سقوط ۱۶۰۰ میلیاردی

بانکی به بزرگی ملت چرا سقوط کرد؟ گزارش سازمان مدیریت صنعتی از ۱۰۰ شرکت برتر ایران نشان می‌دهد بانک ملت تنها بازیگر بزرگ بالانشین لیست سازمان مدیریت صنعتی است که سقوط کرده است. این بانک یکی از ۱۰ غول اقتصادی ایران است که در فهرست سال ۹۹ گزارش IMI500 از نظر درآمد و رتبه افت محسوسی را تجربه کرده است.

بانک ملت در گزارش سال ۹۹ این سازمان با سقوط ۱۶۰۰ میلیارد تومانی درآمد فروش، دو پله سقوط کرده و به رتبه ششم قناعت کرده است. ملت که گاه بزرگ‌ترین بانک کشور از نظر حجم درآمد و سود خالص سالیانه بوده، در سال مالی ۱۳۹۸ که مبنای گزارش ۹۹ سازمان مدیریت صنعتی بوده، عملکرد ضعیفی نداشته و بالاترین بانک کشور در فهرست IMI500 بوده است. رتبه‌ای که در سال‌ ۹۷ نیز تکرار شده بود.

با این حال فشارهای ناشی از تحریم و مسائل تورم، بانک ملت را در سال مالی ۱۳۹۸ با بحران جدی روبه‌رو کرده و همین عامل موجب افت بیش از ۳ درصدی درآمد بانک ملت شده است. بانک ملت در حالی چنین سطحی از افت درآمد را در این سال تجربه کرده که رتبه‌های یک تا پنج فهرست عمدتا بین ۲۰ تا ۳۰ هزار میلیارد تومان به درآمد خود افزوده‌اند.

در این گزارش سعی می‌شود با بررسی وضعیت مالی بانک ملت، به ارزیابی عملکرد این سوپراستار اقتصاد ایران بپردازیم. بازیگری که ظاهرا در گزارش ۵۰۰ شرکت برتر ایران حال و روز خوشی را تجربه نکرده است.

بانک ملت در گزارش ۹۹ سازمان مدیریت صنعتی یکی از بدترین رتبه‌های خود را طی دهه۹۰ تجربه کرده است. اما آیا این بدترین عملکرد بانک در یک دهه اخیر بوده است؟ برای مرور عملکرد بانک ملت در این دهه لازم است بدانید این بنگاه مهم اقتصادی در همه سال‌های گذشته (به جز سال ۱۳۹۶ که در این گزارش بانک ملت حضور نداشت)، همواره یکی از ۱۰ بازیگر اصلی فهرست بود.

بدترین رتبه بانک ملت رتبه ۹ این شرکت در سال ۱۳۹۳ بود که البته با رشد چهار هزار میلیارد تومانی درآمد همراه بود. بهترین رتبه این بانک طی سالیان اخیر در گزارشی محقق شد که در آن سازمان مدیریت صنعتی سال ۹۵ را مبنای کار قرار داده بود و بانک ملت در نهایت برترین شرکت ایران لقب گرفت.

بانک ملت در این گزارش به لطف رشد ۱۴۰۰ میلیارد تومانی درآمد، بالاتر از هلدینگ‌های فولادی و پتروشیمی توانست به بزرگ‌ترین شرکت ایران تبدیل شود. ارزش دلاری درآمد شرکت در این سال حدود ۹ میلیارد دلار بود که کاملا قابل توجه است. رتبه‌های بانک ملت در سایر سال‌های دهه همواره بین چهارم تا ششم در نوسان بوده است.

با این حال در گزارش سال ۹۹ که اعداد شرکت در سال ۹۸ را مبنای کار قرار می‌دهد، بانک ملت آشکارا نزول کرده است. این نزول را می‌توان از مجرای درآمد دلاری بانک دید. جایی که با احتساب نرخ میانگین دلار در سال ۹۸، شاهد افت چشمگیر درآمد بانک ملت تا سطح ۵/۲ میلیارد دلار هستیم. وضعیتی که حتی اگر با احتساب نرخ ارز مؤثر بررسی شود، از نصف شدن درآمد بانک حکایت دارد. ضربه تحریم، کاهش معاملات خارجی بانک و استفاده کمتر از فرصت‌های بین‌المللی کسب سود موجب شده تا این بانک معتبر ایرانی شرایط بدی را در یکی از سال‌های اقتصاد ایران طی دو دهه اخیر تجربه کند.

