انتقال دانش فنی؛ آرزوی دشوار اما شدنی

هر روز که بر دامنه و ژرفای پیوستگی زندگی ما به دانش و فناوری پیشرفته افزوده می‌شود، از ارزش داشته‌های سخت در برابر دارایی‌های نرم کاسته و نقش افراد و سازمان‌های صاحب فناوری پررنگ‌تر می‌شود. اگر در قرن و دهه‌های پیش دسترسی به منابع و ابزار کاری بزرگ بود و در جدول ارزیابی میزان قدرت کشورها و سازمان‌ها و افراد اهمیت داشت، امروز ساختن یا در اختیار گرفتن دانش فنی بیشترین ارزش را از آن خود کرده است.

تلاش برای کسب دانش فنی هنگام شروع همکاری‌های درازمدت و پایدار یکی از موارد کلیدی و حساس است. مدیران تصمیم‌ساز در سطوح کلان همواره با این پرسش روبه‌رو هستند که تلاش‌های آنان برای حضور در چرخه ساخت یا عرضه خدمات چقدر به دیگرانی که صاحب فناوری و دانش فنی هستند وابسته شده یا خواهد شد. از طرفی صاحبان دانش فنی در هر بازه زمانی بیشترین تلاش را به کار برده‌اند تا پیش از واگذاری داشته‌های خود به طرف‌های دیگر، بیشترین بهره‌برداری را به سود خود انجام دهند.

در نتیجه انتقال دانش فنی در بسیاری از موارد انجام نمی‌شود یا همچنان رشته‌هایی برای وابسته ماندن برجای می‌ماند. در بسیاری از نمونه‌ها واگذاری زمانی انجام می‌شود که در نتیجه پژوهش و آزمایش سطح بالاتری از فناوری خلق می‌شود، آنگاه فروش دانش فنی سطح پیشین نیز به منبع درآمدی تازه برای صاحبان آن تبدیل می‌شود.

تجربه‌های جهانی در مقیاس‌ کشورها و شرکت‌ها نشان می‌دهد انگیزه روی پای خود ایستادن کمابیش در بین همه آنان وجود دارد، اما راه‌هایی که برای اجرایی شدن آن در پیش می‌گیرند متفاوت است. در پاره‌ای از موارد با کسب اطمینان نسبی از ادامه همکاری درازمدت بین طرف‌ها تلاش برای گسستن رشته‌های وابستگی کمرنگ می‌شود و احساس وابستگی در چارچوب همکاری متقابل مفهوم دیگری به خود می‌گیرد. اما آنجا که برنامه‌های راهبردی ارزش بالایی را برای برخی زمینه‌ها نشان می‌دهد، تلاش برای قرار گرفتن در باشگاه صاحبان فناوری به یک برنامه بنیادین تبدیل می‌شود.

از آنجا که دستیابی به دانش و فناوری در بسیاری از زمینه‌ها نیازمند زیرساخت‌ها و منابع مالی گسترده در بازه زمانی بیش از یک دهه است، عملی شدن این خواست بیش از همه در چارچوب برنامه‌های درازمدت دولت‌ها دنبال می‌شود، گرچه برخی شرکت‌ها با در اختیار داشتن منابع کافی بر پایه برنامه راهبردی خود اقدام می‌کنند. اما تصمیم‌سازان هوشمند می‌‌دانند که همکاری با صاحبان دانش و فناوری برای تولید و عرضه محلی و منطقه‌ای نخستین گام برای ورود به این میدان است.

در همین حال در بزنگاه‌هایی که وارد دوره چرخش یا دگرگونی فناوری می‌شویم، بهترین زمان برای سوار شدن بر قطار و ادامه مسیر با آن است. تاریخ صدساله معاصر کشورمان در بسیاری از حوزه‌ها نمونه‌های روشنی از کارآمدی هرکدام از این روش‌ها را به ما نشان می‌دهد. اما نقطه اشتراک همه موارد موفق آن است که تلاش و پشتکاری سترگ همراه با پیروی از یک برنامه واقعی در دستور کار قرار گرفته است. دستیابی به دانش فنی و فناوری روز گرچه آرزویی دشوار به نظر می‌رسد، اما آرزویی شدنی و در دسترس است.