کارنگ رسانه اقتصاد نوآوری است. در کارنگ ما تلاش داریم کسب‌وکارهای نوآور ایرانی، استارتاپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و دیگر کسب‌وکارها کوچک و بزرگی که در بخش‌های مختلف اقتصاد نوآوری در حال ارائه محصول و خدمت هستند را مورد بررسی قرار دهیم و از آینده صنعت، تولید، خدمات و دیگر بخش‌های اقتصاد بگوییم. کارنگ رسانه‌ای متعلق به بخش خصوصی ایران است.
وقتی «رومن مارتینز» در ال‌زانته، روستای ساحلی کوچکی در السالوادور بزرگ می‌شد، رؤیای آمریکایی بسیار باشکوه به نظر می‌رسید. در ال‌زانته به‌جز صنعت ماهیگیری محلی که والدین مارتینز در آن کار می‌کردند، فرصت‌های زیادی وجود نداشت. مارتینز می‌گوید: «جوان‌ها می‌خواستند آنجا را ترک کنند و به ایالات متحده بروند، اما حالا رؤیای السالوادوری داریم.»
رؤیای السالوادوری رؤیایی با محوریت بیت‌کوین است. دو سال پیش، خَیِری آمریکایی برای کمک به برنامه‌های اجتماعی بیش از یکصد هزار دلار در قالب این ارز دیجیتال یا رمزارز غیرمتمرکز به سازمان مردم‌نهادی فرستاد که مارتینز در ال‌زانته برای آن کار می‌کند.
وقتی این سازمان شروع به ترغیب خانواده‌ها و کسب‌وکارها به استفاده از بیت‌کوین کرد، بسیاری از ساکنان شهر که بیشترشان هرگز حساب بانکی نداشتند، شروع به پس‌انداز پول‌شان در قالب این رمزارز کردند و با افزایش ارزش آن سود بردند. گردشگران کنجکاو دسته‌دسته به این شهر آمدند و کسب‌وکارهای خارجی در آنجا شعبه زدند.
این پروژه باعث شد ال‌زانته با نام مستعار «ساحل بیت‌کوین» شناخته شود که همزمان تلاشی انسان‌دوستانه و یکی از بزرگ‌ترین تجربه‌های محلی رمزارزی جهان بود.
مارتینز در تماسی ویدئویی و در حالی که تی‌شرتی مشکی با لوگوی نارنجی بیت‌کوین پوشیده، می‌گوید: «افراد کم‌درآمدی که به سیستم مالی دسترسی نداشتند، با معادل پنج دلار بیت‌کوین می‌توانند شروع به ساختن چیزی کنند که می‌تواند ارثیه آنها برای فرزندان‌شان باشد.»
تجربه ال‌زانته یکی از عواملی بود که باعث شد السالوادور در هفتم سپتامبر به اولین کشوری تبدیل شود که بیت‌کوین را به‌عنوان پول قانونی می‌پذیرد. تا پیش از این و از سال ۲۰۰۱ دلار آمریکا پول قانونی این کشور بود. قانون بیت‌کوین السالوادور امکان پرداخت مالیات‌ها در قالب بیت‌کوین را فراهم می‌آورد، همه کسب‌وکارها را ملزم به پذیرش بیت‌کوین می‌کند و مسیر دولت برای توزیع یارانه در این قالب را هموار می‌سازد.
دولت شبکه‌ای از ۲۰۰ خودپرداز بیت‌کوین و اپلیکیشن کیف پول بیت‌کوین دیجیتالی به نام Chivo ایجاد کرده که از طریق آن معادل ۳۰ دلار بیت‌کوین به همه شهروندان السالوادور پرداخت کرده تا اقتصاد بیت‌کوینی را روی غلتک بیندازد.
چرا بیت‌کوین؟
رئیس‌جمهور نایب بوکله، حامی این سیاست، می‌گوید بیت‌کوین به مردم السالوادور کمک می‌کند کارمزدهای پرداختی برای ارسال و دریافت رمیتنس را کاهش دهند (که شامل حدود ۲۲ درصد از تولید ناخالص داخلی السالوادور می‌شود و اغلب مبداء آنها ایالات متحده است) و برای ۷۰ درصد مردم السالوادور که حساب بانکی ندارند، راهی برای دسترسی به خدمات مالی فراهم می‌کند.
او در حمایت از رمزارزها به‌عنوان راه توسعه اقتصادها برای دور زدن سیستم مالی جهانی تنها نیست. در سیستم مالی جهانی دسترسی به خدمات و سرمایه‌گذاری برای کشورها و افراد ثروتمندتر آسان‌تر است. کریپتو در کشورهایی به بالاترین نرخ نفوذ دست یافته که در آنها سیستم‌های بانکی، پرهزینه و پیچیده‌اند یا اقتصادها و ارزهای محلی ناپایدارند.
