عکس‌ها: مهدی برهمندپور
وضعیت تورم و مشکلات اقتصادی از یک سو و از سوی دیگر اختلال‌ها و محدودیت‌های اینترنتی کار را برای کسبوکارهای مختلف از جمله کسبوکارهای اقتصاد دیجیتال سخت‌تر از گذشته کرده است. حالا دیگر کمتر خبری از ورود سرمایه‌گذاری‌های میلیاردی به شرکت‌های استارتاپی شنیده می‌شود و به باور کارشناسان، سرمایه‌گذارانی هم که در گذشته به سختی وارد این حوزه می‌شدند، دیگر حاضر نیستند این اکوسیستم را برای ورود سرمایه خود انتخاب کنند. با این وضعیت این سؤال به وجود می‌آید که آیا عصر سرمایه‌گذاری در آینده دیجیتال ایران تمام شده است؟
برای پاسخ به این سؤال در حاشیه رویداد سالانه پادرو پنلی با حضور نیما نامداری، مدیرعامل «کارنامه» و کیوان جامهبزرگ، معاون توسعه راهبردی و امور شرکت‌های هلدینگ «فناپ» به مدیریت مهرک محمودی، سردبیر ماهنامه «پیوست» برگزار شد.
در این پنل اعلام شد که در شرایط تورمی و وضعیت زیرساخت‌های اینترنتی، سرمایه‌گذار جدیدی وارد اکوسیستم دیجیتال کشور نمی‌شود و با اتفاق‌هایی که در این حوزه به دنبال محدودیت‌های اینترنت افتاده، استراتژی همه این است که روی سرمایه‌گذاری‌هایی که سال‌های گذشته انجام داده‌اند و تاب‌آوری این کسب‌وکارها تمرکز کنند.
تحول دیجیتال سیاستگذار را مجبور به کوتاه آمدن می‌کند
نیما نامداری، مدیرعامل کارنامه در این پنل تأکید کرد که با وضعیت موجود به کسی توصیه نمی‌کند وارد سرمایه‌گذاری در اکوسیستم دیجیتال کشور شود. نامداری در این پنل اعلام کرد که مشکلات زیرساخت اینترنت عملاً می‌تواند کسبوکارهای فعال در این حوزه را نابود کند و اگر تاکنون کسب‌وکارهایی زنده مانده‌اند با عملیات پارتیزانی موفق شده‌اند.
البته او تأکید کرد که با توجه به قدرتی که تحول دیجیتال با خود به همراه دارد، می‌تواند سیاست‌گذاران در این بخش را مجبور به کوتاه آمدن کند.
نیما نامداری با توجه به بی‌ارزش شدن سرمایه‌گذاری در حوزه دیجیتال گفت: «هر سرمایه‌گذاری اگر در سال‌های اخیر حتی یک پراید خریده بود، سود بسیار هنگفتی به جیب زده بود. حوزه‌هایی مثل املاک و حتی برخی حوزه‌های غیرسنتی مثل فضای کسبوکارهای سوپرمارکتی هم سودآوری زیادی داشته‌اند. در حال حاضر من واقعاً به کسی نمی‌توانم توصیه کنم که وارد حوزه سرمایه‌گذاری شود. من باور دارم که در بهترین حالت اگر بتوانیم همین تیم‌های فعلی را با چنگ و دندان حفظ کنیم هم خیلی هنر کرده‌ایم. در مورد سرمایه‌ای صحبت می‌کنیم که باید از آنها در برابر رگولاتورهای بی‌احساس و نادان محافظت کنیم. باید هسته درونی همین استارتاپ‌ها را حفظ کنیم و از آن سو منابع محدودی داریم که باید آنها را نگاه داشت. در حال حاضر منطقی نیست که کسی تازه وارد بازار سرمایه شود.»
به باور نامداری، برعکس ادعای مطرح‌شده رشد اکوسیستم استارتاپی کشور در سالیان گذشته نه به خاطر سرمایه‌گذاری‌های بزرگ در سال ۹۴ در حوزه 3G و 4G، بلکه به خاطر حضور ایرانیان خارج از کشور در ایران و فعالیت جوانان حاذق بوده است. او در این مورد گفت: «یکسری از ایرانیان آمدند و دانش خود را با ما به اشتراک گذاشتند و یکسری جوان باعلم‌و‌دانش نیز ریسک کردند و استارتاپ راه‌اندازی کردند. این موارد با توسعه زیرساخت و تحولات اکوسیستم استارتاپی هم‌زمان شد.»
نامداری با اعلام اینکه مشکلات زیرساختی می‌تواند منجر به نابودی استارتاپ‌ها شود، گفت که با وضع اختلال‌های اینترنتی، استارتاپ‌ها هر کاری را که شروع کردند، عملاً یک کار پارتیزانی بوده است. او با اشاره به اینکه مشکلات اینترنتی ورود سرمایه‌گذار به این حوزه را به رؤیا تبدیل کرده، اعلام کرد: «مشکلات فقط فنی نیستند؛ یک برنامه‌نویس جوان برای دو خط کد زدن باید کلی انرژی مصرف کند. این افراد عصبانی از وضعیت اختلالات را باید آرام کرد و در این شرایط جذب سرمایه جدید یک فانتزی به نظر می‌رسد.»
