امنیت غذایی یکی از شاخص‌های اصلی در سنجش توسعه‌یافتگی کشورهاست و دولت‌ها وظیفه دارند اقداماتی جدی در راستای بهبود شرایط تغذیه‌ای مردم خود انجام دهند.
امنیت غذایی به دسترسی مداوم و کافی تمام افراد یک جامعه برای داشتن یک زندگی بهداشتی و سالم گفته می‌شود.
شرکت فناپ (فناوری اطلاعات و ارتباطات پاسارگاد آریان) در تازه‌ترین گزارش خود به مبحث امنیت غذایی پرداخته است. فناپ در این گزارش با عنوان «امنیت غذایی؛ تهدیدهای فردا، فرصت‌های امروز»، نقش ویژه فناوری‌های اطلاعات را در شرایط امنیت غذایی بررسی کرده است.
به گزارش روابط عمومی و برندینگ فناپ، گزارش آینده‌نگاری «امنیت غذایی؛ تهدیدهای فردا، فرصت‌های امروز» به‌عنوان جعبه‌ابزاری برای تأمین امنیت غذایی کشور و با تأکید بر نقش ویژه فناوری‌های دیجیتال در امنیت غذایی تهیه شده است.
همچنین این شرکت تأکید می‌کند که گزارش اخیر، حاوی پیامی آشکار به صنعت کشاورزی و اکوسیستم اقتصاد دیجیتال کشور است؛ پیامی که بیانگر این نکته است که تأمین امنیت غذایی کشور، نیازمند نقش‌آفرینی جدی بنگاه‌های توسعه‌دهنده فناوری و همراهی و همکاری سایر ذینفعان، به‌ویژه بازیگران کلیدی صنعت کشاورزی و غذا در کشور است.
پیوند امنیت غذایی و فناوری
امروزه اهمیت فناوری در حوزه‌های گوناگون را نمی‌توان نادیده گرفت. در بخش «سخن نخست» گزارش فناپ با اشاره به مطالعات آینده‌نگرانه تأکید شده که دنیای آینده از دو پیشران مهم تأثیرپذیر است؛ اول موضوع محدودیت‌ها و چالش‌های زیست‌محیطی، سلامت و امنیت غذایی و دوم فناوری‌های پیشرفته مرتبط با هوش مصنوعی، دیجیتال و همچنین فناوری‌های همگرا NBIC)).
فناوری همگرا (NBIC) بر پایه فناوری نانو، زیست‌فناوری، فناوری اطلاعات و علوم شناختی است. در بخش دیگری از سخن نخست این گزارش تأکید شده که دستیابی به امنیت غذایی تنها از طریق نفوذ علم و فناوری در طول زنجیره ارزش و توسعه اکوسیستم نوآوری فناوری امکان‌پذیر است.
همچنین بر اساس بررسی‌هایی که در گزارش اخیر مطرح شده، ایران به رغم داشتن منابع خدادادی، همچنان با چالش‌های فراوانی در حوزه امنیت غذا روبه‌روست. بررسی‌ها نشان می‌دهد با اینکه امنیت غذایی از سیاست‌های کلان کشور است، اما سهم بخش کشاورزی در جذب سرمایه کشور تنها ۳.۵ درصد است. از شواهدی که گواه این ادعاست می‌توان به پایین‌بودن نفوذ فناوری و نوآوری در حوزه کشاورزی و پایین‌بودن سهم تسهیلات بانک‌ها برای این بخش و حکمرانی نامناسب آب و زمین‌های کشاورزی اشاره کرد.
امنیت غذایی و اهمیت آن برای کشورها
در تعریف فائو (سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد) زمانی یک کشور امنیت غذایی دارد که همه مردم آن در همه زمان‌ها، دسترسی فیزیکی و اقتصادی به غذای کافی، امن و مغذی داشته باشند. این غذا باید نیازهای غذایی شهروندان را برای داشتن یک زندگی فعال و سالم تأمین کند.
اما چرا امنیت غذایی در یک کشور از اهمیت بالایی برخوردار است. می‌توانیم پنج مورد را در این خصوص بیان کنیم. نخست اینکه امنیت غذایی مساوی با امنیت ملی است؛ به عبارت دیگر اگر یک کشور در امنیت غذایی خود متزلزل باشد در مقابل تهاجم دشمن نیز متزلزل خواهد بود.
