این شاید نخستین جایی باشد که خبر اتحاد غول‌های صنعتی کشور برای فتح بازارهای خارجی را به شکلی مبسوط منتشر می‌کند. غول‌های غذایی کشور که سالانه میلیون‌ها دلار در بازارهای خارجی فروش دارند، قصد جهش صادراتی از مجرای تأسیس یک کنسرسیوم را دارند.
نوآوری حساب‌پس‌داده‌ای که پیش‌تر در دنیا بارها جواب داده و مسیر را برای توسعه صادرات صنعتی فراهم کرده است. این پنج شرکت که به گفته مرتضی سلطانی، بنیان‌گذار گروه زر، موفق شده‌اند به توافقی تاریخی برای همکاری با هم در بازارهای صادراتی دست پیدا کنند، در زمره بهترین صادرکنندگان کشور بوده و هستند.
این بنگاه‌ها که در بسیاری از بازارهای صادراتی منطقه و جهان از جمله خاورمیانه، آسیای میانه و اروپا فروش قابل توجهی دارند، در تولید ماکارونی و اسپاگتی، لبنیات، کیک و کلوچه و شیرینی، محصولات بهداشتی و شوینده و نیز نوشیدنی جزو بهترین برندهای منطقه به شمار می‌روند. این نوآوری خلاقانه که پیش‌تر در کره جنوبی، ژاپن، چین و حتی ترکیه اجرایی شده، به این شرکت‌ها امکان می‌دهد با تجمیع پتانسیل‌های خارجی خود در بازارهای هدف ضمن کاهش هزینه، امکان افزایش دامنه مشتریان را به دست آورند. چنین نوآوری جالبی بین پنج بنگاه بزرگ صنعت غذا در ایران موضوع بی‌سابقه‌ای است که دستمایه گزارشی در کارنگ شد.
درآمد این پنج شرکت چه اندازه است؟
گلرنگ بزرگ‌ترین مجموعه‌ای است که در این کنسرسیوم صادراتی حضور دارد و درآمد سالانه آن طبق برخی برآوردها حدود دو میلیارد دلار است. گلرنگ که به جز بازار تندمصرف‌ها در بخش خرده‌فروشی با مجموعه فروشگاه‌های افق کوروش گردش مالی بزرگی را به سمت خود جهت داده، امروز در بخش معدن، نفت و گاز بیش از 25 شرکت مختلف فعال دارد. کاله هم دیگر عضو مؤثر این کنسرسیوم است. کاله به عنوان مالک هلدینگ سولیکو با 20 زیربرند، بیش از شش هزار محصول در همه انواع موادغذایی اعم از لبنیات، گوشت، روغن و… تولید می‌کند.
درآمد سال 1399 هلدینگ سولیکو طبق گزارش رسمی این شرکت حدود یک میلیارد دلار بوده است. این شرکت یکی از 50 برند برتر صنعت غذای جهان طبق اعلام یورومانیتور است. شرکت شیرین عسل نیز با داشتن 11 شرکت و تولید بیش از 1200 محصول در مجموعه خود به بیش از 60 کشور جهان صادرات داشته که مجموعا درآمد سالانه شیرین عسل را به ورای 350 میلیون دلار رسانده است.
درآمد گروه زرماکارون نیز به عنوان یکی از اسپاگتیسازان بزرگ خاورمیانه به ورای 100 میلیون دلار در سال می‌رسد. شرکت میهن هم به عنوان کوچک‌ترین عضو این کنسرسیوم، سالانه حدود 30 تا 40 میلیون دلار درآمد دارد. بر این مبنا درآمد مجموع این پنج شرکت حدودا 5/3 میلیارد دلار است.
اشتغال‌زایی این پنج بنگاه چه مقدار است؟
با روی هم گذاشتن مجموع کارکنان این پنج شرکت و تمام زیرمجموعه‌های آن‌ها، به عددی نجومی در زمینه اشتغال‌زایی این کنسرسیوم می‌رسیم که بیش از 100 هزار نفر است. بزرگ‌ترین میزان اشتغال‌زایی در این گروه به هلدینگ گلرنگ مربوط است که تعداد افرادی که به این مجموعه متصلند، حدود 20 هزار نفر تخمین زده می‌شود.
