وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اخیرا آمار کاربران فعال پیام‌رسان‌های بومی را اعلام کرده است. محمد احسان خرامید، مدیر روابط عمومی وزارت ارتباطات آمار جدید کاربران فعال در پیام‌رسان‌های بومی را تا روز سه‌شنبه ۱۵ آذر نه در همین پیام‌رسان‌های داخلی، که در توییتر فیلتر شده اعلام کرده است. اقدامی که اعتراض و انتقاد بسیاری از کاربران را نیز به همراه داشته است.
به گزارش کارنگ، پای همین توییت احسان خرامید ده‌ها انتقاد ازسوی کاربران ایرانی نوشته شده که این آمار را یا غیرواقعی خوانده یا این سوال را مطرح کرده‌اند که اگر اینستاگرام و واتس‌اپ و تلگرام فیلتر نبود، بازهم کاربران این پیام‌رسان‌ها رشد می‌کرد؟ همچنین برخی این انتقاد را مطرح کرده‌اند که اگر پیام‌رسان‌های داخلی در این حد قوی ظاهر شده‌اند، چرا او اطلاع‌رسانی در مورد رشد آنها را درهمین پیام‌رسان‌های داخلی انجام نمی‌دهد؟
از رویا تا واقعیت
از ۳۰ شهریور و با فیلتر شدن تنها پلتفرمهای محبوب کاربران ایران یعنی اینستاگرام و واتس‌اپ که هنوز از زیر تیغ فیلترینگ در امان مانده بودند، دولت و حاکمیت بیشتر از گذشته مردم و کسب‌وکارها را به روی آوردن استفاده از پلتفرمهای داخلی تشویق کرده‌اند.
حتی دراین زمینه برخی مانند مدیرعامل شرکت پست با سرزنش کسب‌وکارهایی که به دنبال فیلتر اینستاگرام و محدودیت اینترنت خسارت دیده‌اند، اعلام کرد که اگر از روز اول آنها از پلتفرمهای داخلی استفاده می‌کردند، این بلا سرشان نمی‌آمد.
تشویق به استفاده از پلتفرمهای داخلی که برخی از کاربران ایرانی از آن به عنوان اجبار یاد می کند، بارها در سخنان رئیس‌جمهوری هم شنیده شده است.
هفته گذشته ابراهیم رئیسی در سخنرانی خود به مناسبت روز دانشجو در دانشگاه تهران با اعلام اینکه تا فضا امن نشود، محدودیت اینترنت برداشته نمی‌شود اعلام کرد: «به وزیر گفتم برای کسب‌وکارها، مردم و مخصوصا مراکز علمی و فرهنگی کاری کنید که بر بستر پلتفرم داخلی فعالیت انجام شود. تا وقتی بشود فضا را امن کرد.»
حالا به همین بهانه روابط عمومی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات آخرین آمار وضعیت کاربران فعال در پیام‌رسان‌های داخلی را در توییتری که کاربران داخل کشور با فیلترشکن به آن متصل می‌شوند اعلام کرده است.
محمداحسان خرامید، با استفاده از هشتگ «ایران قوی» نوشته است که تا سه‌شنبه ۱۵ آذر کاربران فعال روزانه روبیکا ۱۵.۲ میلیون، ایتا ۹.۲ میلیون، بله ۳.۳ میلیون و سروش پلاس ۳.۵ میلیون کاربر بوده است.
همچنین او در ادامه میزان کاربران فعال ماهانه این پلتفرمها را هم اعلام کرده که براین اساس روبیکا ۳۵ میلیون، ایتا ۱۵.۲ میلیون، بله ۹.۸ میلیون و سروش پلاس ۸.۱ میلیون کاربر داشته است. در پایان این توییت هم او نوشته: «ما به توان جوانان نخبه این مرز و بوم ایمان داریم.»
همین اظهارات او موجی از اعتراض و انتقاد را پای توییت او به همراه داشته که نشان می‌دهد آنطور هم که اعلام میشود حداقل بخشی از کاربران ایرانی به سمت این سرویس‌های داخلی نرفته‌اند و اگر از آن استفاده می‌کنند به اجبار است.
برخی گفته‌اند فیلترینگ باعث شده همین میزان کاربر آن هم به اجبار به سمت استفاده از این پلتفرمهای داخلی بروند یا برخی دیگر استفاده از پلتفرمهای داخلی را به داستان خودروسازی در ایران و آمار تولید پراید توسط سایپا ارتباط داده‌اند. گروهی دیگر هم اعلام کردند این آمار با وجود محدودیت بیش از دوماه روی اینترنت افتخار ندارد و استفاده از پیامک را به استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی ترجیح می‌دهند.