نیما نامداری در این پنل اعلام کرد که هم‌اکنون و با وضعیت زیرساخت‌های اینترنتی دیگر اکوسیستم استارتاپی در کشور وجود ندارد و تداوم عناصر حیات استارتاپ‌ها در حال نابودی است. او در این مورد توضیح داد: «مشکل جدی ما این است که هیچ دانشجوی نخبه‌ای هیچ دلیلی ندارد که در ایران بماند. این یک عنصر مهم است که در آن شکست خورده‌ایم. شاید در حال حاضر تیم‌های بزرگ یا اپراتورها در اکوسیستم سرمایه‌های بزرگی نیز تزریق کرده باشند، اما آیا هیچ‌یک از این سرمایه‌گذاری‌ها خروجی خاصی داشته است؟ خیر.»
نامداری اعلام کرد که سرمایه‌گذار هرچقدر هم که باهوش باشد، وقتی با یک اکوسیستم ناقص روبه‌رو شود، به مشکل می‌خورد.
نامداری با اشاره به اینکه مردم در تمام حوزه‌های زندگی خود به دنبال تجارت الکترونیکی و خرید آنلاین هستند، تأکید کرد که دیجیتالی‌شدن راه‌های ارتباطی با مشتری اتفاق مهمی است که در همه کسب‌وکارها رخ داده و به همین دلیل حاکمیت نمیتواند جلوی آن را بگیرد.
او در این مورد توضیح داد: «حاکمیت تصور می‌کند که تحول دیجیتال یک پدیده انتخابی است، اما این‌طور نیست. این نگاه غلط حاکمیت است. زندگی نسل جدید این موضوع را نمی‌پذیرد و آنها همه‌چیز را می‌خواهند و نگاه انتخابی ندارند. این مثل یک موج در نسل جدید به‌وجود می‌آید و به‌زودی به صورت سیاستگذار خواهد خورد.»
او با تأکید بر این موضوع که سیاستگذار در نهایت مجبور به کوتاه آمدن است، گفت: «موج تحول دیجیتال آنچنان سیاستمدار را با خود خواهد برد که نمی‌توان هیچ جایگزینی برای آن درست کرد. برخی از سیاستمداران انتظاری از اینترنت دارند که نمی‌توان اصلاً آن را متصور شد. آنها نگاهی انتزاعی به اینترنت دارند که نمیتواند شکل بگیرد. در نهایت موج اقتصاد دیجیتال حاکمیت را با خود خواهد برد و مجبور است که به حرف مردم گوش دهد و سیاست‌ها درباره اینترنت تغییر پیدا کند.»
اکوسیستم استارتاپی به واقعیت نزدیک‌تر شده است
کیوان جامهبزرگ هم در این پنل اعلام کرد که در شرایط فعلی سرمایه‌گذار جدیدی حاضر به ورود به این اکوسیستم نمی‌شود و آنها هم به‌عنوان هلدینگی که روی کسبوکارهای دیجیتال سرمایه‌گذاری می‌کنند، فعلاً سرمایه‌گذاری‌های جدید خود را متوقف کرده و روی شرکت‌هایی که قبلاً سرمایه‌گذاری کرده‌اند تمرکز کرده‌اند تا آنها زنده بمانند.
جامهبزرگ در صحبت‌های خود به این نکته اشاره کرد که وضعیت موجود هر نکته منفی که داشته، اما یک نکته خوب هم داشته و آن اینکه باعث شده اکوسیستم استارتاپی به فضای واقعی نزدیک‌تر شود و آن حبابی که اعلام می‌شود استارتاپ‌ها قرار است باعث تحول شگرف در اقتصاد کشور شوند ترکیده است.
جامهبزرگ در مورد سرمایه‌گذاری در اکوسیستم دیجیتال کشور گفت: «این یک واقعیت است که در حال حاضر سرمایه‌گذاری روی موارد فیزیکی سود بیشتری خواهد داشت. شاید در سال ۱۴۰۰ کسی به مخیله‌اش هم عبور نمی‌کرد که سال آینده می‌خواهد این اتفاق‌ها رخ دهد و این بلاها سر اکوسیستم بیاید. با این حال کاری نمی‌توان کرد و باید به راه ادامه داد.»
