بازرگانی دلیری می‌خواهد و دیانت

عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر بن قابوس بن وشمگیر (480 – 412 هجری قمری) از امیران آل‌زیار و صاحب کتاب «نصیحت‌نامه» است که کتابش به خاطر لقب دیگرش (قابوس دوم) به «قابوس‌نامه» مشهور شده. او این کتاب را خطاب به فرزندش گیلان‌شاه و زمانی نوشت که 63 سال داشت.

در ادامه بخش‌هایی از آن را از نظر می‌گذرانید: باید که بازرگان دلیر باشد و بی‌باک بر مال و با دلیری باید که با امانت و دیانت باشد، و از بهر سود خویش زیان مردمان نخواهد و به طمع سود خویش سرزنش خلق نجوید؛ و معامله با آن کس کند که زبردست او بُود و اگر با بزرگ‌تر از خود کند، با کسی کند که دیانت و امانت و مروت دارد

و از مردم فریبنده بپرهیزد و با مردمی که در متاع بِصارت ندارند معامله نکند تا از دَرکوب ایمن بُود و با مردم تنگ‌بضاعت و سفیه معامله نکند و اگر بکند طمع از سود بِبُرَد تا دوستی تباه نگردد؛ چه بسیار دوستی به سبب اندک‌مایه سود و زیان تباه شُدَست. و بر طمعِ بیشی به نسیه معاملت نکند که بسیار بیشی بُود که کمی بار آرد.

بازرگان کم‌سرمایه باید که از هم‌بازی بپرهیزد و اگر کند، با کسی کند که بامروّت و غنی باشد و شرمگین تا وقت حیف از او حیفی نرود؛ و نیز به سرمایه یکی متاع نخرد که بکرا او را خرج بسیار افتد و چیزی نخرد که شکسته و مرده باشد؛ و بر سرمایه بخت‌آزمایی نکند، مگر داند که اگر زیانی کند، بیش از نیم سرمایه نَبُود.

باز می‌پرس و مطالعه همی‌کن تا از آگاه بودن سود و زیان خویش فرونمانی و از مردم باخیانت بپرهیز و با مردمان خیانت مکن؛ که هر که با مردمان خیانت کند و پندارد که آن خیانت با مردمان کردَست، غلط سوی اوست کان خیانت با خود کردَست.