بازاری به اندازه ۱۷ هزار آمبولانس / گفت‌وگو با محمد حاجی‌بابایی که اعتقاد دارد دستگاه اتو‌سی‌پی‌آر می‌تواند جان خیلی‌ها را نجات دهد

بیماری‌های قلبی-عروقی بیشترین عامل مرگ‌ومیر در جهان و ایران است. برای نجات بیماران در هنگام سکته یا ایست قلبی تنها چند دقیقه طلایی فرصت وجود دارد.

ماساژ یا احیای قلبی یکی از راه‌های نجات بیمار برای مدت‌زمانی است تا بیمار به مراکز درمانی برسد، اما این روش چالش‌های زیادی به همراه دارد. محمود حاجی‌بابایی، مخترعی که دستگاه احیای قلبی اتوماتیک ساخته، سوژه این هفته «کارنگ» است. او متولد ۱۳۵۸ است و تحصیلات دانشگاهی‌اش در رشته مهندسی مکانیک تا مقطع کارشناسی بوده است.

به گفته خودش علاقه زیاد او به این رشته و سپس پشتکار بسیار باعث شد در این عرصه رشد کند. از ۱۸سالگی وارد بازار کار شده و حدود ۲۴ سال است که در سطوح مختلف صنعت فعالیت دارد. او رئیس هیئت‌مدیره شرکت رایکا درمان پارسیان قشم است که محصولات زیادی در حوزه سلامت تولید کرده و در این شماره از کارنگ درباره مهم‌ترین محصول خود برایمان می‌گوید.

لطفاً درباره محصول جدیدی که تولید کرده‌اید و چگونگی کاربرد آن در حوزه سلامت توضیح دهید.

ما در این سال‌ها محصولات زیادی تولید و عرضه کرده‌ایم که در بسیاری از بیمارستان‌های کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ اما هم‌اکنون می‌خواهم درباره محصولی خاص و حیاتی صحبت کنم که در حال حاضر فقط شرکت «رایکا درمان» آن را تولید می‌کند. دلیل انتخاب این محصول برای معرفی این است که افراد و اقشار گوناگون به آن نیاز خواهند داشت و کارایی این دستگاه نسبت به سایر دستگاه‌هایی که اغلب تخصصی و پیچیده هستند، عمومی‌تر است.

نام این دستگاه «اتو سی‌پی‌آر» یا دستگاه خودکار احیای قلبی-ریوی است. «سی‌پی‌آر» یعنی احیای قلبی-ریوی و «اتو» هم که به معنی خودکار است. هر شخصی که به‌دلیل ایست قلبی یا خفگی یا برق‌گرفتگی و… دچار حمله شود و عضله قلبش از کار بیفتد، به‌خاطر پمپاژ نشدن خون و به‌دنبال آن، نرسیدن اکسیژن و گلوکز به سلول‌های مغزی، دچار آسیب شدید در ناحیه مغز خواهد شد.

در این وضعیت یک زمان طلایی وجود دارد که مأمور فوریت‌های پزشکی باید با نهایت سرعت، عملیات احیای قلبی-ریوی را شروع کند؛ به این صورت که هر دو دست روی هم قرار گرفته و به قفسه سینه بیمار، فشار عمودی وارد شود. این فشار عمودی باعث احیای قلب و پمپاژ محدود خون می‌شود که در پی آن، اکسیژن و گلوکز لازم به سلول‌های مغز که فرمانده بدن است، می‌رسد و از مرگ مغزی جلوگیری می‌شود، اما شرایط به این آسانی نیست و انجام این پروسه در خودروهای اورژانس بسیار دشوار است؛ چراکه در یک آمبولانس معمولاً دو نفر، یک راننده و یک مأمور رسیدگی به بیمار حضور دارند؛ در صورتی که در بیمارستان تیم احیا به نوبت این عملیات را با کیفیت بیشتر و با توجه به دستورالعمل ۴۵دقیقه‌ای انجام می‌دهند و بعد از انجام این فرایند اگر کارکرد قلب و علائم حیاتی برنگشت، بیمار را فوت‌شده اعلام می‌کنند.

تصور کنید در زندگی شهری معضلاتی مانند ترافیک و چندطبقه‌بودن آپارتمان‌ها، برج‌ها و… وجود دارد که دسترسی مأمور اورژانس به بیمار را سخت‌تر می‌کند. در اکثر ساختمان‌ها آسانسور حمل برانکارد وجود ندارد. فرض کنید اگر بیمار در طبقه بیستم سکونت داشته باشد، مأمور اورژانس برای رسیدن به بیمار با چه دشواری‌هایی روبه‌روست؟ و در مسیر انتقال بیمار به آمبولانس چگونه باید عملیات احیا را به‌تنهایی انجام دهد؟ این مشکلات حتی باعث از دست رفتن جان آن بیمار می‌شود؛ زیرا در مسیر انتقال به خودرو عملیات احیا انجام نشده یا انجام آن بی‌کیفیت است.