فیلترشده‌های همچنان محبوب
باوجود اعلام وزارت ارتباطات از میزان استقبال پیام‌رسان‌های داخلی، اما آمار و گزارش‌های مختلف نشان می‌دهد که همچنان پلتفرمهای فیلتر شده نظیر اینستاگرام، واتس‌اپ، تلگرام و توییتر اگرچه در روزهای ابتدایی شروع محدودیت اینترنت با کاهش استفاده مواجه بوده‌اند، با این حال همچنان میزان کاربرانشان بیشتر از پلتفرمهای داخلی است.
برای نمونه تلگرام که در بهار سال ۱۳۹۷ فیلتر شد و در آن زمان تعداد کاربران ایرانی‌اش از مرز ۴۰ میلیون گذشته بود، با فیلتر واتس‌اپ در ۳۰ شهریور مجددا کاربران بیشتری را با وجود فیلترینگ به سمت خود جذب کرده و حتی می‌توان گفت بسیاری از کاربران از واتس‌اپ مجدد به تلگرام کوچ کرد‌اند.
به گزارش میدل‌ایست مانیتور، آمار رسمی نشان می‌دهد با وجود مسدود شدن پیام‌رسان تلگرام، ۴۵ میلیون ایرانی همچنان از آن استفاده می‌کنند. در گزارشی هم که چندی پیش نوین‌هاب منتشر کرد، تعداد کاربرانی ایرانی پیام‌رسان تلگرام، ۵۰ میلیون نفر اعلام شد.
در همین زمینه سامانهٔ تحلیل داده لایف‌وب، بستر تلگرام را در ۱ ماه قبل و ۱ ماه بعد از اعمال محدودیت‌های اینترنت و از کار افتادن بسیاری از فیلترشکن‌ها یعنی ۳۰ شهریور ماه ۱۴۰۱ مورد بررسی قرار داده است. طبق اطلاعاتی که این سامانه ۱۱ آبان ماه منتشر کرد، انتشار پست در کانال‌های تلگرامی ۲۸ درصد، بازدید پست‌ها۱۴ درصد و تعداد کانال‌های فعال نسبت به قبل از اعمال محدودیت‌های اینترنت با۱۹ درصد افت همراه بوده‌اند.
طبق اطلاعات این سامانه بررسی گروه‌های تلگرام نشان می‌دهد که تعداد گروه‌های فعال ۱۴ درصد، میزان انتشار پست در گروه‌ها ۲۵ درصد و کاربران فعال در گروه‌ها تنها ۱۵ درصد کاهش داشته‌اند.
فیلترینگ شاید بزرگترین ضربه را به کاربران و کسب‌وکارهای اینستاگرامی زده است. تا پیش از فیلتر اینستاگرام نوین‌هاب اعلام کرده بود که کاربران ایرانی این پلتفرم تا خرداد سال جاری به نزدیک ۵۰ میلیون رسیده‌اند. همچنین طبق گزارش مرکز پژوهش‌های بتا بیش از ۲ میلیون کسب‌وکار ایرانی در اینستاگرام فعال هستند که تنها ۱۹درصد آنها، فروش حضوری نیز دارند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد اگرچه در زمان شروع فیلترینگ اینستاگرام و اختلال شدید دسترسی به فیلترشکن‌ها استفاده از اینستاگرام در ایران روبه کاهش رفت، اما حالا رفته رفته جریان فعالیت روی این پلتفرم در حال بهتر شدن است.
طبق گزارش مشترک وب‌سایت دیجیاتو و لایف وب، فروشگاه‌های اینستاگرامی فعال قبل از فیلترینگ حدود ۳۹۰ هزار بوده که بعد از اعمال محدودیت‌های دسترسی به اینستاگرام به ۱۰۶ هزار حساب کاربری کاهش یافته و ۷۳ درصد افت را تجربه کرده‌اند.
براساس این گزارش بررسی تعداد پست منتشر شده توسط فروشگاه‌های اینستاگرامی نشان داده بود که بعد از فیلترینگ، انتشار پست توسط فروشگاه‌های اینستاگرامی ۶۹ درصد کاهش یافته است. متقابلا محتوای منتشر شده توسط فروشگاه‌های اینستاگرامی، تعداد لایک‌ها و تعداد کامنت‌های کمتری نسبت به قبل از فیلترینگ دریافت کرده‌اند؛ به طوری که تعداد لایک دریافتی فروشگاه‌های اینستاگرامی ۷۲ درصد و تعداد کامنت‌های دریافتی۸۷ درصد کاهش داشته است.
در نمودار زیر روند انتشار پست‌های تجاری فروشگاه‌های اینستاگرامی را مشاهده می‌کنید؛ فعالیت کسب‌وکارهای فروشگاهی اینستاگرام از ۳۰ شهریور با اعمال فیلترینگ اینستاگرام، افت چشمگیری داشته است به طوری که مجموع محتوای هفتگی در اولین هفتهٔ مهر نسبت به هفتهٔ آخر شهریور، تفاوت قابل توجهی دارد.
