کارنگ رسانه اقتصاد نوآوری است. در کارنگ ما تلاش داریم کسب‌وکارهای نوآور ایرانی، استارتاپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و دیگر کسب‌وکارها کوچک و بزرگی که در بخش‌های مختلف اقتصاد نوآوری در حال ارائه محصول و خدمت هستند را مورد بررسی قرار دهیم و از آینده صنعت، تولید، خدمات و دیگر بخش‌های اقتصاد بگوییم. کارنگ رسانه‌ای متعلق به بخش خصوصی ایران است.
اصطلاح فناوری رهاشده (Orphaned Technology) را درباره آن دسته از محصولاتی به کار می‌برند که از سوی توسعه‌دهندگان اصلی خود کنار گذاشته شده‌اند. رها کردن یک فناوری تنها ناشی از نامناسب یا منسوخ بودن آن نیست؛ برای نمونه در حوزه پزشکی برخی محصولات کم‌کم از بازار کنار می‌روند، زیرا سرمایه‌گذاری تجاری پایدار روی آنها ممکن نیست، گرچه برخی از فناوری‌های رهاشده به چرخه کاربردی برمی‌گردند.
به‌عنوان نمونه فناوری ژرمانیوم سیلیکون IBM (SiGe) شیوه استفاده از یک آلیاژ برای جایگزینی در مرحله کاشت معمولی فرآیند دوقطبی نیمه‌هادی سیلیکونی بود که کار روی آن دوباره از سوی یک گروه کوچک در IBM ادامه یافت تا در جایگاه یک محصول پیشرو در بازار ارتباطات با حجم زیاد از آن استفاده شود.
فناوری همیشه در حال پیشرفت است. صنایع مرتبط با حمل‌و‌نقل اسبی کمی بیش از یک قرن پیش با پیدایش خودرو ناپدید شد. در سال‌های اخیر پیشرفت فناوری ضبط موسیقی کمک کرده تا از ضبط روی نوار کاست یا سی‌دی به سوی ضبط و پخش دیجیتال برویم. نگاهی کوتاه به برخی فناوری‌هایی بیندازیم که در دو دهه آغاز هزاره سوم کنار گذاشته شده‌اند.
ایستگاه‌های عکس
پیش از این ایستگاه‌های عکس یک‌ساعته گوشه‌های خیابان‌ها و مراکز خرید را اشغال می‌کردند، اما اکنون کمتر از ۲۰۰ مورد از آنها در آمریکا وجود دارد. دوربین‌های گوشی‌های هوشمند، عکاسی را به یک فعالیت پیش‌پاافتاده تبدیل کرده‌اند. گرفتن عکس با دوربین برای دهه‌ها به معنای انتخاب دقیق حرکات عکاسی بود، زیرا نوار‌های فیلم تعدادی محدود عکس را در خود جای می‌داد و نیاز به پردازش و چاپ داشت.
در اواخر دهه ۱۹۷۰ با پیشرفت فناوری کار پردازش عکس که بیشتر اوقات به وسیله فروشگاه‌های تخصصی دوربین در یک هفته انجام می‌شد، جای خود را به ایستگاه‌های عکس یک‌ساعته داد. این ایستگاه‌ها در فروشگاه‌های بزرگ، خوار‌بارفروشی‌ها، دوربین‌فروشی‌ها و حتی در گوشه خیابان ظاهر شدند. در دوران اوج این ایستگاه‌ها در سال ۱۹۹۳ در ایالات متحده ۷۶۰۰ ایستگاه یک‌ساعته و ۱۴۷۰۰ مورد دیگر در فروشگاه‌های زنجیره‌ای مانند کی‌مارت وجود داشت.
با ورود دوربین‌های دیجیتال و گوشی‌های هوشمند نیاز به این گونه از خدمات عکس یک‌شبه از بین رفت. بلومبرگ در سال ۲۰۱۵ گزارش داد هیچ کسب‌وکار دیگری در ایالات متحده در ۱۵ سال گذشته به اندازه ایستگاه‌های عکس یک‌ساعته کاهش نیافته و تا آن سال تنها ۱۹۰ فروشگاه در این کشور فعال بود.
خداحافظ فلاپی!
برای دو دهه هر رایانه یک دستگاه دیسک‌گردان (Floppy Disk Drive) برای بارگذاری برنامه‌ها داشت. تاریخچه فلاپی‌دیسک به شکلی جدایی‌ناپذیر با رشد رایانه شخصی گره خورده است. در حالی که نسخه هشت‌اینچی فلاپی به سال ۱۹۶۷ برمی‌گردد، اولین رایانه شخصی IBM با یک فلاپی ۵.۲۵اینچی در سال ۱۹۸۱ عرضه شد. این فلاپی ۳۶۰ کیلوبایت داده (نزدیک به یک‌سوم مگابایت) را در خود جای می‌داد.
فلاپی‌دیسک‌ها تا پیش از پیدایش CD، رسانه استاندارد برای نحوه ذخیره، فروش و نصب نرم‌افزار بودند. گرفتن یک جعبه فلاپی‌دیسک برای نصب یک برنامه بزرگ چیزی غیرعادی نبود. (Microsoft Office 97 روی ۵۵ فلاپی عرضه شد.)