دوم اینکه امنیت غذایی و پایداری محیط زیست به یکدیگر گره خورده‌اند. در روش‌هایی که برای رسیدن به امنیت غذایی از آنها بهره می‌گیریم نباید به گونه‌ای عمل کنیم که منابع آیندگان یا دیگر ساکنان زمین را به خطر بیندازیم.
سوم اینکه به همان صورت که امنیت غذایی به معنای امنیت ملی است، به معنای قدرت سیاسی نیز است. با توجه به رشد روزافزون جمعیت جهان، کشورها باید تولید غذای خود را بیش ازصد درصد افزایش دهند و هر کشوری که بتواند این کار را هوشمندانه‌تر انجام دهد، از نظر سیاسی نیز کشور قوی‌تری خواهد بود.
چهارم اینکه امنیت غذایی پیش‌نیاز توسعه جوامع در ابعاد گوناگون است. اگر غذا به‌عنوان نیاز اولیه افراد یک جامعه تأمین نشود، نمی‌توان از آن جامعه انتظار داشت که به فکر توسعه باشند.
پنجمین و شاید مهم‌ترین نکته این است که امنیت غذایی با عدالت اجتماعی و حقوق بشر پیوندی عمیق دارد. در واقع فقر، نابرابری، تبعیض، درگیری و آوارگی می‌تواند افراد را به ناامنی غذایی بکشاند.
عوامل تهدیدکننده امنیت مواد غذایی
به طور کلی سه مورد عمده تغییر اقلیم و گرمایش زمین، کمبود آب و جنگ، امنیت غذایی را در سراسر جهان تهدید می‌کنند. تغییر اقلیم اکنون از مهم‌ترین عوامل گرمایش زمین است. زمین‌های کشاورزی در نتیجه تغییر الگوی توزیع بارندگی، تغییر چرخه‌های طبیعی، ایجاد شرایط حاد دمایی و آلودگی‌های محیط زیستی دچار تخریب خواهند شد.
در سال‌های اخیر برداشت بی‌رویه آب شیرین و نبود سیستم پایدار چرخه آب به کم‌آبی جهانی منتهی شده است. صنعت کشاورزی نیز به گونه‌ای است که هم بر کمبود آب تأثیر می‌گذارد و هم از آن تأثیر می‌پذیرد.
جنگ یکی از محرک‌های اصلی در ناامنی غذاست. در گزارش اخیر اشاره شده که اکنون ۱۷ کشور در جنگ هستند. جنگ اکنون حدود ۱۱۷ میلیون نفر را با ناامنی غذا مواجه کرده است. البته از خود غذا نیز به‌عنوان جنگ‌افزار استفاده می‌شود. استفاده از غذا به‌عنوان جنگ‌افزار می‌تواند به صورت ممانعت از دسترسی به غذا اعمال شود یا با دستکاری قیمت غذا.
راهکار غلبه بر خطرات زیست‌محیطی و امنیت غذا
این درست است که داشتن امنیت غذایی با چالش‌های فراوان زیست‌محیطی و غیر زیست‌محیطی همراه است، اما فناوری این روزها راه‌های زیادی را برای عبور از چالش‌های موجود در این حوزه پیشنهاد می‌کند.
یکی از موارد پیشنهادی فناوری برای جلوگیری از تخریب محیط زیست و به تبع آن افزایش امنیت غذایی، «کشت پروتئین» جایگزین است. این را می‌دانیم که کلمه کشاورزی تنها مربوط به کاشت و برداشت گیاهان نیست و شامل تولید محصولات دامی و پرورش طیور هم می‌شود. به همین دلیل تولید گوشت دام و طیور نیز در مبحث کشاورزی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
تولید محصولات دامی و طیور ۶۰ درصد از گازهای گلخانه‌ای صنعت کشاورزی را در بر می‌گیرد و از سوی دیگر حقوق حیوانات را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد؛ بنابراین کشت «گوشت درون‌کشتگاهی» پیشنهاد می‌شود. در این نوع از تولید پروتئین کشت سلولی گوشت در آزمایشگاه با استفاده از مهندسی بافت انجام می‌شود.
می‌توان از کشت «شبه‌گوشت پروتئینی» نیز به‌عنوان روش جایگزین دیگری در تولید پروتئین نام برد. گوشت گیاهی بافت، طعم، چهره و ویژگی‌های شیمیایی گوشت حیوانی را دارد و بیشتر بر پایه سودا است.
