایش تعرفه اینترنت حتماً مد نظر قرار گیرد. به‌علاوه در مورد تعرفه ترجیحی ترافیک داخلی بحث اختیاری کردن تعرفه و توافق بین تولیدکنندگان و اپراتورها به احتمال زیاد رخ خواهد داد (چه‌بسا که در حال حاضر نیز بین این بازیگران جاری است) و بنابراین نیاز است ذی‌نفعان پیشنهادات و راهکارهای خود را برای کوتاه‌مدت و بلندمدت ارائه دهند تا در سال‌های آینده مجدداً مباحث افزایش تعرفه و اصلاح تعرفه به شکل چالشی فعلی پیش نیاید.»
پنج‌برابر شدن هزینه انتقال در مصوبه جدید
محمد‌علی یوسفی‌زاده، مدیرعامل آسیاتک اظهار داشت: «قیمت اینترنت از سال ۱۳۹۹ به طور مستمر کاهش پیدا کرده و این در حالی است که تعرفه‌های فضا و برق مراکز داده و نیروی انسانی تولیدکنندگان ترافیک طی این چند سال چندین‌برابر شده است و ارتباطی به قیمت اینترنت ندارد. با مصوبه جدید ۳۴۴ ابر انتقال نیز که هزینه‌های انتقال (تا پنج‌برابر) افزایش پیدا کرده، توسعه CDN توسط تولیدکنندگان و مراکز داده در نواحی کشور روش معقول‌تری است که تا ۳.۵ برابر هزینه‌های سرمایه‌گذاری و عملیاتی این بازیگران را افزایش خواهد داد.»
وی بیان کرد: «با این هزینه‌ها حتی با وجود پروژه فیبر نوری تولید محتوا ناممکن خواهد بود و پیشنهاد می‌کنم قیمت ترافیک داخلی به جای ۱۵ درصد قیمت اینترنت، همانند بخش خرده‌فروشی به نصف قیمت اینترنت بین‌الملل افزایش یابد.»
نیاز به کاهش دخالت رگولاتوری در قیمت
لطفعلیان، معاون بازاریابی و فروش در این نشست با بیان اینکه شدیداً نیازمند آموزش برای اصلاح ذهنیت مراجع و رگولاتور برای دخالت در تعرفه‌گذاری هستیم، گفت: «برای مثال بسته‌های فعلی موبایل در سال ۱۳۹۵ و برای افزایش ضریب نفوذ و به‌صورت ترویجی تعریف شده‌اند. اقدامات سازمان تنظیم در سال ۱۳۹۷ در ایجاد مقررات برای لزوم تأیید بسته‌های ترویجی و بعد در سال ۱۳۹۹ در جلوگیری از افزایش قیمت اپراتورها موجب وضعیت بحرانی فعلی شده است. در حالی که بسته‌هایی که در بین سقف و کف قیمت مصوب کمیسیون قرار دارند اصلاً نباید نیازی به تأییدیه سازمان داشته باشند.»
همچنین مجتبی جعفری از دیگر مدیران همراه اول، افزایش قیمت اینترنت یا افزایش در سایر بخش‌ها، مجوز پرداخت هزینه‌ها به شکل مستقیم روی قبوض موبایل، استفاده از شارژینگ بیشتر برای فروش سرویس‌های محتوایی، معافیت اپراتورها در پرداخت حق‌السهم (یا کاهش درصد آن) و دادن آزادی عمل بیشتر به اپراتورها برای ارائه بسته‌های متنوع داخلی و خارجی به‌ویژه دهک‌های کم‌برخوردار را پیشنهاد داد.
آزادی عمل اپراتور در ترکیب بسته‌های اینترنتی متناسب با قیمت
ساطعی از معاونان ایرانسل بیان داشت که عملکرد فعلی سازمان در رگولاتوری بسته‌های اینترنت و نوع تعرفه‌گذاری کاملاً مخالف سیاست‌های رقابتی و خصوصی‌سازی است و باید مبتنی بر قانون اجازه داده نشود نهادهای بیرونی و غیرمسئول برای این حوزه تصمیم‌گیری کنند.
