کارنگ رسانه اقتصاد نوآوری است. در کارنگ ما تلاش داریم کسب‌وکارهای نوآور ایرانی، استارتاپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و دیگر کسب‌وکارها کوچک و بزرگی که در بخش‌های مختلف اقتصاد نوآوری در حال ارائه محصول و خدمت هستند را مورد بررسی قرار دهیم و از آینده صنعت، تولید، خدمات و دیگر بخش‌های اقتصاد بگوییم. کارنگ رسانه‌ای متعلق به بخش خصوصی ایران است.
پنداری نادرست رایج است که مصری‌ها را سازنده نخستین قفل‌ها می‌داند، اما ساخت قفل نیز همانند چرخ و دیگر ملزومات زندگی مدرن به پادشاهی آشور در بین‌النهرین باستان برمی‌گردد. ساختار ابتدایی قفل در کاخ خرس‌آباد (Khorsabad) عراق کشف شد؛ این زبانه چوبی نخستین کاربرد قفل و کلید را نشان می‌داد که شامل پین‌های چوبی با اندازه‌های متفاوت بود و یک پیچ افقی را در جای خود نگه می‌داشت. برای باز کردن این قفل ابتدایی باید کلید مناسب در بدنه قرار می‌گرفت تا پین‌ها را جابه‌جا و دوباره مرتب کند و پیچ باز شود.
قفل زدن مانند یک مصری!
مصریان ساختار قفل را بهبود دادند و برای کاربرد گسترده از آن در معماری پیشگام شدند. در قفل‌های مصریان براساس طرح اصلی برای زبانه به جای چوب از برنج استفاده میشد. نخستین کلیدها هم سنگین بودند و طول آنها به چند ده سانتیمتر می‌رسید؛ به نظر می‌‌آید در این دوره پیشرفت بزرگی رخ داده و نسخه‌برداری از آنها دشوار بود. این قفل‌ها مسیرهای تجاری باستانی را پیمودند و با گذر از دریای مدیترانه راه خود را به یونان و امپراتوری روم باز کردند.
دوران قفل زدن در رم
رومی‌ها گروه دیگری بودند که نسخه خود از قفل‌های بین‌النهرین را از جنس آهن و کلیدهای برنزی عرفی کردند. جایگزینی کامل چوب با فلزات چکش‌خوار نه‌تنها قفل‌ها را قوی‌تر کرد، بلکه راه را برای ساخت قفل‌های کوچکتر برای صندوقچه‌ها، کشوها و کلیدهای قابل حمل که به اندازه کافی کوچک باشند، برای استفاده به‌عنوان حلقه هموار کرد. همچنین اختراع بخش‌هایی ازجمله سامانه‌ای از برجستگی‌ها و شیارها در داخل قفل که برای حرکت دادن پیچ، نیاز به یک شکاف دقیق روی کلید دارد به رومی‌ها نسبت داده می‌شود. در این دوره قفل‌ها به سمت شخصی‌سازی شدن پیش رفت.
گرفتاری باز کردن قفل‌ها
قرون وسطی بلاها و آشفتگی‌های سیاسی-جغرافیایی برای قاره اروپا به همراه آورد. مردم در میان هرج‌ومرج و کمبود به شکلی روزافزون ناگزیر از پاسداری از داشته‌های گرانبهای خود بودند. افسانه‌ها از گرایش خانواده‌های ثروتمند به شیوه مدرن شناور کردن ظرف‌های نگهدارنده اقلام گران‌بها در خندق‌های پر از کروکودیل حکایت می‌کند. در این دوره قفل‌سازها تلاش کردند تا با پدیده رو به رشد چیدن قفل همگام شوند. چنانچه کسی شکل کلی کلید یک قفل را می‌دانست، قادر به ساختن نسخه‌ای از آن به جای کلید اصلی بود، بنابراین طرح‌های قفل و کلید بسیار پیچیده‌تر و آراسته‌تر شد؛ ازجمله سوراخ‌های کاذب برای دور نگه‌داشتن دزدان در کلیدها جایگذاری شد که ارزان‌تر از نگهداری کروکودیل در خندق بود!
