کارنگ رسانه اقتصاد نوآوری است. در کارنگ ما تلاش داریم کسب‌وکارهای نوآور ایرانی، استارتاپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و دیگر کسب‌وکارها کوچک و بزرگی که در بخش‌های مختلف اقتصاد نوآوری در حال ارائه محصول و خدمت هستند را مورد بررسی قرار دهیم و از آینده صنعت، تولید، خدمات و دیگر بخش‌های اقتصاد بگوییم. کارنگ رسانه‌ای متعلق به بخش خصوصی ایران است.
در نشست «تنظیم‌گری تاکسی‌های اینترنتی؛ چرا، تا چه حد و چگونه؟» مطرح شد / تاکسی‌های اینترنتی از موفق‌ترین نمونه‌های تنظیم‌گری هستند
اولین نشست از سلسله‌نشست‌های عصرانه‌های سیاستی با موضوع «تنظیم‌گری تاکسی‌های اینترنتی؛ چرا، تا چه حد و چگونه؟» مورخ ۹ آبان ۱۴۰۲ در دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه شریف برگزار شد. در این نشست میلاد منشی‌پور، مدیرعامل تپسی و محسن پورسیدآقایی، معاون اسبق حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران حضور داشتند. علی نیازی، فارغ‌التحصیل سیاست‌گذاری عمومی دانشگاه آکسفورد نیز مدیریت این نشست را به عهده داشت.
اوضاع و احوال حکمرانی خوب نیست
در ابتدای این نشست، محسن پورسیدآقایی اظهار داشت: «چیزی که کشور را در سطح کلان رنج می‌دهد همین موضوعات حکمرانی و سیاست‌گذاری است. تقریباً در همه حوزه‌ها نه فقط تاکسی‌های اینترنتی، اوضاع و احوال حکمرانی اگر بدتر نباشد، بهتر هم نیست. در خیلی از بخش‌ها حکمرانی وجود ندارد. در واقع رگولاتوری باید وجود داشته باشد. بدون رگولیشن، نه‌تنها یک کشور، بلکه یک شهر را هم نمی‌توان اداره کرد. اصولاً باید برای هر موضوعی یک قاعده و رگولیشنی داشته باشیم. رگولیشن هم نیاز امنیت جامعه و هم نیاز سیاست‌گذاری جامعه است. اگر حکومتی بخواهد در حکمرانی‌اش سیاستی را اجرا کند، باید آن سیاست را از طریق رگولیشن اعمال کند.»
او تأکید کرد که رگولیشن در همه امور لازم است و نمی‌توان هیچ کاری را به حال خود رها کرد. چون نیاز مردم، سیاست‌گذاران و زندگی مطلوب، قاعده‌مند کردن کارهاست.
پورسیدآقایی در ادامه در مورد حد رگولیشن توضیح داد: «اما حد رگولیشن جای بحث دارد. می‌گویند بهترین رگولاتور خود جامعه و مکانیسم‌های طبیعی بازار هستند؛ یعنی بهترین رگولاتور به نوعی عملکرد بازار و بازتاب واکنش جامعه است. اما بعضی مواقع مکانیسم بازار این قاعده را به هم می‌زند. نمی‌توان گفت همه کارها را می‌توان با مکانیسم بازار و واکنش جامعه رگوله کرد. همه مسائل را نمی‌توان به این قاعده واگذار کرد و منتظر ماند اول یک مسئله‌ای اتفاق بیفتد و بعد جامعه به آن واکنش نشان دهد و سپس کسب‌وکار مجبور شود خودش را تنظیم کند. هرچند این بهترین بازی است، اما مکانیسم بازار همه‌جا کاربرد ندارد. بعضی بازارها شبه‌انحصاری می‌شوند و در این صورت مکانیسم بازار عمل نمی‌کند و باید از بالا رگولاتوری انجام شود.»
وی افزود: «در واقع سطح دخالت در رگولیشن به ماهیت امر بستگی دارد؛ برخی مقررات می‌توانند به طور اتوماتیک تنظیم شوند. برخی دیگر نیز به دلیل انحصار یا مسائل سیاست‌گذاری دیگر خودبه‌خود تنظیم نمی‌شوند و ما مجبور به دخالت در رگولیشن آن می‌شویم.»
او ضمن اشاره به تپسی و خودتنظیم‌گری تاکسی‌های اینترنتی در برخی از موضوعات گفت: «برای مثال تپسی مشخصات راننده را بدون الزامی از سوی رگولاتور برای مسافران ارسال می‌کند. این موضوع به خاطر مکانیسم بازار است. یعنی خود سیستم و جامعه این فشار را بر تپسی اعمال کرده که مشخصات راننده را برای مسافر بفرستد. اما فرض کنید که بازار نمی‌توانست این رگوله را الزام کند. در این صورت دولت حتماً باید دخالت می‌کرد و این رگولیشن را انجام می‌داد.»
