رضا امیرزاده / در شرایطی که اخبار اکوسیستم نوآوری کشور بیشتر رنگ و بوی ناامیدی گرفته، محمدصادق میری از اکوسیستم استارتاپی سیستان و بلوچستان و امیدهایی که در این فضا در حال رشد و شکوفایی است، می‌گوید. او با اشاره به اینکه یکی از ظرفیت‌های مهم سیستان و بلوچستان، داشتن منابع انسانی جوان است، باور دارد با سرمایه‌گذاری روی آموزش و بالا بردن مهارت نیروهای کار، می‌توان به آینده اکوسیستم نوآوری حوزه سلامت در این استان امیدوار بود.
استارتاپ استودیوی سلام از چه زمان و به چه صورت فعالیت خود را آغاز کرده و بر چه حوزه‌ای تمرکز دارید؟
استودیوی سلام که در حوزه سلامت فعالیت دارد، تقریباً از بهمن ۱۴۰۰ در پارک علم و فناوری سلامت دانشگاه علوم پزشکی زاهدان که آن زمان به‌تازگی مجوز آن صادر شده بود، کار خود را آغاز کرد. اصل و اساس کار استارتاپ استودیویی این است که بتواند تیم خودش را بر اساس نیاز بازار تشکیل دهد و یک مجموعه استارتاپی راه‌اندازی کند. در ابتدای فعالیت‌مان به‌دنبال این بودیم که در تمام حوزه‌های سلامت فعالیت داشته باشیم و آموزش، سرمایه‌گذاری و شتاب‌دهی را در دستور کار خود قرار دادیم. رفته‌رفته با توجه به اینکه دوستان دیگری در کشور روی سلامت دیجیتال کار می‌کردند، ما به این نتیجه رسیدیم با توجه به کمبود زیرساخت‌های حوزه سلامت در کل کشور و به‌ویژه استان سیستان و بلوچستان به این سمت برویم که روی توسعه فضاهای زیرساختی حوزه سلامت تمرکز کنیم. تقریباً دو، سه ماه پس از تشکیل استارتاپ استودیوی سلام به این استراتژی رسیدیم که سرمایه‌گذارانی جذب کنیم تا هم صندوق وی‌سی‌مان را تقویت کنیم و هم روی تیم‌هایی که خودمان اسپین‌آف می‌کنیم، سرمایه‌گذاری کرده و به اهداف سلام برسیم.
بسیاری از تیم‌های استارتاپی جذب سرمایه‌گذار در شهرهایی غیر از پایتخت را به‌مراتب دشوارتر عنوان می‌کنند، شما با این مسئله چطور مواجه شدید؟
ما تصمیم گرفتیم سرمایه‌گذارانی که بومی استان سیستان و بلوچستان هستند، اما به هر نحوی در طول سال‌های گذشته به خارج از ایران مهاجرت کرده‌اند و کسب‌وکار‌های خودشان را در آنجا دارند، پیدا کنیم و برای جذب سرمایه سراغ این افراد برویم. این اتفاق افتاد و توانستیم با دو نفر از هم‌استانی‌های خود ارتباط بگیریم و از این طریق ۲۵ سرمایه‌گذار برای صندوق وی‌سی خود جذب کردیم.
در حال حاضر در کدام حوزه‌های بخش سلامت فعال هستید؟
خط‌مشی کلی ما بعد از گذشت یک سال و نیم به این سمت رفت که در دو حوزه بتوانیم ورود کرده و قوی عمل کنیم. یکی از این دو حوزه، آموزش است. با توجه به اینکه در مناطق کمتر توسعه‌یافته مانند سیستان و بلوچستان که منابع انسانی جوان زیاد دارد، اما این نیروی انسانی مهارت‌محور نیست، بحث آموزش می‌تواند بسیار حائز اهمیت و تأثیرگذار باشد. حوزه دومی که در آن کار می‌کنیم سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های سلامت است.
لطفاً کمی بیشتر درباره فعالیت خود در حوزه زیرساخت‌ها توضیح دهید.
بعد از گذشت یک سال و نیم ما قرارداد ساخت سه مرکز تشخیصی و درمانی را داشتیم که در شرف تأسیس هستند. یکی از این مراکز، آزمایشگاهی بزرگ است که توانستیم روی آن بالغ بر ۱۸۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کنیم که می‌توان گفت یکی از مدرن‌ترین، مجهزترین و استانداردترین آزمایشگاه‌های ایران است. این آزمایشگاه با توجه به استانداردهای بین‌المللی که دارد، علاوه بر سیستان و بلوچستان و استان‌های هم‌جوار می‌تواند به کشورهای افغانستان، پاکستان، عمان و امارات خدمات‌دهی داشته باشد. دو مرکز دیگر نیز در چابهار و کیش هستند که طی چند ماه آینده به بهره‌برداری می‌رسند.
