اصطلاح فناوری رهاشده (Orphaned Technology) را درباره آن دسته از محصولاتی به کار می‌برند که از سوی توسعه‌دهندگان اصلی خود کنار گذاشته شده‌اند. رها کردن یک فناوری تنها ناشی از نامناسب یا منسوخ بودن آن نیست؛ برای نمونه در حوزه پزشکی برخی محصولات کم‌کم از بازار کنار می‌روند، زیرا سرمایه‌گذاری تجاری پایدار روی آنها ممکن نیست، گرچه برخی از فناوری‌های رهاشده به چرخه کاربردی برمی‌گردند.
به‌عنوان نمونه فناوری ژرمانیوم سیلیکون IBM (SiGe) شیوه استفاده از یک آلیاژ برای جایگزینی در مرحله کاشت معمولی فرآیند دوقطبی نیمه‌هادی سیلیکونی بود که کار روی آن دوباره از سوی یک گروه کوچک در IBM ادامه یافت تا در جایگاه یک محصول پیشرو در بازار ارتباطات با حجم زیاد از آن استفاده شود.
فناوری همیشه در حال پیشرفت است. صنایع مرتبط با حمل‌و‌نقل اسبی کمی بیش از یک قرن پیش با پیدایش خودرو ناپدید شد. در سال‌های اخیر پیشرفت فناوری ضبط موسیقی کمک کرده تا از ضبط روی نوار کاست یا سی‌دی به سوی ضبط و پخش دیجیتال برویم. نگاهی کوتاه به برخی فناوری‌هایی بیندازیم که در دو دهه آغاز هزاره سوم کنار گذاشته شده‌اند.
ایستگاه‌های عکس
پیش از این ایستگاه‌های عکس یک‌ساعته گوشه‌های خیابان‌ها و مراکز خرید را اشغال می‌کردند، اما اکنون کمتر از 200 مورد از آنها در آمریکا وجود دارد. دوربین‌های گوشی‌های هوشمند، عکاسی را به یک فعالیت پیش‌پاافتاده تبدیل کرده‌اند. گرفتن عکس با دوربین برای دهه‌ها به معنای انتخاب دقیق حرکات عکاسی بود، زیرا نوار‌های فیلم تعدادی محدود عکس را در خود جای می‌داد و نیاز به پردازش و چاپ داشت.
در اواخر دهه 1970 با پیشرفت فناوری کار پردازش عکس که بیشتر اوقات به وسیله فروشگاه‌های تخصصی دوربین در یک هفته انجام می‌شد، جای خود را به ایستگاه‌های عکس یک‌ساعته داد. این ایستگاه‌ها در فروشگاه‌های بزرگ، خوار‌بارفروشی‌ها، دوربین‌فروشی‌ها و حتی در گوشه خیابان ظاهر شدند. در دوران اوج این ایستگاه‌ها در سال 1993 در ایالات متحده 7600 ایستگاه یک‌ساعته و 14700 مورد دیگر در فروشگاه‌های زنجیره‌ای مانند کی‌مارت وجود داشت.
با ورود دوربین‌های دیجیتال و گوشی‌های هوشمند نیاز به این گونه از خدمات عکس یک‌شبه از بین رفت. بلومبرگ در سال 2015 گزارش داد هیچ کسب‌وکار دیگری در ایالات متحده در 15 سال گذشته به اندازه ایستگاه‌های عکس یک‌ساعته کاهش نیافته و تا آن سال تنها 190 فروشگاه در این کشور فعال بود.
خداحافظ فلاپی!
برای دو دهه هر رایانه یک دستگاه دیسک‌گردان (Floppy Disk Drive) برای بارگذاری برنامه‌ها داشت. تاریخچه فلاپی‌دیسک به شکلی جدایی‌ناپذیر با رشد رایانه شخصی گره خورده است. در حالی که نسخه هشت‌اینچی فلاپی به سال 1967 برمی‌گردد، اولین رایانه شخصی IBM با یک فلاپی 5.25اینچی در سال 1981 عرضه شد. این فلاپی 360 کیلوبایت داده (نزدیک به یک‌سوم مگابایت) را در خود جای می‌داد.
فلاپی‌دیسک‌ها تا پیش از پیدایش CD، رسانه استاندارد برای نحوه ذخیره، فروش و نصب نرم‌افزار بودند. گرفتن یک جعبه فلاپی‌دیسک برای نصب یک برنامه بزرگ چیزی غیرعادی نبود. (Microsoft Office 97 روی 55 فلاپی عرضه شد.)
