عصر ارتباطات و رسانه‌‌داده‌ها

بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۵ داده‌های جمع‌آوری، تولید و تکثیر‌شده در سطح جهانی به میزان ۱۶۰۰ درصد افزایش خواهد یافت. برای نخستین‌بار بخش قابل توجهی از داده‌ها به «منبع‌باز» و در دسترس هر کسی تبدیل می‌شود. پیشرفت‌های عظیمی در چگونگی ذخیره و بررسی داده‌ها به دست آمده و اینک حتی مالکیت اطلاعات در بلاکچین قابل رهگیری است. سواد رسانه‌ای مردم و رسانه‌ها در حال افزایش است و آنها از کاستی‌های اجتماعی ناشی از جریان جاری رسانه (رسانه متصل؛ Connected Media) آگاه می‌شوند.

ویژگی‌های موج جدید رسانه را که به نام رسانه‌داده (Data Media) شناخته می‌شود، می‌توان چنین برشمرد:

شفافیت: کاربرانی که سواد اطلاعاتی دارند خواهان دریافت داده‌های شفاف از منابع معتبر و واقعی هستند. اگر منبعی قابل تکیه نباشد، کاربران درخواست بررسی محدودیت‌های روش‌شناسی یا سوگیری‌های احتمالی را می‌دهند.
قابلیت ارزیابی و اعتماد: چگونه از درستی داده‌های نمایش داده‌شده آگاه می‌شویم؟ رسانه‌ها به شکلی فزاینده در تلاش برای ابراز درستی اطلاعات و منابع آنها هستند.

تمرکززدایی و وب۳: هر کس قادر به بهره‌برداری از حجم زیادی از داده‌های همگانی است. می‌توان گزارش‌ها، تحلیل‌ها، طرح‌ها و دیدگاه‌ها را از مجموعه‌ روبه‌‌رشد بازیگران به دست آورد، وب۳ و بلاکچین امکان سنجش قابلیت اعتماد، استناد و مالکیت محتوا را می‌دهد. به این ترتیب امکان حذف واسطه‌ها که اغلب شرکت‌های فناوری بزرگ هستند، فراهم می‌شود و کاربران می‌توانند بی‌واسطه از محتوای خود درآمد کسب کنند.

داستان‌سرایی داده: رشد سواد اطلاعاتی و انفجار داستان‌سرایی بر پایه داده، در کنار شنیداری و دیداری‌کردن داده‌ها رویکردی بنیادین است که درک حجم بزرگی از داده‌ها را منطقی می‌کند.

اقتصاد تولیدکننده داده: داده‌های همگانی‌شده و افزایش داستان‌سرایی نقطه تلاقی ایجاد یک زیست‌بوم جدید برای نویسندگان روایت‌های مبتنی بر داده است.

زیست‌بوم باز: همان‌گونه که منبع‌باز صنعت نرم‌افزار را دگرگون کرده، شاهد در دسترس قرار گرفتن روزافزون اطلاعات خواهیم شد. ممکن است با انتشار داده‌ها انگیزه‌های خصوصی نگه‌داشتن آنها در فضای باز تغییر کند تا دیگران قادر به استفاده، ترکیب و انتشار باشند.

داده و دیدگاه: رسانه‌داده‌ها نسبت به حقایق موجود دیدگاهی جانب‌دارانه دارند، اما این جانب‌داری کمتر درباره نکته‌سنجی، سوگیری، چرخش و چگونه فکر کردن دیگران است و بیشتر درباره آن است که به گروهی با سواد اطلاعاتی اجازه دهد خودشان به حقایق دسترسی داشته و دیدگاه‌های متفاوت درباره آنها را توسعه دهند.

استانداردهای جهانی داده: از آنجا که داده‌ها همچنان در حال تکثیر هستند، نشانه‌دار کردن و یکپارچه‌سازی آنها در صورت امکان بسیار مهم خواهد بود و این روند به پیدایش استانداردهای جهانی منجر می‌شود که برقراری ارتباط با آن را آسان‌تر می‌کند.

اما در کنار همه این موارد مناسب است که انتظارات خود از رسانه‌ نوپدید را روشن کنیم و دست‌کم بدانیم که رسانه‌داده چیست؟ رسانه‌داده برساخته کارشناسان حزبی نیست که در یک برنامه خبری با یکدیگر مجادله کنند، اخبار ساختگی و داده‌های نادرست یا طعمه کلیک نیست؛ رسانه‌داده فضایی برای پژواک و تقویت سوگیری‌ها نیست. از آنجا که داده‌ها نیز ذهنی نیستند، احتمال کمتری برای سانسور آنها به روش‌های امروزی وجود دارد. داده‌ها کامل نیستند، اما قادر هستند به جامعه ما در تغییر مکالمه‌ها و سازنده‌تر و فراگیرتر شدن آنها کمک کنند.