تنظیم‌گری تا کجا؟
در ادامه این نشست میلاد منشی‌پور اشاره کرد که در کشور ما برای هیچ موضوعی فقط یک رگولاتور وجود ندارد. او گفت: «در ضرورت تنظیم‌گری شکی نیست. اما تنظیم‌گری تا کجا؟»
مدیرعامل تپسی توضیح داد: «ما در کشورمان تعدد تصمیم‌گیر داریم؛ یعنی هیچ موضوع و تصمیمی نیست که برای آن فقط یک تصمیم‌گیر وجود داشته باشد. وقتی برای یک تصمیم، دو تصمیم‌گیر وجود داشته باشد، آن تصمیم حتماً با مشکل مواجه می‌شود. در کشور ما هیچ تصمیمی نیست که برای آن چندین دستگاه به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم دخالت نداشته باشند. پس به یاد داشته باشیم اگر راجع به رگولیشن صحبت می‌کنیم باید شرایط و بستر کشورمان را در نظر داشته باشیم.»
منشی‌پور اضافه کرد: «دومین مسئله انباشت قوانین در کشور است. ما در کشور نه‌تنها تعدد قوانین، بلکه قوانین متعرض با هم داریم. سومین مسئله هم مربوط به وضعیت قبلی است. ما باید وقتی در مورد رگولیشن صحبت کنیم که وضعیت قبلی، وضعیت باثباتی باشد و در حال حاضر یک موضوع نوآورانه تغییراتی در وضعیت قبلی ایجاد کرده است. اما وقتی در حوزه تاکسی‌های آنلاین به وضعیت قبلی نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم که حتی قیمت تاکسی‌ها مشخص نبود. نکته چهارم این است که چه کسی رگولیشن را انجام دهد؟ رگولاتور باهوش، رگولاتور متوسط‌الهوش یا رگولاتوری ضعیف.»
وی با ذکر مثالی در مورد خانواده توضیح داد که پدر و مادر کنترلگر سعی می‌کنند همه امور ازجمله ساعت ورود و خروج فرزندان‌شان را کنترل کنند و برای همه مسائل قانون بگذارند. اما پدر و مادر باهوش فقط اصول اولیه را مشخص می‌کنند. به باور منشی‌پور توانمندی رگولاتور دولتی ما از متوسط توانمندی بخش خصوصی پایین‌تر است.
او اظهار داشت: «تاکسی‌های اینترنتی یکی از موفق‌ترین نمونه‌های رگولیشن در کشور هستند. در رگولاتوری تاکسی‌های آنلاین رگولیشن تا حدی پیش رفت که نه‌تنها ماهیت کسب‌وکار و بیزینس‌مدل را تغییر نداد، بلکه دغدغه‌های رگولاتور را هم رفع کرد.»
بخش خصوصی گاهی نابالغ و زیاده‌خواه است
در ادامه پورسیدآقایی در پاسخ به گفته‌های منشی‌پور تأکید کرد که رگولیشن لازم است. او گفت: «قبول دارم حکومت ممکن است ضعیف‌تر از بخش خصوصی باشد، اما بخش خصوصی هم می‌تواند نابالغ و زیاده‌خواه باشد. در مورد تاکسی‌های اینترنتی واقعیت این است که هر دو طرف خوب عمل کردند. برای حل این مسائل بلوغ دو طرف لازم است.»
معاون اسبق حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران درباره دغدغه‌های رگولاتور در مورد تاکسی‌های اینترنتی توضیح داد: «رگولاتوری قطعاً در مورد آلودگی شهر دغدغه دارد. خواسته و قرار ما این بود که تاکسی‌ها حتماً مجوز معاینه فنی داشته باشند. در نهایت پذیرفتند که به ماشینی که معاینه فنی ندارد کار ندهند. دغدغه دیگر ما بحث تخلف‌های تاکسی‌ها بود. تاکسی‌های اینترنتی باید قوانین شهر را رعایت کنند. برای مثال برخی ماشین‌ها ۱۰ میلیون جریمه داشتند و همچنان مسافر جابه‌جا می‌کردند. موضوع دیگر مشخص بودن آدرس راننده‌ها بود. راننده‌ها باید شناسایی و تأیید صلاحیت شوند. گرفتن بخشی از درآمد تاکسی‌های اینترنتی بخش دیگری از قرارداد ما بود. اگر قرار است کسب‌وکار شما از این شهر درآمد داشته باشد، باید دو درصد این درآمد هم به همین شهر و شهرداری‌ای برسد که این خدمات را به شما می‌دهد.»