در میانه دهه 1990 بسیاری از کاربران دارای دستگاه‌های ذخیره‌سازی مانند Zip Iomega بودند که کارت‌های 100مگابایتی قابل تعویض را می‌خواندند و در حدود سال 2000 درایو Flash USB سرانجام راه حل ساده، به‌صرفه و با ظرفیت بالا را ارائه داد. سال 1998 آغازی بر پایان فلاپی محترم بود.
اپل از iMac G3، نخستین رایانه شخصی بدون فلاپی رونمایی کرد و سازندگان رایانه‌های شخصی در چند سال آینده به آرامی از آن پیروی کردند. سونی، آخرین سازنده فلاپی‌دیسک روی زمین، در مارس 2011 به تولید این دیسک‌ها پایان داد.
چه بر سر PDA آمد؟
دستیاران دیجیتال شخصی (PDA) پیش‌درآمد گوشی‌های هوشمند بودند. این دستگاه‌ها در دهه 1990 جهان را تحت تأثیر قرار دادند. این رایانه‌های شخصی اطلاعات تماس را ذخیره و برنامه‌ها و بازی‌ها را اجرا می‌کردند و برخی از آنها می‌توانستند کارهای رسانه‌ای مانند پخش موسیقی و ویدئو و دسترسی به اینترنت را انجام دهند. استفاده از PDA برای تبادل پول توسط PayPal روی دستگاه Palm Pilot آغاز شد.
دهه 90 برای شرکت‌های فناوری دهه شلوغی بود که تلاش می‌کردند دستگاه دستی بی‌نقص را اختراع کنند، اما اپل جنبش PDA را در سال 1993 با پیام‌رسان نیوتن خود آغاز کرد که دستخط انگلیسی ساده را می‌شناخت. گرچه بیشتر مردم دستگاه‌های Palm Pilot (که در سال 1996 عرضه شد) و رایانه شخصی جیبی مایکروسافت را خریدند که هر دو برای چند سال ابزارهای ضروری تجاری بودند.
دستگاه‌های PDA تلفن‌های هوشمند دوران ژوراسیک بودند. هنگامی که اپل گوشی آیفون را در سال 2007 عرضه کرد، این دستگاه به طور یکپارچه و به گونه‌ای که PDAها هرگز نمی‌توانستند، با زندگی روزمره درهم آمیخت. پالم تا سال 2007 تولید PDA را متوقف ساخت، اما در سال 2009 یک گوشی هوشمند ناموفق به نام Palm Pre روانه بازار کرد.
لحظه‌ای کوتاه، اما درخشان
دستگاه‌های پخش MP3 همانند گوشی‌های آیفون بدون تماس تلفنی بودند. این فناوری نیز مانند PDA لحظه‌ای کوتاه و درخشان در کانون توجه قرار داشت. نخستین نمونه MPMan F10 در سال 1998 وارد خرده‌فروشی‌ها شد و پس از پیدایش گوشی‌های هوشمند تا سال 2012 مرده اعلام شد. نشانه‌ای بهتر از این برای منسوخ‌شدن MP3ها وجود نداشت که تا سال 2014 اپل اکثر گونه‌های آی‌پاد را متوقف کرد.
استیو جابز زمانی آیفون را «بهترین آی‌پاد ساخته‌شده ما» نامیده بود. پخش‌کننده‌های MP3 در ابتدا ساخته‌ای ناشیانه بود که اجازه ضبط مقدار محدودی موسیقی از طریق کابل یا کارت حافظه را می‌داد. دستگاه‌های بعدی امکان همگام‌شدن با رایانه رومیزی را داشتند. اپل در سال 2001 آی‌پاد را عرضه کرد که برداشتی دقیق از مفهوم پخش‌کننده موسیقی قابل حمل بود و به محبوب‌ترین پخش‌کننده بازار تبدیل شد.
باجه تلفن در دسترس نیست
بیش از 20 سال پیش دو میلیون باجه تلفن در ایالات متحده وجود داشت. زمانی نه‌چندان دور یافتن باجه تلفن به سادگی پیاده‌روی در خیابان‌های شهر بود، اما در زمان ساخت فیلم کالین فارل به نام «باجه تلفن» در سال 2003 تهیه‌کنندگان فیلم گفتند در حالی که فیلم‌برداری در منهتن انجام می‌شد، آخرین باجه تلفن این شهر برداشته شد.
باجه‌های تلفن همه‌جا وجود داشتند. تا سال 1960 بیش از یک میلیون باجه تلفن در ایالات متحده در دسترس بود و این تعداد تا سال 1999 به دو میلیون باجه رسید. امروزه تنها حدود 100 هزار تلفن پولی یا تنها اندکی بیشتر از آنچه در سال 1902 در دسترس بود، در ایالات متحده وجود دارد.
