غول‌ها و اعداد غول‌آسا

همایش شرکت‌های برتر ایران سرانجام برگزار شد و ایران، بزرگ‌ترین بنگاه‌های خود در سال 1399 را شناخت. در فهرست جدید 500 شرکت برتر ایران (IMI500)، بازندگان اصلی صنایع نفتی و برندگان بزرگ صنایع معدنی بوده‌اند.

برخی از بانک‌ها هم شرایط بسیار خوبی را تجربه کرده‌اند، ضمن اینکه بیشترین درصد جهش فروش متعلق به گروه مپنا با 190درصد و بیشترین میزان جهش فروش به شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس با بیش از 65 هزار میلیارد تومان رشد مربوط بوده است.

بدترین وضعیت را در بین 20 بازیگر اول فهرست، شرکت گسترش نفت و گاز پارسیان داشته که با رشدی اندک و 22درصدی، توانسته کمی بیش از 10 هزار میلیارد تومان افزایش فروش را تجربه کند که در نهایت این عملکرد ضعیف به سقوط هشت پله‌ای این بازیگر و قرار گرفتن در رتبه 13 فهرست منجر شده است.

از آن سو در بین بازیگران رو‌به‌رشد، بهترین جهش را بانک ملت داشته که با رشد فروش بیش از 50 هزار میلیارد تومانی از رتبه ششم فهرست به رتبه دوم صعود کرده است. به طور کلی 10 شرکت اول فهرست به ترتیب شامل صنایع پتروشیمی خلیج فارس، بانک ملت، فولاد مبارکه اصفهان، پالایش نفت بندرعباس، سرمایه‌گذاری غدیر، ایران خودرو، مپنا بانک صادرات ایران و گروه گسترش نفت و گاز پارسیان بوده‌اند که عموماً بیش از 80درصد رشد فروش را در سال 1399 تجربه کردند.

ارزش فروش این 10 شرکت بالغ بر 40 میلیارد دلار بوده است. جالب است بدانید که ارزش افزوده ایجادشده در 100 شرکت برتر ایران معادل 18درصد کل تولید ناحالص داخلی کشور است.

در مقایسه اقتصاد ایران و جهان از زاویه فهرست 500 شرکت برتر، جای خالی فروشگاه‌های بزرگ و شرکت‌های فعال در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات را می‌بینیم و این موضوع نشان از لزوم توجه به توسعه این بخش‌ها در ایران دارد. بد نیست بدانید فروش اولین شرکت جهان 79 برابر فروش بزرگ‌ترین شرکت ایران است و فروش پانصدمین شرکت جهان نیز 4/3 برابر مجموعه بزرگی همچون پتروشیمی خلیج فارس است.

جالب‌تر اینکه برترین بنگاه ترکیه دو برابر برترین بنگاه ایران فروش دارد. بر این مبنا نباید با ملاحظه اعداد سود و فروش شرکت‌ها تصور کرد مجموعه‌های داخلی وضعیتی خارق‌العاده دارند. کارنگ سعی کرده است با ورود به جزئیات این فهرست، فضای اقتصاد ایران در سال 1399 را از زاویه بنگاه‌های برتر مورد کاوش قرار دهد.

سهم هر صدک از کل فروش 500 شرکت برتر
500 شرکت برتر ایران در سال 1399 در مجموع بیش از دو میلیون و 283 هزار و 382 میلیارد تومان فروش کرده‌اند. این عدد نسبت به سال گذشته به طور اسمی (رشد درآمد ناشی از تورم) کمی بیش از 76درصد رشد داشته که سه برابر سال قبل است. میزان رشد واقعی (با حذف اثر تورم بر درآمد) فروش هم 24درصد بوده است.

روندی که به معنی افزایش حدود 2/3 برابری فروش شرکت‌ها نسبت به دوره قبل است. از نکات جالب درباره رتبه‌بندی 1399 این است که 87درصد کل فروش 500 شرکت برتر به 100 شرکت برتر تعلق دارد که این عدد نشان‌دهنده سهم بسیار بالای غول‌های اقتصاد ایران در فروش، سودآوری، صادرات و ایجاد ارزش افزوده است.

برای مقایسه حجم 100 شرکت نخست، توجه به سهم 100 شرکت دوم فهرست جالب است. جایی که شرکت‌های 101 تا 200 فهرست تنها 5/9درصد کل فروش 500 شرکت را در اختیار دارند. این عدد برای 100 شرکت سوم 3/2درصد، برای 100شرکت چهارم یک درصد و برای 100 شرکت پنجم حدود 3/0درصد است.