پورسیدآقایی در ادامه اضافه کرد: «چالش جدی ما با دوستان قوانین و مقرراتی بود که می‌خواستیم روی ماشین داشته باشیم. به‌علاوه می‌خواستیم این کسب‌وکارها از شهرداری مجوز بگیرند. ما اصرار داشتیم که تاکسی‌های اینترنتی حتماً از شهرداری به‌عنوان متولی حمل‌ونقل شهر مجوز دریافت کنند تا از ظهور بی‌قاعده شرکت‌های متعدد جلوگیری شود. این مجوز به یک قرارداد دوطرفه بین تاکسی‌های اینترنتی و شهرداری تبدیل شد که در آن قرارداد ضوابط و مسئولیت‌های دو طرف مندرج شود.»
وی در مورد تعدد مراکز تصمیم‌گیری هم اظهار داشت که این مسئله رگولیشن را واجب‌تر می‌کند. تا وقتی که شهرداری به‌عنوان رگولاتور با تاکسی‌های اینترنتی قرارداد نبست، وزارت کشور، پلیس راهبر و بسیاری از نهادهای دیگر در تنظیم‌گری این کسب‌وکارها دخالت می‌کردند.
با رگولاتور به یک نقطه مشترک رسیدیم
منشی‌پور در مورد نحوه پاسخگویی به این دغدغه‌ها تشریح کرد: «دلیل اینکه ما به نتیجه رسیدیم این بود که دو طرف ماجرا، یعنی بخش خصوصی و رگولاتور با هم حرف زدند. ما با هم حرف زدیم و دغدغه‌های همدیگر را فهمیدیم و توانستیم به یک نقطه مشترک برسیم.»
او در ادامه بیان کرد: «در مورد دغدغه‌های رگولاتور باید بگویم که دیدگاه آنها در مورد داشتن مجوز معاینه فنی درست بود. بخش خصوصی ترجیح می‌دهد این مورد را رعایت نکند، ولی در صحبت با رگولاتور متوجه شدیم که دغدغه آنها در این مورد درست است.»
به باور منشی‌پور تخلف ترافیکی محل بحث است. زیرا رگولاتور می‌گوید من ابزار جمع کردن جریمه‌ها و مجبور کردن رانندگان به پرداخت جریمه و رعایت قوانین را ندارم. بخش خصوصی هم می‌گوید من ابزار شما نیستم که در برابر مردم قرار بگیرم. او معتقد است جواب درستی برای این موضوع وجود ندارد و هر دو طرف حق دارند.
او ادامه داد: «داشتن آدرس مشخص نیز موضوع مهمی است. رگولاتور باید از ما آدرس مشخص بخواهد. بخش خصوصی هم می‌خواهد آدرس مشخص رانندگان را داشته باشد، اما زیرساخت کشور اجازه این کار را نمی‌دهد. افراد به‌راحتی می‌توانند به ما آدرس غلط بدهند. این موضوعی است که زیرساخت اجازه رعایت آن را نمی‌دهد، ولی در مورد آن بین دو طرف هم‌راستایی وجود دارد. اما در این مورد بخش خصوصی خود را رگولیت می‌کند؛ یعنی از رانندگان تا حدی که می‌تواند داده جمع می‌کند چون برای ما امنیت سفر مهم است. بهتر است رگولاتور این مورد را به بخش خصوصی بسپارد.»
منشی‌پور در مورد دغدغه رگولاتور راجع به مهاجرت از استان‌های دیگر به تهران اظهار داشت که این موضوع دغدغه بخش خصوصی نیست و به رگولاتورهای بالاتر مرتبط است. از نظر مدیرعامل تپسی مسئله فی هم با مذاکره حل می‌شود.
منشی‌پور در پایان در مورد آخرین دغدغه رگولاتور یعنی مجوز توضیح داد: «موضوع مجوز هم جالب است. در مورد اینکه شهرداری مسئول صدور مجوز شود هم بحث‌های مختلفی وجود دارد. این مسئله هم درست که رگولاتور باید نگران راه‌اندازی شرکت‌های تاکسی‌های اینترنتی و تعدد آنها باشد، اما بازار خودش را رگوله خواهد کرد. چون همان‌طور که دیده‌ایم بازیگران جدید به این راحتی نمی‌توانند وارد بازار شوند.»
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/mmyv