منتقدان چه می‌گویند؟
البته منتقدان می‌گویند تبدیل بیت‌کوینی که بسیار پرنوسان است و تحت نظارت بانک‌های مرکزی نیست، به پول قانونی، قماری توجیه‌ناپذیر برای اقتصاد بیمار السالوادور است. ۲۰۰ میلیون دلار پول مالیات‌دهندگان که مجلس این کشور به این پروژه تخصیص داده، معادل ۲.۷ درصد کل بودجه دولت برای سال ۲۰۲۱ یا تقریباً سه‌برابر بودجه وزارت کشاورزی برای این سال است.
عدم قطعیت ناشی از بیت‌کوین باعث سقوط قیمت اوراق قرضه دولتی شده و مذاکرات در مورد قراردادی با صندوق بین‌المللی پول برای تزریق بیش از یک میلیارد دلار به بودجه عمومی این کشور را تعلیق کرده است. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که فقط سه نفر از هر ۱۰ السالوادوری از قانون بیت‌کوین پشتیبانی می‌کند.
یک رئیس‌جمهور امروزی
اما از نگاه این رئیس‌جمهور ۴۰ساله با پوششی غیررسمی و سبک ارتباطی جسورانه کارآفرینی در حوزه فناوری، سیاست بیت‌کوین فراتر از آثار اقتصادی فوری است؛ فرصتی است تا برند السالوادور را از کشوری که بیشتر با خشونت‌های گروهی و اقتصادی راکد شناخته می‌شود که عامل مهاجرت افراد به ایالات متحده است، به قطب مدرن نوآوری تغییر دهد.
برای جوانان اهل السالوادور مثل مارتینز این فرصت به معنی ساختن رؤیای السالوادوری است. برای جامعه بین‌المللی اعتراضی به نظمی جهانی است که السالوادور را به حیاط‌خلوت ایالات متحده تبدیل کرده است؛ تصوری که بوکله بعد از قدرت‌گرفتن در سال ۲۰۱۹ به آن حمله کرده است.
بوکله در عوض کشورش را با جامعه ضدتشکیلات کریپتو همسو می‌کند که اعضای آن در ماه‌های اخیر فوج‌فوج به السالوادور آمده‌اند یا در ماه نوامبر برای همایش کریپتوی بزرگی به این کشور برمی‌گردند. مارتینز با هیجان می‌گوید: «به اینکه رویدادهای جدید در ایالات متحده یا کانادا اتفاق بیفتند، عادت داریم. اکنون دیدگاه‌ها را نسبت به السالوادور تغییر داده‌ایم و به جلو حرکت می‌کنیم!»
اما اتفاق دیگری هم در السالوادور در جریان است. از ماه فوریه که حزب بوکله، یعنی «ایده‌های جدید»، در انتخابات مجلس پیروزی بزرگی به دست آورد، بوکله به‌سرعت در حال تضعیف ساختارهای دموکراتیک السالوادور است. در ماه می مجلس رأی داد که متحدان بوکله را جایگزین قاضی‌های وابسته به جناح مخالف در دادگاه عالی کند و با این کار همه اهرم‌های قدرت را در اختیار او قرار داد.
در ماه سپتامبر، چند روز پیش از شروع پروژه بیت‌کوین، همین دادگاه با تفسیری بحث‌برانگیز از قانون اساسی السالوادور حکم داد که بوکله می‌تواند در سال ۲۰۲۴ برای دوره دوم نامزد انتخابات شود. این اقدام اعمال تحریم‌هایی را از طرف ایالات متحده به‌دنبال داشت. بوکله همچنین حمله به رسانه‌ها را افزایش داده و از جمله خبرنگاران منتقد را از این کشور اخراج می‌کند.
بیت‌کوین و تقویت استبداد؟!
تحلیلگران می‌گویند تجربه بیت‌کوین بخشی از مسیر بوکله به سمت استبداد است. «تیزیانو بردا»، تحلیلگر آمریکای مرکزی در گروه بین‌المللی بحران، سازمان غیرانتفاعی تحقیقاتی و حمایتی مستقر در بروکسل می‌گوید: «عاشق قدرت خودش شده و می‌خواهد این تصویر رئیس‌جمهور باحال و نسل هزاره‌ای را از طریق ماجراجویی در دنیای بیت‌کوین تقویت کند.»
البته تا حدی برای بوکله کارساز بوده است. قانون بیت‌کوین باعث شکل‌گیری اولین اعتراضات عمده در دوران ریاست‌جمهوری‌اش شده است. در روز ۱۵ سپتامبر حدود هشت هزار نفر در سان‌سالوادور تظاهرات کردند که برای کشوری که تظاهرات خیابانی در آن غیرعادی است، رقم قابل توجهی محسوب می‌شود.
اما نرخ رضایت از رئیس‌جمهور همچنان بیش از ۸۵ درصد است. بوکله با وجود این حمایت مردمی با بی‌خیالی نگرانی جهانی درباره رهبری‌اش را بی‌اهمیت می‌انگارد. روز ۱۸ سپتامبر بیوی توییترش را به «دیکتاتور السالوادور» تغییر داد که به‌روشنی تمسخر رسانه‌های بین‌المللی بود. چند روز بعد دوباره بیو را به «باحال‌ترین دیکتاتور جهان» تغییر داد.
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/evh9