بازیگران برتر در رشد فروش
پنج بازیگر برتر در زمینه درصد رشد فروش موفق به افزایش ابعاد درآمد خود در این سال در سطح سه تا چهار برابر شده‌اند. برای نمونه شرکت هلدینگ توسعه اقتصاد ملل موفق شده بالاتر از هر شرکت دیگری 384درصد رشد فروش داشته باشد. این شرکت در سال 1399 توانسته به لطف یک درآمد هشت هزار میلیارد تومانی در رتبه 63 شرکت‌های برتر ایران قرار گیرد.

در رده بعدی شرکت گسترش صنایع و معادن ماهان قرار دارد که توانسته با جهش 274درصدی در فروش و کسب 7497 میلیارد تومان درآمد، در رتبه 71 فهرست جای گیرد.

شرکت صنایع معدنی فولاد سنگان خراسان نیز که شصت و چهارمین شرکت فهرست است، با 228درصد رشد موفق به فروش 7888 میلیارد تومانی در سال 1399 شده است. پس از این شرکت، شرکت داریا همراه پایتخت رشد بالای 210درصدی را به ثبت رسانده و اعلام کرده در سال 1399 موفق به فروش 6815 میلیارد تومانی شده است. رتبه این شرکت در جدول فروش 81 است.

پنجمین شرکت که دارای بیشترین میزان رشد فروش در بین همه 500 شرکت بوده، گروه بهمن است که در صنعت خودرو به فعالیت مشغول است و با رشد 204درصدی و فروش 7457 میلیارد تومانی تا رده 72 فهرست بالا آمده است.

بانک‌ها همچنان در اوج
شاید بپرسید در فهرست امسال کدام فعالیت‌ها دست بالا را دارند؟ بخش بانک و مؤسسات اعتباری با 5/16درصد کل فروش برترین عملکرد را نسبت به همه صنایع در سال 1399 به ثبت رسانده‌اند. از نکات جالب درباره بانک‌ها مالکیت بر بیش از 48درصد کل دارایی‌هایی است که تحت مالکیت 500 شرکت برتر قرار دارد. موضوعی که قدرت این قبیل مؤسسات در اقتصاد ایران را نشان می‌دهد.

در بخش سهم فروش پس از گروه بانک و مؤسسات اعتباری، گروه پتروشیمی قرار دارد که 15درصد کل فروش امسال 500 شرکت برتر را تحت سیطره خود دارد. بخش پتروشیمی مالک تنها 8درصد از دارایی‌های تحت تملک 500 شرکت برتر ایران است.

پس از این دو، گروه فلزات اساسی با 5/13درصد، صنایع چندرشته‌ای با 7/10درصد و گروه فرآورده‌های نفتی با 1/10درصد در رده بعدی قرار دارند. باقی فعالیت‌ها هم در 27 رشته مختلف، مالک 34درصد فروش کل هستند.

لازم به یادآوری است که بزرگ‌ترین شرکت ایران، پتروشیمی خلیج فارس است که به لطف صادرات بالا، درآمدی 146 هزار میلیارد تومانی دارد. بیشترین میزان دارایی در بین این 500 شرکت نیز به بانک ملت تعلق دارد.

سود بالای دو صنعت نورچشمی!
بسیاری معتقدند اگر رانت منابع گاز و برق و آب از دو صنعت پتروشیمی‌‌ و فلزات اساسی گرفته شود، سودآوری آنها از بین می‌رود. این موضوع تا حدی صحت دارد هرچند تلخ است. پتروشیمی‌ها به مدد دسترسی به سطح بالایی از منابع ارزان موفق شده‌اند بیش از 23درصد سود حاصل از فعالیت 500 شرکت برتر ایران را ایجاد کنند. این رقم برای فلزات اساسی حدود 21درصد است.

سودآورترین شرکت ایران، پتروشیمی خلیج فارس است که از محل فعالیت صنعتی در سال 1399 بیش از 68 هزار میلیارد تومان خلق سود کرده است. پس از این شرکت هم فولاد مبارکه دوم است و مجموعاً 62 هزار میلیارد تومان سود به دست آورده است. البته در نسبت سود به فروش، این فولاد مبارکه است که پیشتاز 500 شرکت برتر ایران است.