خودنمایی قفل‌ساز بزرگ
با گذشت زمان قفل‌های پیچیده‌تر با ادعای ایمنی بیشتر معرفی شدند که با آنها احتمال کمتری برای دستبرد وجود داشت. «جوزف براما» در سال ۱۷۸۴ یک قفل ایمنی به نام خود ثبت کرد؛ قفلی که هر کسی جرأت انتخاب آن را داشته باشد. مکانیسم قفل دربردارنده گروهی از پین‌ها بود که با وارد کردن کلید به اندازه‌های مختلف جابه‌جا می‌شوند. ارائه این قفل شور و هیجانی در بریتانیا برپا کرد که منجر به برگزاری رقابت سراسری قفل در سال ۱۸۱۷ شد؛ «جرمی چاب» برنده این رقابت بود. طراحی چاب دارای ویژگی قفل دوباره بود و با وارد شدن کلید اشتباه منجر به مسدود شدن قفل میشد. براما و چاب شهرتی بی‌مانند یافتند تا اینکه یک قفل‌ساز آمریکایی به نام «آلفرد سی هابز» در نمایشگاه بزرگ سال ۱۸۵۱ توانست هر دو قفل را باز کند. هیچ چیز برای همیشه ماندگار نیست؛ زمان بهسازی رسیده بود!
دگرگونی و بهبود را نمی‌توان قفل کرد
انقلاب صنعتی در میانه سده نوزدهم شیوه تولید و مصرف کالاها و خدمات مردم را دگرگون کرد؛ بر همین اساس قفل‌سازی نیز به یک صنعت تبدیل شد. در ادامه همین مسیر نوآوران آمریکایی طراحی صنعتی را نیز به جلو می‌بردند. در این میان پدر و پسری به نام «لینوس ییل» پا به میدان ساخت قفل‌های بانکی سفارشی گذاشتند و برای خود نامی دست‌وپا کردند؛ تا اینکه قفل ییل را اختراع و به نام خود ثبت کردند که به شکلی پیشگام از کلید شیاردار تخت استفاده می‌کرد. این قفل آنقدر محبوب شد که گونه‌ای از آن تا به امروز نیز به کار می‌رود. این پدر و پسر همچنین قفلی موسوم به Monitor Bank Lock را ارائه کردند که قفل‌های ترکیبی بدون کلید بود و دوره جدیدی در این زمینه رقم زد. پس از آن «جیمز سارجنت» طرح آنها را به نخستین قفل زمان‌بندی‌شده تبدیل کرد که تنها در زمان از پیش تعیین‌شده باز میشد؛ قفل‌ها هوشمندتر می‌شدند.
از قفل دیجیتال تا هوشمند
بازار قفل در سده بیستم سرشار از ساخته‌هایی برپایه طرح‌های براما، ییل و سارجنت بود. شرکت‌هایی مانند واتر شلاژ و کابا نیز به جرگه بازیگران خوش‌نام این صنعت پیوستند؛ با این حال دنیای قفل‌ها تا اندازه زیادی وابسته به کلیدهای فیزیکی بود و مفهوم قفل تا سال ۱۹۷۵ بدون چالش باقی ماند تا اینکه «تور سورنز» با الهام از یک ماجرای غم‌انگیز در یک هتل نخستین قفل الکترونیکی دارای کارت کلید را به ثبت رساند. این اختراع صنعت مهمانپذیری را دگرگون کرد. قفل قابل برنامه‌ریزی و نیز دیجیتالی شدن امنیت منجر به پدید آمدن دانشی پیشرفته شد که قفل سنتی را به سطح دیگر برد و در پایان چیزهایی مانند رمزهای عبور دیجیتال، اسکن اثر انگشت، شناسایی صدا، تشخیص چهره و شناسایی فرکانس رادیویی (RFID) از دنیای خیالی خارج شدند و به‌سادگی در دسترس قرار گرفتند. قفل‌های امروزی تبدیل به سامانه‌های الکترونیکی هوشمند، بصری و پیچیده شده‌اند که امکان نظارت را در کنار انعطاف‌پذیری، راحتی و قابلیت سفارشی‌سازی دارند. در سال ۲۰۰۷ Kwikset SmartKey معرفی شد که به کاربر اجازه می‌داد قفل خود را در چند ثانیه باز و بسته کند. قابلیت باز کردن با لمس نیز یکی دیگر از گزینه‌های محبوب است. با این حال برخی کسب‌وکارهای نوپا در حال گسترش بازار دستگاه‌های خانگی متصل به یکدیگر هستند. همچنین ابزارک‌های با قابلیت ارتباط بلوتوث و سازگار با انواع قفل استوانه‌ای در اختیار است که روی قفل در قرار می‌گیرد تا با استفاده از یک برنامه گوشی هوشمند کلیدهای مجازی صادر کند. مانند همه آنچه فناوری پیشرفته دارند، بیشتر توسعه‌دهندگان خدمات نوآورانه خود را برپایه نیازهای کاربران گسترش می‌دهند. یکی از آخرین موارد عرضه‌شده در بازار قفل هوشمند GATE است؛ راه‌حل همه‌کاره‌ای که محدودیت‌ها و آسیب‌پذیری‌های سایر قفل‌های هوشمند را پشت سر می‌گذارد. این قفل هوشمند مجهز به دوربین، امکان دیدن کسی که پشت در منزل است را می‌دهد و توانایی باز کردن قفل در از گوشی هوشمند را دارد و کاربر را از جست‌وجوی کلید در کیف رها می‌سازد.