کشاورزی بدون خاک نیز روشی است که در کشاورزی مدرن از آن بهره می‌گیرند. در این روش به جای خاک برای کشت محصول از محلولی استفاده می‌شود که تمام مواد معدنی و مغذی مورد نیاز گیاه را تأمین می‌کند.
از مهم‌ترین فواید کشاورزی بدون خاک می‌توان به امکان کشت در تمام طول سال، امکان کشت در مناطق شهری با فضای محدود و کمتر شدن استفاده از آب اشاره کرد.
پیشنهادات ویژه عصر دیجیتال برای امنیت غذایی
در این گزارش به انواع مختلفی از سامانه‌های آنلاین جهت زنجیره تأمین غذا در راستای افزایش امنیت غذایی و همچنین روش‌های جدید کشاورزی به کمک فناوری اشاره شده است.
سامانه‌های آنلاین زنجیره تأمین:
بازارهای آنلاین اشتراک دارایی‌های فیزیکی: این نوع بازار یکی از سامانه‌هایی است که در آن اشتراک‌گذاری دستگاه‌ها، ماشین‌آلات، تجهیزات و مواد میان کشاورزان صورت می‌گیرد و به‌وسیله اپلیکیشن‌ها و وب‌سایت‌هایی در قالب پلتفرم هستند، عرضه‌کننده به تقاضاکننده وصل می‌شود. فایده کلیدی این بازارها، کاهش نیاز به سرمایه اولیه برای کشاورزان است.
سامانه‌های اشتراک‌گذاری غذا: درواقع پلتفرم‌هایی هستند برای گردش باقی‌مانده مواد غذایی به منظور کم کردن دورریز و هدررفت مواد غذایی.
سامانه‌های فروش آنلاین مواد غذایی: این سامانه‌ها اقلام خام را از مبدأ به فروش می‌رسانند؛ مهم‌ترین فایده این سامانه‌ها کاهش واسطه و در نتیجه کاهش قیمت و افزایش شفافیت است.
سامانه‌های مالی مبتنی بر بلاکچین: با استفاده از این سامانه‌ها می‌توان تراکنش‌های مالی و غیرمالی در زنجیره ارزش غذا را به صورت غیرمتمرکز و به پشتوانه سازوکار دفتر کل توزیع‌شده انجام داد. فایده استفاده از این سامانه‌ها، افزایش شفافیت داده‌ها (شامل داده‌های مالی)، کم‌رنگ کردن انحصار واسطه‌ها در زنجیره تأمین غذا و کاهش تقلب است.
کشاورزی دقیق
در این نوع از کشاورزی تمرکز بر استفاده از فناوری‌های داده‌محور است. ذخیره‌سازی ابری، پردازش ابری، هم‌زاد دیجیتال، اتوماسیون کشت، نرم‌افزارهای مدیریت کشاورزی، سنجش از راه دور و اینترنت اشیا از مهم‌ترین فناوری‌های مورد استفاده کشاورزی دقیق است. این نوع کشاورزی بیشتر مورد استقبال کلان‌مالک‌ها قرار می‌گیرد. در این میان بزرگ‌ترین مانع استقبال کشاورزان به کشاورزی دقیق، هزینه بالای این کشاورزی است.
اما از فواید مهم کشاورزی دقیق می‌توان به افزایش بهره‌وری و سرعت و دقت و همچنین کاهش هزینه در عملیات کشاورزی به واسطه تصمیم‌گیری داده‌محور اشاره کرد.
حضور غول‌های فناوری در حوزه کشاورزی
بسیاری از بزرگان فناوری جهان جای خود را در فناوری‌های کشاورزی باز کرده‌اند. در جدول زیر به برخی از این محصولات به طور خلاصه اشاره می‌کنیم:
| پلتفرم ابری کراپین کلاود | |
| IBM | اپلیکیشن لیکوئید پرپ |
| INTEL | تولید دوربین realsence depth GPS camera D4 55 |
| Microsoft | پلتفرم ام‌سی‌تی |
| Rakutan | راکوتان فارم و راکوتان اگریگالچر |
| Tencent | ساخت بانک بذر دیجیتال |
| Amazon | مدرسه فناوری کشاورزی AWC |
متن کامل این گزارش را می‌توانید از لینک زیر دریافت کنید:
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/7ok0