در میانه دهه ۱۹۹۰ بسیاری از کاربران دارای دستگاه‌های ذخیره‌سازی مانند Zip Iomega بودند که کارت‌های ۱۰۰مگابایتی قابل تعویض را می‌خواندند و در حدود سال ۲۰۰۰ درایو Flash USB سرانجام راه حل ساده، به‌صرفه و با ظرفیت بالا را ارائه داد. سال ۱۹۹۸ آغازی بر پایان فلاپی محترم بود.
اپل از iMac G3، نخستین رایانه شخصی بدون فلاپی رونمایی کرد و سازندگان رایانه‌های شخصی در چند سال آینده به آرامی از آن پیروی کردند. سونی، آخرین سازنده فلاپی‌دیسک روی زمین، در مارس ۲۰۱۱ به تولید این دیسک‌ها پایان داد.
چه بر سر PDA آمد؟
دستیاران دیجیتال شخصی (PDA) پیش‌درآمد گوشی‌های هوشمند بودند. این دستگاه‌ها در دهه ۱۹۹۰ جهان را تحت تأثیر قرار دادند. این رایانه‌های شخصی اطلاعات تماس را ذخیره و برنامه‌ها و بازی‌ها را اجرا می‌کردند و برخی از آنها می‌توانستند کارهای رسانه‌ای مانند پخش موسیقی و ویدئو و دسترسی به اینترنت را انجام دهند. استفاده از PDA برای تبادل پول توسط PayPal روی دستگاه Palm Pilot آغاز شد.
دهه ۹۰ برای شرکت‌های فناوری دهه شلوغی بود که تلاش می‌کردند دستگاه دستی بی‌نقص را اختراع کنند، اما اپل جنبش PDA را در سال ۱۹۹۳ با پیام‌رسان نیوتن خود آغاز کرد که دستخط انگلیسی ساده را می‌شناخت. گرچه بیشتر مردم دستگاه‌های Palm Pilot (که در سال ۱۹۹۶ عرضه شد) و رایانه شخصی جیبی مایکروسافت را خریدند که هر دو برای چند سال ابزارهای ضروری تجاری بودند.
دستگاه‌های PDA تلفن‌های هوشمند دوران ژوراسیک بودند. هنگامی که اپل گوشی آیفون را در سال ۲۰۰۷ عرضه کرد، این دستگاه به طور یکپارچه و به گونه‌ای که PDAها هرگز نمی‌توانستند، با زندگی روزمره درهم آمیخت. پالم تا سال ۲۰۰۷ تولید PDA را متوقف ساخت، اما در سال ۲۰۰۹ یک گوشی هوشمند ناموفق به نام Palm Pre روانه بازار کرد.
لحظه‌ای کوتاه، اما درخشان
دستگاه‌های پخش MP3 همانند گوشی‌های آیفون بدون تماس تلفنی بودند. این فناوری نیز مانند PDA لحظه‌ای کوتاه و درخشان در کانون توجه قرار داشت. نخستین نمونه MPMan F10 در سال ۱۹۹۸ وارد خرده‌فروشی‌ها شد و پس از پیدایش گوشی‌های هوشمند تا سال ۲۰۱۲ مرده اعلام شد. نشانه‌ای بهتر از این برای منسوخ‌شدن MP3ها وجود نداشت که تا سال ۲۰۱۴ اپل اکثر گونه‌های آی‌پاد را متوقف کرد.
استیو جابز زمانی آیفون را «بهترین آی‌پاد ساخته‌شده ما» نامیده بود. پخش‌کننده‌های MP3 در ابتدا ساخته‌ای ناشیانه بود که اجازه ضبط مقدار محدودی موسیقی از طریق کابل یا کارت حافظه را می‌داد. دستگاه‌های بعدی امکان همگام‌شدن با رایانه رومیزی را داشتند. اپل در سال ۲۰۰۱ آی‌پاد را عرضه کرد که برداشتی دقیق از مفهوم پخش‌کننده موسیقی قابل حمل بود و به محبوب‌ترین پخش‌کننده بازار تبدیل شد.
باجه تلفن در دسترس نیست
بیش از ۲۰ سال پیش دو میلیون باجه تلفن در ایالات متحده وجود داشت. زمانی نه‌چندان دور یافتن باجه تلفن به سادگی پیاده‌روی در خیابان‌های شهر بود، اما در زمان ساخت فیلم کالین فارل به نام «باجه تلفن» در سال ۲۰۰۳ تهیه‌کنندگان فیلم گفتند در حالی که فیلم‌برداری در منهتن انجام می‌شد، آخرین باجه تلفن این شهر برداشته شد.
باجه‌های تلفن همه‌جا وجود داشتند. تا سال ۱۹۶۰ بیش از یک میلیون باجه تلفن در ایالات متحده در دسترس بود و این تعداد تا سال ۱۹۹۹ به دو میلیون باجه رسید. امروزه تنها حدود ۱۰۰ هزار تلفن پولی یا تنها اندکی بیشتر از آنچه در سال ۱۹۰۲ در دسترس بود، در ایالات متحده وجود دارد.
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/dfm1