اما نکتهٔ جالب توجه در این نمودار، روند انتشار پست توسط فروشگاه‌های اینستاگرامی بعد از فیلتر شدن اینستاگرام است که هر چند آهسته، اما پیوسته روندی صعودی را آغاز کرده است.
از سوی دیگر گزارشی که «فکت‌‌یار» سامانه راستی‌آزمایی اخبار و اطلاعات منتشر کرده بود، نشان می‌داد که در یک ماه شروع فیلترینگ شدید روی پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام، میزان استفاده مردم از آن کاهش پیدا نکرده و مشاهده اکانت‌های رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان در این شبکه با افزایش چشمگیری در مقایسه با پیش از فیلترینگ آن روبه‌رو بوده است.
شاید هنوز زمان اعلام نتیجهٔ قطعی تاثیر فیلترینگ بر کسب‌وکارهای اینستاگرامی نرسیده باشد، ولی به نظر می‌رسد فیلترینگ، ضربهٔ مهلکی به کسب‌وکارهای اینستاگرامی بوده که آنها را نکشته است.
وضعیت در مورد توییتر هم به همین شکل است. با وجود فیلترینگ شدید همچنان استفاده از توییتر در کشور رشد دارد.
طبق گزارش وب‌سایت دیجیاتو که با همکاری لایف وب به دست آمده از مدت شروع محدودیت اینترنت در کشور تهداد کاربران فعال توییتر فارسی ۴۶ درصد رشد پیدا کرده است. همچنین محتوای منتشر‌شده در توییتر فارسی ۱۶۳درصد و تعداد ل ۱۸۳درصد نیز افزایش داشته است.
آینده مبهم
رفع فیلترینگ و از بین رفتن محدودیت‌های اینترنت در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و مشخص نیست که آیا این پلتفرمها از زیر تیغ فیلترینگ خارج می‌شوند یا خیر. وضعیت هم وقتی مبهم‌تر میشود که مقامات دولتی و حاکمیتی شرط‌ها غیرممکن برای رفع فیلتر از این پلتفرمها نظیر اینستاگرام و واتس‌اپ می‌گذارند.
برای نمونه همین آخر هفته گذشته مرکز ملی فضای مجازی به رئیس شرکت متا یعنی مارک زاکربرگ نامه‌ای نوشت و به او ده روز فرصت داد تا سیاست‌های اشتباه پلتفرم‌هایش نسبت به ایران را عوض کند و با معرفی یک نماینده رسمی مسئولیت‌پذیر مستقر در ایران، سیاست‌ها و مقررات ایران در فضای مجازی را اجرا کند.
پیش از این نیز در اواسط مهر ماه سخنگوی دولت و وزیر ارتباطات اعلام کرده بودند تنها در صورتی از اینستاگرام و واتس‌اپ رفع فیلتر خواهد شد که قوانین جمهوری اسلامی را بپذیرند.
این نامه در حالی زده شده یا این اظهارات در حالی بیان میشود که ایران تحت تحریم بین‌المللی و است امکان همکاری شرکت‌های خارجی و مخصوصا آمریکایی با ایران وجود ندارد.
در شرایطی که محدودیت‌های اینترنت تشدید و هر روز یک پروتکل و پورت امنیتی که امکان دور زدن فیلترینگ سخت در ایران را فراهم می‌کند بسته میشود، با این حال همچنان میزان استفاده از فیلترشکن‌ها رشد دارد و کاربران با کمک همین ابزارها از پلتفرم‌هایی که می‌‌خواهند استفاده می‌کنند.
عددهای اعلام شده برای کاربران فعال پیام‌رسان‌های بومی به رغم مسدودشدن سه ماهه رقبای خارجی به دست آمده، هرچند بنا برآمارهایی که در بالا هم اعلام شد هنوز اینستاگرام، تلگرام، واتس‌اپ و توییتر کاربران میلیونی دارند و آمارهای منتشر شده در مورد رشد استفاده از فیلترشکن‌ها نشان می‌دهد که کاربران ترجیح می‌دهند با همین ابزارهای دور زدن فیلترینگ از آنها استفاده کنند.
این شرایط نشان می‌دهد با وجود حمایت‌های همه جانبه دولتی از پیام‌رسان‌های بومی، هنوز این پیام‌رسان‌های نتوانسته‌اند بخش عمده کاربران را به سمت استفاده از خود ترغیب کنند.
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/jg9o
پلتفرمهای خارجی دیر یا زود باید از این کشور جمع کنن وبرن چون هیچ کشوری حاضر نیست فضای مجازی خودش رو بر بستری ناامن وغیرقابل کنترل بنا نهاده ودر اختیار خارجی ها قراردهد به علاوه این پلتفرمها هیچگاه پاسخگو نبوده و حتی ازداشتن یک نمایندگی در ایران سر باز زدند واین نشانه غیرقابل اعتماد بودن آنهاست.