شرایط استارتاپ‌های سیستان و بلوچستان در حوزه سلامت به چه شکل است؟ چند سال از عمر آن می‌گذرد و چقدر به آینده امید دارد؟
فضای استارتاپی حوزه سلامت در استان سیستان و بلوچستان بسیار نوپاست. پارک علم و فناوری سلامت در این استان کمتر از یک سال است که توانسته مجوزهای لازم را کسب کند. البته قبل از شروع به کار این پارک فناوری، تیم‌هایی در دانشگاه‌های پزشکی استان در شهرهای زاهدان، زابل و ایرانشهر فعالیت داشته‌اند، اما به‌دلیل اینکه حمایت خاصی از آنها نمی‌شده، توانمندی لازم را به دست نیاوردند. به همین دلیل فضای استارتاپی حوزه سلامت در این استان فضای بکری است. با توجه به وجود بیماری‌های متعدد در این استان و هم‌جواری آن با کشورهای افغانستان و پاکستان و وجود افرادی که همین الان به قصد سلامت به سیستان و بلوچستان تردد می‌کنند، ظرفیت بالقوه‌ای برای حضور استارتاپ‌ها وجود دارد.
به لحاظ ظرفیت علمی شرایط استان را در حوزه سلامت چگونه ارزیابی می‌کنید؟
از این لحاظ، وجود اعضای هیئت عملی در دانشگاه‌ها یک ظرفیت مغتنم است که اگر بتوان آن را به این سو کشاند، می‌تواند بنیه علمی و فناوری این حوزه را گسترش دهد، اما اینکه شما بتوانید این ظرفیت‌ها را به سمت فضای نوآوری سوق دهید، کار دشواری است. فضای نوآوری و شکل‌گیری آن در ایران و دنیا بیشتر مبتنی بر حوزه مهندسی بوده و از آنجا اولین استارتاپ‌ها شکل گرفته‌اند. اغلب مفهوم استارتاپی در ابتدا ذهن را به این سمت می‌برد که یک حوزه آی‌تی، صنایع خلاق یا های‌تک قرار است کار بکند و سیر رسیدن آن به حوزه سلامت و پزشکی نه‌تنها در ایران، بلکه در جهان کمی عقب‌تر است. از سویی دیگر یکی از معضلات سیستان و بلوچستان این است که به لحاظ جغرافیایی دسترسی آن به بازارهای کشور کمی دشوارتر است و این مسئله می‌تواند چالش‌هایی جدی برای تجاری‌سازی محصولات ایجاد کند. اما مزیت‌هایی که این استان دارد، همان نیروی جوان و نسبتاً ارزان‌قیمتی است که به آن اشاره کردم. در حوزه مهارت‌افزایی و آموزش متأسفانه در طول این سال‌ها کار جدی‌ای صورت نگرفته و مجموعه سلام با ورود خود به این حوزه طی یک سال و نیم گذشته سعی کرده این بخش را تقویت کند تا اعضای هیئت علمی و دانشجویان حوزه پزشکی و پیراپزشکی بتوانند علاوه بر تجربه و علم آکادمیکی که دارند، به فضاهای نوآوری هم ورود کنند.
در حال حاضر چه تعداد تیم در حوزه سلامت استان در حال فعالیت هستند؟ آیا هیچ‌کدام از تیم‌ها محصول اولیه‌ای تولید کرده‌اند؟
در حال حاضر پارک سلامت سیستان و بلوچستان نزدیک به ۵۰ تیم در اختیار دارد. بعضی از اینها در زمینه اختراعات کارهای بسیار خوبی انجام داده‌اند و تعداد زیادی از آنها محصول خوبی را هم تولید کرده‌اند که می‌تواند با محصول مشابه خودش در خارج از ایران رقابت کند. اما پروتکل‌های وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو در زمینه مجوزهایی که برای محصولات آرایشی، بهداشتی و دارویی و درمانی صادر می‌شود، کمی دشوار است. این مسئله یکی از چالش‌های جدی برای استارتاپ‌های حوزه سلامت است. با توجه به اینکه این تولیدات به‌طور مستقیم با سلامتی و جان مردم سروکار دارند؛ بنابراین برخی از این سختگیری‌ها بجا و منطقی است، اما در مجموع باعث می‌شوند روند تجاری‌سازی محصولات در این حوزه کُند پیش برود. در برخی موارد هم سختگیری‌ها بی‌مورد است و تنها موجب می‌شود ما از بازارهای بین‌المللی عقب بیفتیم یا خیلی از افرادی که در ایران کار می‌کنند، دلسرد شده و بروند. به هر حال اگر آموزش اتفاق بیفتد، مهارت در میان منابع انسانی افزایش یابد و نیاز حوزه سلامت کشور به حوزه‌های نوآوری و فناوری در این استان تبیین شود، ما در طول یکی، دو سال آینده شاهد رشد چشم‌گیری در حوزه نوآوری سلامت سیستان و بلوچستان خواهیم بود.
