کسب‌وکارهای نوآور کشاورزی به میدان آمده‌اند

پروژه کسب‌وکارهای نوپای وزارت جهاد کشاورزی خود پروژه‌ای نوپاست و با آغاز این پروژه در سال ۱۳۹۷، پای وزارت جهاد کشاورزی به اکوسیستم استارتاپ‌های ایران باز شد. آموزش، توانمندسازی، فرهنگسازی، تسهیلگری، پشتیبانی و نهادسازی از اهداف اصلی این پروژه عنوان شده است. در این گفت‌وگو حمیدرضا مختاری اسکی، مجری این پروژه، به توضیح درباره وضعیت استارتاپ‌های کشاورزی در کشور پرداخته است.

در آغاز اجرای این پروژه، استارتاپ‌های حوزه کشاورزی کم‌شمار و نوپا بودند. در حال حاضر وضعیت این استارتاپ‌ها چگونه است؟

الان ما انسجام بیشتری پیدا کرده‌ایم و برای زیست‌بوم نوآوری کشاورزی کشور نقشه راهی تهیه کرده‌ایم. شاید بتوانیم بگوییم مهم‌ترین کاری که توانسته‌ایم انجام دهیم، همین شبکه‌سازی بوده است. انجمن صنفی استارتاپ‌های بخش کشاورزی در نهادهای قانونی کشور ثبت شده است. امیدواریم که استارتاپ‌ها حول این انجمن صنفی شکل بگیرند. همچنین تقریباً در تمام استان‌های کشور تکلیف نسبتاً روشنی داریم. مثلاً در هر استانی مرکز تحقیقات و آموزش داریم. همه این مراکز قسمت کارآفرینی دارند. ۲۵ استان نیز مرکز رشد دارند. مدیران این مراکز را مرتب در جریان کار استارتاپ‌های بخش کشاورزی قرار می‌دهیم. یکی دیگر از کارهایی که انجام داده‌ایم این است که در جریان این وبینارها، خود استارتاپ‌های بخش کشاورزی خودشان را معرفی می‌کنند. این یکی از بهترین راه‌هایی بوده که برای توجیه بخش دولتی در استفاده از امکانات برای گشایش کارهای استارتاپ‌های کشاورزی انجام داده‌ایم. من فکر می‌کنم انسجام بیشتری شکل گرفته و زیست‌بومی ایجاد شده است.

با توجه به تأکیدهای شما در ماه‌های گذشته درباره اینکه لازم است این انجمن صنفی استارتاپ‌ها در کنار مراجع تصمیم‌گیر حضور داشته باشد، این حضور چقدر محقق شده است؟

وقتی انجمنی شکل می‌گیرد، حرکتش خیلی مهم است و باید مطالبه‌گر باشد. الان آقای دکتر خاوازی، وزیر جهاد کشاورزی، در جلساتی که با استارتاپ‌ها در سال گذشته داشته‌اند، بر این موضوع تأکید کرده‌اند که من می‌خواهم نماینده استارتاپ‌های بخش کشاورزی کنار دستم باشد تا بتوانم مشورت بگیرم. این محقق شده است. من واسطه این دو هستم و این واسطه هم برداشته می‌شود و خود انجمن صنفی با وزیر ارتباط می‌گیرد.

ماه‌هاست که به استارتاپ‌های کشاورزی وعده ایجاد شهرکی در کرج داده می‌شود. این پروژه به کجا رسیده است؟

شهرک استارتاپی قرار بود به وسیله یکی از هلدینگ‌های وزارت جهاد کشاورزی انجام شود که هنوز در مراحل اولیه مانده و نتیجه نداده، اما مرکز نوآوری وستا به نتیجه رسیده است. این پروژه پیشرفت‌های خوبی داشته اما هنوز عملیاتی نشده است.

در میان اهدافی که برای پروژه کسب‌وکارهای نوپا تعریف کرده‌اید، در کدام حوزه عملکرد بهتری داشته‌اید؟

در قسمت فرهنگسازی و به‌خصوص شبکه‌سازی ما نسبتاً موفق بوده‌ایم. با توجه به فعالیت‌هایی که انجام داده‌ایم، مشخص شده که یک استارتاپ بخش کشاورزی از کجا و چطور باید شروع کند و از چه کسی حمایت بگیرد. این کاری بوده که در حوزه فرهنگسازی انجام داده‌ایم. همچنین با توجه به راه‌اندازی انجمن صنفی و مرکز نوآوری وستا و باشگاه نوآفرینی سروناز نهادسازی هم شکل خوبی به خود گرفته است. فکر می‌کنم در این قسمت‌ها بیشتر موفق بوده‌ایم. هرچند که با راه‌اندازی مرکز نوآوری وستا برای تسهیلگری هم قدم خوبی برداشته شد و الگویی برای بقیه بخش کشاورزی دولتی ایجاد شد.

همه‌گیری کرونا و پیامدهای آن چه تأثیری بر استارتاپ‌های کشاورزی داشته است؟

این شرایط وضعیت بسیار خوبی را به‌خصوص برای استارتاپ‌های مورد تمرکز ما ایجاد کرد. تمرکز ما بر استارتاپ‌های توزیع محصولات کشاورزی است. همه این استارتاپ‌ها رشدهای خوبی را به ما اعلام کرده‌اند؛ چراکه این استارتاپ‌ها می‌توانند بدون ارتباط فیزیکی کالا را ارسال کنند. بنابراین تأثیر کرونا بر استارتاپ‌های بخش کشاورزی نسبتاً مثبت بوده است.

شما بر استارتاپ‌های توزیع محصولات کشاورزی تأکید دارید. چه حوزه‌هایی در کار استارتاپی مغفول مانده است؟

مسیر درست طی شده است. اگر این را بپذیریم که استارتاپ بر اساس نیاز در جامعه شروع به کار می‌کند و نه بر اساس دستورات، قاعدتاً استارتاپ‌ها باید طبق نیازها پیش رفته باشند. تمرکز ما هم از روز اول بر اصلاح زنجیره تأمین محصولات کشاورزی بوده است. حمایت‌های دولت هم بیشتر در همین زمینه بوده است. در همه حوزه‌هایی که استارتاپ‌ها وارد شده‌اند خوب پیشرفت کرده‌ایم. استارتاپ‌هایی در حوزه‌های هوش مصنوعی، IoT (اینترنت اشیا) و بلاکچین هم آمدند اما سرانجام با یکی دو رویداد جمع شدند و بیشتر از این جلو نرفتند. یکی از دلایلش این بود که بسترسازی و نیاز مناسب در جامعه ایجاد نشده است.

اساسی‌ترین نیازهای استارتاپ‌های این حوزه از نظر شما چیست؟

اولین‌ چیزی که من بر آن تأکید دارم، شبکه‌سازی است. زیرساخت فرهنگ نوآوری، شبکه‌سازی است. ما در کشوری زندگی می‌کنیم که متأسفانه همسایه، همسایه را نمی‌شناسد. در کرج مؤسسات تحقیقاتی کشاورزی زیادی وجود دارد که اصلاً از حال هم خبر ندارند. شرکت‌های حوزه کشاورزی نیز که در اینجا کار می‌کنند، خبر ندارند این مؤسسات چه کاری می‌کنند. به نظر من مشکل و کمبود ما از جنس سرمایه نیست، حتی مشکل در حوزه ایده هم نیست. همه این‌ها را داریم، اما مسئله اساسی، فرهنگ نوآوری و شبکه‌سازی و بعد از آن توانمندی است. افراد حوزه استارتاپ باید توانمند شوند تا بتوانند به اهداف خود دست پیدا کنند.