ما با جست‌وجوهایی که انجام دادیم، متوجه شدیم دستگاهی استراتژیک به ‌نام «اتو سی‌پی‌آر» وجود دارد که شرکت‌های آمریکایی و آلمانی آن را تولید کرده‌اند. مأمور اورژانس این دستگاه را روی بدن بیمار در حالت نشسته، خوابیده یا… نصب می‌کند و عملیات احیا با دقت زیاد و به‌صورت خودکار در هر مدت‌زمانی که نیاز باشد، انجام شده و مغز را زنده و فعال نگه می‌دارد. نمونه‌های خارجی این دستگاه با قیمت هنگفت (بالای یک میلیارد تومان) به فروش می‌رسد، اما شرکت ما با بومی‌سازی این محصول و استفاده ۹۰درصدی از قطعات داخلی، آن را با قیمت پایین‌تر بعد از دریافت مجوز عرضه می‌کند.

آیا این دستگاه فقط مختص کادر درمان است یا برای مصارف خانگی استفاده می‌شود؟ اندازه بازار و تقاضای احتمالی چقدر است؟

در حال حاضر حدود ۱۷ هزار خودروی اورژانس (دولتی و غیردولتی) در کشور موجود است که همه آنها باید به این دستگاه مجهز شوند؛ علاوه بر این به نظر من خوب است که در تمامی ساختمان‌های بلند، برج‌ها، هواپیماها و… و هرجا که تراکم انسانی در آن مکان وجود دارد، دست‌کم یک دستگاه «اتو سی‌پی‌آر» و یک نفر که با نحوه کارکرد آن آشناست، وجود داشته باشد تا در صورت نیاز قبل از رسیدن مأمور اورژانس از آن استفاده شود.

این را هم اضافه کنم که چون این دستگاه در داخل کشور طراحی شده و ۹۰ درصد قطعات آن تولید داخل است، قیمت نهایی نسبت به نمونه‌های خارجی بسیار کمتر است و امید می‌رود با توجه به قیمت مناسبی که برایش در نظر داریم، بازار را از این دستگاه اشباع کنیم و هر کسی که به ایست قلبی دچار شد، به‌ کمک آن از خطر مرگ نجات پیدا کند.

تعداد پرسنلی که در رایکا درمان با شما همکاری می‌کنند، چند نفر است و علاوه بر این در حوزه‌ای که فعالیت می‌کنید، برای چند نفر اشتغال ایجاد کرده‌اید؟

شرکت ما یک شرکت دانش‌بنیان علمی است و بیشتر تیم تخصصی ما در بخش تحقیق‌و‌توسعه فعالیت می‌کنند و تیم باسواد و تحصیل‌کرده‌ای داریم که شرکت را بر اساس دانش این افراد پایه‌گذاری کرده‌ایم. این نفرات از بابت تولید، دغدغه‌ای ندارند؛ چون تقریباً صددرصد فرایند تولید به‌صورت برون‌سپاری انجام می‌شود و قطعات لازم در شرکت‌های مختلف توزیع و ساخته می‌شود و در نهایت داخل مجموعه ما عملیات مونتاژ صورت می‌گیرد.

به این خاطر که اگر فرضاً بخواهیم قالب یک قطعه پلاستیکی را خودمان بسازیم، راه‌اندازی مجموعه حجیم و گسترده‌ای را می‌طلبد که قیمت محصول خروجی را افزایش خواهد داد و اشتباه محض است. تجربه ثابت کرده که اکثر شرکت‌های موفق مثل شرکت تویوتا همین رویه را دنبال می‌کنند و قطعات، خارج از شرکت ساخته شده و داخل شرکت مونتاژ می‌شود. در حال حاضر افرادی که به‌صورت مستقیم با ما همکاری می‌کنند، ۱۵ نفر هستند و بیش از ۱۰۰ نفر نیز به‌صورت غیرمستقیم با ما کار می‌کنند.