معرفی برجسته‌ترین قفل‌سازان تاریخ
همان‌طور که اشاره شد، باستان‌شناسان قدیمی‌ترین قفل شناخته‌شده را در خرابه‌های کاخ خُرس‌آباد در نزدیکی نینوا پیدا کرده‌اند. پیشینه این قفل چهار هزار سال برآورد شده و پیشگام تولید قفل‌های پین‌دار و قفل مصری رایج در آن زمان بوده است. نخستین قفل‌های تمام‌فلزی بین سال‌های ۸۷۰ تا ۹۰۰ پدیدار شدند که ساخت آن را به آهنگران انگلیسی نسبت می‌دهند.
رومی‌های ثروتمند دارایی‌های ارزشمند خود را در جعبه‌های امن درون خانه‌شان نگه می‌داشتند و کلیدها را به‌عنوان حلقه در انگشتان خود قرار می‌دادند. در طول قرن‌های ۱۸ و ۱۹ و با آغاز انقلاب صنعتی پیشرفت‌های فنی زیادی در ساختار‌های قفل ایجاد شد که به امنیت آنها افزود. در همین دوره آمریکا از واردات سخت‌افزار در به سوی تولید و حتی صادرات برخی از آنها تغییر کرد. نخستین گواهی ثبت اختراع برای قفل دوکاره با پین‌های چوبی در سال ۱۸۰۵ به پزشک آمریکایی، «آبراهام او استنسبری» در انگلستان اعطا شد، اما نسخه مدرن آن که امروزه هنوز مورد استفاده قرار می‌گیرد توسط یک آمریکایی به نام «لینوس ییل» (پدر)، در سال ۱۸۴۸ اختراع شد؛ گرچه قفل‌سازان نامدار دیگری پیش و پس از لینوس درگیر طراحی و ساخت قفل و ثبت اختراع بودند. در ادامه به معرفی چند چهره مشهور قفل‌ساز تاریخ می‌پردازیم.
«رابرت بارون»: نخستن تلاش جدی برای بهبود امنیت قفل را در سال ۱۷۷۸ در انگلستان «رابرت بارون» ثبت کرد.
«جوزف براما»: او در سال ۱۷۸۴ قفل ایمنی را ثبت کرد. قفل براما را قابل انتخاب ندانستند و این مخترع در ادامه کارش ماشین هیدرواستاتیک، پمپ آبجو، تیز تراش، دستگاه رنده‌کار و برخی ابزارهای دیگر را ساخت.
«جیمز سارجنت»: در سال ۱۸۵۷ سارجنت نخستین قفل ترکیبی موفق با قابلیت تعویض کلید را اختراع کرد. قفل او نزد سازندگان گاوصندوق و وزارت خزانه‌داری ایالات متحده محبوب واقع شد. در سال ۱۸۷۳ وی یک ساختار قفل زمانی را به ثبت رساند که نمونه اولیه آنهایی بود که در خزانه‌های بانکی معاصرتر استفاده میشد.
«ساموئل سگال»: پلیس سابق شهر نیویورک، نخستین قفل‌های مقاوم در برابر فشار اهرم را در سال ۱۹۱۶ اختراع کرد. سگال دارای بیش از ۲۵ حق ثبت اختراع است.
«هری سورف»: در سال ۱۹۲۱ شرکت Master Lock توسط هری سورف ایجاد شد و نسخه‌ای بهبودیافته از قفل را به ثبت رساند. در آوریل ۱۹۲۴ او یک گواهی اختراع برای قفل جدید خود دریافت کرد. سورف قفلی ساخت که با استفاده از جعبه‌ای از لایه‌های فلزی ساخته شده و مانند درهای یک صندوق بانک بود؛ این قفل محکم و در عین حال ارزان بود. در طراحی این قفل از فولاد چندلایه استفاده شده بود.
«لینوس ییل» (پدر): مخترع آمریکایی لینوس ییل پدر، در سال ۱۸۴۸ قفل دارای پین را اختراع کرد. پس از آن پسرش با استفاده از یک کلید تخت کوچکتر با لبه‌های دندانه‌دار که اساس قفل‌های مدرن شد، قفل خود را بهبود بخشید.
«لینوس ییل» (پسر): مهندس مکانیک و سازنده قفل در سال ۱۸۶۱ یک قفل استوانه پین‌دار را ثبت کرد. وی در سال ۱۸۶۲ قفل ترکیبی مدرن را اختراع کرد.
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/9n5p