شرایط این تیم‌ها در حوزه تأمین مالی به چه صورت است؟
تنها موارد جذب سرمایه در اکوسیستم استارتاپی سلامت در سیستان و بلوچستان تأمین مالی و سرمایه‌گذاری‌هایی بود که در مجموعه استارتاپ استودیویی سلام اتفاق افتاده و تا این لحظه هیچ شتاب‌دهنده و صندوق وی‌سی دیگری در استان وجود ندارد. از سویی به واسطه اینکه در چند ماه گذشته چیزی به نام پارک فناوری سلامت در استان نداشتیم، مجموعه‌های دولتی مانند صندوق شکوفایی و نوآوری و معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، تمام تمرکز و همت خود را روی سرمایه‌گذاری برای استارتاپ‌ها در حوزه علوم و تحقیقات گذاشته‌اند. می‌توان گفت در حوزه سلامت، هیچ استارتاپی به‌صورت جدی و عملیاتی به شکل خصوصی و دولتی سرمایه‌ای جذب نکرده است. سیر راه‌اندازی سرمایه‌گذاری در سیستان و بلوچستان بعد از شکل‌گیری استارتاپ استودیوی سلام اتفاق افتاده است. امروز بسیاری از دوستانی که به سرمایه نیاز دارند، به ما مراجعه می‌کنند و ما هم تمام تلاش‌مان را می‌کنیم تا در حد توان خود و با همت خودشان بتوانیم این سرمایه‌گذاری‌ها را محقق سازیم.
شرایط رگولاتوری در سیستان و بلوچستان به چه شکل است؟
اتفاق خوبی که در طول یک سال گذشته در این حوزه شاهد آن بودیم، این بود که مدیریت دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان تغییر یافت؛ ریاست جدید این دانشگاه پیش از این به‌عنوان رئیس مرکز رشد دانشگاه علوم پزشکی زاهدان فعالیت می‌کرده و تقریباً ۹ سالی در حوزه فناوری و نوآوری بوده است. این اتفاق امید زیادی را در دل دانشگاه علوم پزشکی زاهدان و مجموعه پارک فناوری سلامت سیستان و بلوچستان ایجاد کرده است. در واقع بخشی از این تکاپویی هم که این روزها در حوزه سلامت استان سیستان و بلوچستان شاهد آن هستیم، ناشی از این مدیریت نوآور است، اما در مراتب پایین‌تر اداری به‌دلیل ناآشنایی یا دور بودن افراد از فضاهای استارتاپی همچنان مشکلاتی وجود دارد.
این مشکلات از چه نوعی هستند؟ مشکل در قانون است یا نحوه اجرای آن؟
در حوزه سیاست‌گذاری‌ها یکسری برنامه‌ها کلان هستند و امکان ایجاد تغییر بزرگ در مناطق محلی وجود ندارد. قاعدتاً شما باید تحت سیاست‌های کلی باشید که برای مثال در وزارتخانه یا مراجع بالادستی تصویب و اجرایی شده است. البته در مراحل پایین‌تر با سختگیری‌های کمتر و تسهیل در برخی موانع که شاید پیش‌پاافتاده به نظر برسند، ولی برای یک استارتاپ سنگ بزرگی باشند، می‌توان به رشد فضای استارتاپی کمک کرد. من امید دارم با توجه به تغییرات اساسی که در سیستان و بلوچستان اتفاق افتاده و همچنین این نکته که دو، سه تا از پست‌های کلیدی در حوزه سیاست‌گذاری فناوری و سلامت به افرادی سپرده شده که خودشان فناور بوده‌اند و محصول دانش‌بنیان داشته‌اند، شاهد بهبود شرایط باشیم.