وی پیشنهاد داد در کوتاه‌مدت ایرانسل برای افزایش قیمت، حمایت از اقشار کم‌درآمد را با حفظ بسته‌های کم‌حجم فعلی ادامه دهد. در کنار این با افزایش قیمت بسته‌های پرمصرف‌ها، بسته‌های تشویقی و تخفیفی در راستای رشد سهم ترافیک داخلی ارائه شود و با توسعه 5G بسته‌های حجیم با ظرفیت جدید و قیمت مناسب ارائه شود. در بلندمدت باید اختلاف معنادار بین قیمت اینترنت ثابت و سیار (جهت حمایت از توسعه فیبر نوری) و انتقال پرمصرف‌ها به بخش ثابت ایجاد شود.
آزادسازی تعرفه و افزایش هماهنگی اپراتورها
یکسان‌سازی تعرفه داخلی و خارجی، آزادسازی بسته‌ها و افزایش نقش نظام صنفی در قیمت‌گذاری از جمله موارد مورد تأکید حاضرین جلسه بود. حسین اسلامی، رئیس هیئت‌مدیره نظام صنفی رایانه‌ای در این باره گفت: «اگر در بخش تلکام قیمت‌گذاری به صنف واگذار شود و خود صنف جهت هرگونه تغییر قیمت بین کف و سقف مصوب، خود مسئولیت و تبعات آن را به عهده گیرد، قطعاً با آزادسازی بسته‌ها و ایجاد رقابت بین اپراتورها، محصولات با قیمت و کیفیت مناسب به دست مردم خواهد رسید.
علیرضا صیدی از مبین‌نت نیز در همین راستا شکل‌گیری یک حرکت صنفی منسجم را هم در این موضوع (تعرفه) و هم در موضوعات آتی حوزه تلکام یک راهکار اصولی برای هر تصمیم‌سازی دانست.
صابر فیضی از فناپ تلکام بر یک پیشنهاد اصولی و بلندمدت تأکید داشت که مصوب شود تعرفه اینترنت متناسب با تورم اعلامی از سوی بانک مرکزی (یا درصدی از آن) امکان افزایش داشته باشد. همچنین اپراتورها در بحث رسانه‌ای و در توجیه این موضوع برای مسئولان و دولت، باید موضوع انتفاع کشور، حاکمیت و خود دولت از محل این اصلاح را مؤکدا یادآوری کنند.
یکسان‌سازی قیمت ترافیک داخلی با قیمت اینترنت مورد تأکید مسعود بمانی‌پور، مدیرعامل شرکت پیشگامان بود؛ چراکه سهم هزینه‌های دیگر در اپراتورها بیشتر از سهم ترافیک است و درآمد باید پاسخگوی آن هزینه‌ها هم باشد.
میری از های‌وب به آزادسازی بسته‌های خدماتی اشاره کرد زیرا این امر در نهایت منجر به رقابت در بازار و افزایش کیفیت خدمات مورد نیاز مصرف‌کننده می‌شود. بیدآبادی مدیر صبانت نیز در جهت افزایش سهم ترافیک ثابت به همراه، افزایش قیمت ۲۶درصدی برای اینترنت را بسیار ناچیز دانست و تأکید کرد که اختلاف قیمت بین ثابت و سیار باید معنادار باشد.
در نهایت باید گفت به صورت کلی اجماع و توافق نظری بر سر اینکه تعرفه خدمات اینترنتی نیاز به افزایش دارد بین ذی‌نفعان صورت گرفته است. هدف گروه طیف نیز از برگزاری این نشست، جمع‌بندی نظرات و راه‌حل‌های صاحب‌نظران در جهت ارائه یک مدل پیشنهادی برای اصلاح سیاست تعرفه‌ای بود. در همین راستا نتایج این نشست در چهارمین رویداد هفته ایران دیجیتال از نهم تا یازدهم آبان ۱۴۰۲ که در بوستان گفتگو برگزار می‌شود، ارائه خواهد شد. علاقه‌مندان و صاحب‌نظران می‌توانند برای شرکت در این رویداد به وب‌سایت https://digitalweek.ir/ مراجعه کنند.
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/kle9