او ادامه داد: «برای نمونه ما در فناپ نمی‌توانیم به خاطر مشکلات موجود دست از کار بکشیم. ما یک هلدینگ فناوری هستیم و اساساً مأموریت‌مان این است که روی کسبوکارهای حوزه فناوری دیجیتال سرمایه‌گذاری کنیم. البته باید این نکته را بگویم که در شرایط فعلی کمی از برنامه‌های جاه‌طلبانه خود برای توسعه سرمایه‌گذاری عقب‌نشینی کرده‌ایم و استراتژی فعلی ما این است که روی سرمایه‌گذاری‌های قبلی خود و تاب‌آوری شرکت‌هایی که روی آنها سرمایه‌گذاری کرده‌ایم، تمرکز کنیم.» به گفته او در حال حاضر ۸۰ درصد برنامه هلدینگ فناپ، حفظ سرمایه‌گذاری‌های موجود است.
جامهبزرگ با اعلام اینکه یکی از مواردی که باعث می‌شود آنها در کسب‌وکاری سرمایه‌گذاری کنند تیم خوب و ویژگی‌های یک کسب‌وکار است، گفت: «چیزی که در فناپ مهم بوده و باعث شده یک موردی را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کند تیمی بوده که برای انجام یک کاری فعالیت می‌کرده است. خیلی روی بیزینس‌مدل و بیزینس‌پلن حساب باز نکردیم و روی ارزیابی‌هایمان تأثیرگذار نبوده است. به خاطر همین شاید وجه تمایزی که پادرو برای فناپ داشت همین تیم خیلی خوب و ویژگی خاصی که داشت، بود.»
او با اشاره به سرمایه‌گذاری ۳۰۰ میلیاردی فناپ روی پادرو ادامه داد: «سرمایه‌گذاری 300 میلیارد تومانی ما روی پادرو هنوز به اتمام نرسیده و همه پول به این تیم تزریق نشده است. از اول هم قرار نبود این سرمایه به یکباره به تیم وارد شود و حالا هم قصد نداریم ادامه تزریق سرمایه را متوقف کنیم. ما از تیمی که روی آنها سرمایه‌گذاری کرده‌ایم، خوشحال هستیم.»
جامهبزرگ یکی دیگر از مشکلات اکوسیستم دیجیتال را علاوه بر کمبود سرمایه به دلیل شرایط موجود، مهاجرت عنوان کرد. به گفته او در حال حاضر بیش از ۷۵ درصد از خروجی‌های فناپ اقدام به مهاجرت کرده‌اند.
او در این مورد گفت: «در این شرایط این پرسش به وجود می‌آید که چه باید کرد؟ شاید بهتر است آنچه تا الان ساختیم را حفظ کنیم و امید بدهیم شاید در آینده بتوانیم یک اتفاق دیگر را رقم بزنیم. نمی‌خواهم حرف‌های امیدوارکننده و شعاری بزنم، اما واقعیت این است که فضای جذابی نیست.»
او ادامه داد: «البته شرایط به وجود آمده یک نکته مثبت هم داشته و اینکه فضا کمی واقعی‌تر شده و حبابی که ایجاد شده بود که اکوسیستم استارتاپی ایران قرار است اقتصاد ایران را متحول کند از بین رفته و ارزش‌گذاری‌های عجیب و غریب به فضای واقعی‌تر نزدیک شده است. الان استارتاپ‌هایی وجود دارند که با وجود تورم و مشکلات اقتصادی مشغول کار هستند.»
به گفته او کل سرمایه‌ای که وارد اکوسیستم استارتاپ‌های ایرانی شده، اندازه چهار برج در پایتخت نیست، اما رشد آنها بسیار بالاست. او در این مورد با اعلام مثال‌هایی گفت: «رشد و موفقیت اسنپ در برخی موارد از اوبر بیشتر بوده است. کار فوق‌العاده دیجی‌کالا از خیلی از بازارگشایی‌های آمازون در دنیا بزرگتر بوده است. نمی‌توان بیشتر از این انتظار داشت. باید انتظارات‌مان را واقعی کنیم. سیاستگذار حساب ویژه‌ای روی فضای اقتصاد دیجیتال باز نکرده و اصلاً به جای اینکه به چشم فرصت به آن نگاه کند آن را یک تهدید می‌بیند، به جای اینکه نگاه اقتصادی به این فضا داشته باشد، نگاه امنیتی دارد. در این فضا به اندازه بضاعت باید انتظار فعالیت داشت.»
جامهبزرگ با تأکید دوباره روی این موضوع که باید تمرکز روی سرمایه‌گذاری‌های گذشته و حفظ و توسعه کسبوکارهای فعلی باشد اعلام کرد: «خوشبختانه ما یک جامعه توده‌ای نیستیم و یک جامعه شبکه‌ای هستیم که خودش را گسترش می‌دهد و این به ما کمک می‌کند که امیدوار باشیم. دنیا به سمت دیجیتالی‌شدن رفته و کشور ما هم با توجه به تقاضایی که در جامعه ۸۵ میلیونی آن وجود دارد به سمت اقتصاد دیجیتال می‌رود؛ چراکه اقتصاد دیجیتال را نمی‌توان متوقف کرد.»
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/0awl