آیا کیفیت این دستگاه با نمونه‌های مشابه خارجی برابری می‌کند؟ و در راستای صادرات آن اقدامی کرده‌اید یا خیر؟

از لحاظ کیفی ادعایی نداریم که با شرکت‌های اروپایی و آمریکایی می‌توانیم رقابت کنیم؛ چراکه سابقه آنها بسیار بیشتر است و منتورهای خوبی دارند که می‌توانند از عملکرد آن بهره ببرند و محصول باکیفیتی تولید و عرضه کنند. ما هم در ایران منتورهای بسیار خوبی داریم که همکاری با آنها باعث افتخار ماست و تمام تلاش‌مان را می‌کنیم که بتوانیم خودمان را به سطح جهانی برسانیم. با توجه به اینکه قیمت تمام‌شده ما بسیار پایین‌تر از نمونه‌های خارجی است، بحث صادرات برای شرکت ما جذابیت زیادی دارد.

فعالیت‌های شرکت با سرمایه شخصی اداره می‌شود یا سرمایه‌گذار جذب کرده‌اید؟

تمام فعالیت‌ها در این شرکت با سرمایه شخصی پیش می‌رود و گاهی برای گرفتن وام‌ با سود پایین اقدام کرده‌ایم. همه کارهای ما در واقع پرخطر است و ما روی لبه تیغ حرکت می‌کنیم و با توجه به شرایط اقتصادی کشور، وضعیت بیمارستان‌ها، علوم پزشکی و…، تمام تلاش‌مان را می‌کنیم تا موانع را از سر راه برداریم و امیدواریم همه‌چیز درست شود. خدا را شاکریم که با همه دشواری‌ها از مسیری که در آن هستیم، بازنمانده‌ایم و سرپا و امیدوار هستیم.

آیا از صندوق‌های جسورانه جذب سرمایه داشته‌اید یا خیر؟

خیر. سیاست شرکت و مدیران آن بر این اساس است که با سرمایه خودمان فعالیت کنیم و با توجه به شرایط اقتصادی کشور این نوع جذب سرمایه‌ را در دستور کار نداریم.

برای دریافت مجوزها و استانداردها چه چالش‌هایی را پشت سر گذاشتید؟

تمام مسیر همواره با چالش همراه است، اما پروسه دریافت مجوز اگر با آگاهی و بدون هیجان و با مشورت توأم باشد و مسیری که باید پیش برود از قبل ترسیم شود، با دشواری و چالش‌های کمتری مواجه خواهد شد. بسیاری از مراحل پیش‌نیاز و هم‌نیاز است و بسیاری از شرکت‌ها اطلاعات کافی در این زمینه ندارند و به همین خاطر با مشکل مواجه می‌شوند. همچنین باید در نظر داشته باشیم که در بحث تجهیزات پزشکی کلیدواژه‌ای به نام «کلاس‌‌خطر» داریم که به چهار دسته A، B، C و D تقسیم‌بندی می‌شود.

مثلاً کلاس‌خطرِ وسیله‌ای مانند عصا، A و کلاس‌خطرِ فنری که در قلب کار گذاشته می‌شود D است؛ چراکه خطا در ساخت عصا خطر زیادی را به‌دنبال نخواهد داشت، اما در ساخت فنر قلب، اولین خطا با آخرین خطا برابری می‌کند. هرچه کلاس‌خطر دستگاهی که ساخته می‌شود بالاتر و به D نزدیک‌تر باشد، آزمایش‌هایی که باید انجام شود، زمان‌بر و سختگیرانه‌تر خواهد شد، زیرا تأیید این دستگاه، بار مسئولیت سنگینی را بر دوش فرد تأیید‌کننده می‌گذارد و در نهایت دریافت مجوز، زمان زیاد و هزینه‌های گزافی را به‌دنبال خواهد داشت. در شهرستان‌ها، دریافت مجوز منوط به تأیید اداره کل غذا و دارو است و تا کلاس‌خطر B را شامل می‌شود، ولی تجهیزات پزشکی با کلاس‌خطر C و D باید در تهران تأیید شود.

و در آخر اگر نکته‌ای مد نظر دارید که باید مطرح شود، بفرمایید.

فقط آرزو می‌کنم وضعیت مالی بیمارستان‌ها بهتر بشود تا بتوانند مطالبات شرکت‌های تجهیزات پزشکی را پرداخت کنند، زیرا بسیاری از این شرکت‌ها به‌دلیل همین مسئله دچار کاستی شده‌اند. مشکلات دیگری هم وجود دارد که با توجه به روند گفت‌وگوی ما، از آن صرف‌نظر می‌کنم و فقط امیدوارم مشکلات اقتصادی در کشور به‌زودی برطرف شود تا شرکت‌هایی نظیر شرکت ما همچنان در کشور خودمان به فعالیت و تولید ادامه دهند.