صادرات این شرکت‌ها به چه میزان است؟
بیشترین صادرات در این کنسرسیوم به مجموعه کاله برمی‌گردد که در دهه 90 همواره بین 200 تا 300 میلیون دلار در نوسان بوده است. میهن هم کمترین میزان صادرات را از نظر ارزش دلاری به خود اختصاص داده است. بررسی کارنگ نشان می‌دهد این پنج شرکت روی هم موفق شده‌اند سالانه 5/0 میلیارد دلار در بازارهای خارجی فروش داشته باشند. این عدد قرار است در توافق جدیدی که بین آن‌ها منعقد شده، به چند برابر رقم فعلی برسد.
صادرات صنعت غذای ایران به چه میزان است؟
کل صادرات صنعت غذای ایران حدود پنج میلیارد دلار است که این شامل خشکبار و سایر اقلام مغذی هم می‌شود. از این میزان 8/1 میلیارد دلار به شیرینی و شکلات و حدود 5/0 میلیارد دلار به لبنیات و بستنی متعلق است. اعداد البته حدودی است اما نسبتی مستقیم با اعداد اعلام‌شده از سوی انجمن‌های تولیدکننده در سال 1399 دارد.
افق صادراتی این کنسرسیوم کجاست؟
مرتضی سلطانی نخستین کسی است که در نشست صادرکنندگان با ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور، خبر تأسیس کنسرسیوم صادراتی جدید را منتشر کرد. این چهره مشهور صنعت غذا البته رقم دقیق مدنظر کنسرسیوم یا برنامه گروه برای فتح بازارهای خارجی را اعلام نکرد. با این حال تصریح کرد این خبر بسیار مهم است و برای اولین بار است که در ایران رخ می‌دهد. به موجب آنچه سلطانی گفته، پنج شرکت مذکور قرار است با همکاری هم در صادرات کشور جهشی جدی ایجاد کنند.
این نوآوری به رشد صادرات چه کمکی می‌کند؟
ده‌ها سال پیش در دهه 1950 که میتسوبیشی، میتسویی و دیگر کارتل‌ها در ژاپن جلو افتادند و با ایجاد یک کنسرسیوم بین‌المللی، وظیفه صادرات محصولات ژاپنی به اقصی نقاط جهان را بر عهده گرفتند یا در کره جنوبی چاوبول‌ها به سمت تسخیر بازارهای جهانی در دهه 1990 خیر برداشتند، کمتر کسی تصور می‌کرد این دو کشور کوچک شرقی بتوانند در طول چند دهه به غول‌های اقتصادی جهان بدل شوند. تشکیل کنسرسیوم پنج غول اقتصادی – صنعتی ایران را نیز باید در همین راستا دید. چگونه؟
یکی از مهم‌ترین مسائلی که در کشورها و بازارهای خارجی برای بازیگران تازه‌وارد ایجاد مشکل می‌کند، دستیابی به زمینه‌های اولیه فعالیت اقتصادی است. کاری که عموما شرکت‌ها آن را با صرف هزینه گزاف و از محل ایجاد شبکه اعتبارات بانکی، شبکه تبلیغات و بازاریابی، شبکه فروش و شبکه خدمات پس از فروش متحمل می‌شوند.
شرکت‌های این پنج هلدینگ اگر در قالب یک کنسرسیوم جا بگیرند، کل مجموعه را به حدود 100 کشور جهان متصل خواهند کرد. اتفاقی که از هر نظر بی‌سابقه بوده و دری جدید را پیش روی اقتصاد ایران می‌گشاید. از آنجا که در شرایط کنونی کشور با بحران جدی صادرات با ارزش افزوده بالا دست به گریبان است، صنایعی نظیر غذا، آرایشی – بهداشتی، شوینده و شیمیایی و نساجی و لوازم خانگی این پتانسیل را دارند به مدد انرژی و کارگر ارزان و مواد اولیه در دسترس، حجم صادرات غیرنفتی کشور را از محل محصولات با ارزش افزوده بالا ارتقا دهند.
گزارش شاخص‌های منتخب کشور در نیمه اول 1400 که از سوی اتاق بازرگانی تهران منتشر شده، نشان می‌دهد در فهرست صادرات کشور، 20 محصول عمده وجود دارد که عمدتا معدنی یا از انواع فلزات اساسی و تولیدات پتروشیمی هستند که دست‌کمی از خام‌فروشی ندارند. اگر این مسیر امکان تغییر داشته باشد، بایستی از مجرای تأسیس کنسرسیوم‌های این‌چنینی و با حضور شرکت‌های غیررانتی ایجاد شود تا امکان جهش صادراتی برای کشور مهیا شود.