اوضاع واقعا بد است؟

نه حقیقتا! بانک ملت هنوز هم یکی از بانک‌های مستعد کشور است که حدود استاندارد و اقتصادی فعالیت بانکی را رعایت می‌کند. ملت بنا بر گزارش سازمان مدیریت صنعتی یکی از چهار شرکت برتر کشور در زمینه خلق ارزش افزوده بوده و پس از پتروشیمی خلیج فارس، فولاد مبارکه و شرکت ملی صنایع مس، با بیش از ۱۵ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان چهارمین بنگاه کشور از منظر ایجاد ارزش افزوده بوده است.

ملت که یکی از پرشمارترین شبکه شعب بانکی را در سرتاسر کشور دارد، با برخورداری از حدود ۲۷ هزار نفر نیروی انسانی جزو پنج بنگاه برتر کشور از منظر اشتغال‌زایی است. این بانک بنا بر برآورد همین گزارش، بیشترین دارایی‌های گزارش‌شده را در بین همه ۵۰۰ شرکت برتر ایران داراست. گزارش سازمان مدیریت صنعتی نشان می‌دهد هلدینگ بانک ملت چیزی قریب به ۴۵۰ هزار میلیارد تومان دارایی در سرتاسر کشور و نیز در خارج از ایران دارد. رقمی معادل ۱۷ میلیارد دلار که نشان از حجم و اندازه حیرت‌انگیز این بانک دارد. البته با توجه به اینکه بانک ملت در زمینه بیشترین سودآوری، بیشترین ارزش بازار، بیشترین صادرات یا بیشترین بازده فروش جایی در بین پنج بنگاه اول کشور ندارد، می‌توان انتقاداتی را به این بنگاه وارد کرد. همچنین برای نخستین بار در دهه ۹۰، بانک ملت در یک سال ملی با کاهش درآمد روبه‌رو شده و نسبت به سال گذشته ۱۶۰۰ میلیارد تومان افت فروش داشته است. با این‌همه اما وضعیت بانک ملت شباهتی به یک بنگاه رو به نزول ندارد.

اوضاع بانک در سال مالی ۱۳۹۹

تا اینجا هر آنچه گفته شد مربوط به سال مالی ۱۳۹۸ بود که در گزارش ۱۳۹۹ سازمان مدیریت صنعتی لحاظ شده بود. آیا شرایط فعالیت ملت در سال گذشته بد بوده است؟ بانک ملت به نظر در سال مالی ۱۳۹۹وضعیت بهتری را تجربه کرده است. این بانک تا نیمه ۹۹ بیش از ۲۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان درآمد و بیش از ۹ هزار میلیارد تومان سود خالص را تجربه کرده است. در گزارش مؤسسه عالی بانکداری هم وضعیت سودآوری بانک ملت مناسب بوده و در بین ۱۷ بانک بزرگ کشور رتبه دوم را کسب کرده است.

طبق این گزارش، بانک ملت پس از بانک تجارت موفق شده با بیش از ۱۱ هزار  و ۶۶۱ میلیارد تومان دومین بانک سودآور ایران باشد. نکته جالب در روند کاری بانک ملت این است که این میزان سود دقیقا ۱۰ برابر سود بانک کارآفرین و ۲۵ برابر سود بانک سینا است. البته مهم‌ترین تهدید پیش روی بانکداران ایرانی در دوره حاضر، فشار دوباره نهادهای دولتی نظیر وزارت صمت و اقتصاد بابت اعطای تسهیلات تکلیفی با حجم بالا به صنعت است که می‌تواند نرخ مطالبات سوخت شده در این بخش را بیشتر کرده و زیان بنگاه‌های مالی – اعتباری را افزایش دهد. باز شدن گره تحریم، پذیرفتن استانداردهای FATF و رفع موانع فعالیت بانکی بین‌المللی در کنار بازگشت شرکای خارجی به اقتصاد ایران هم باند پرواز دوباره بخش بانکی است.

چارچوب مالکیت

بانک ملت یکی از مجموعه‌های بزرگ اقتصادی کشور است که بخش عظیمی از سهام آن به بخش خصوصی واگذار شده است. هم‌اینک در ترکیب سهامداران این بانک، سهامداران خرد و خصوصی با برخورداری از یک بلوک ۳۴ درصدی، بخش عمده مالکیت این هلدینگ را در اختیار دارند. صندوق‌های سهام عدالت استان‌ها هم با حدود ۲۰ درصد و دولت با حدود ۱۱ درصد در رتبه‌های بعدی بزرگ‌ترین سهامداران این بانک قرار دارند.