مرثیه‌ای برای جوانمرگی پول نقد

پول کاغذی یکی از بزرگ‌ترین ابداعات بشر است، اما این ابزار مدت‌هاست که در ایران طرفدار ندارد. ما تقریباً در هیچ تراکنش روزانه‌ای از پول نقد استفاده نمی‌کنیم. کیف پول‌ها به شکل قدیمی آن تقریباً منسوخ شده‌اند و جای خود را به کیف کارت‌های با حجم کمتر داده‌اند. ممکن است چند اسکناس مدت‌ها در کیف‌مان جا خوش کرده باشند و اصلاً یادمان نباشد که هر روز در حال حمل آنهاییم و حساب‌شان را هم نداشته باشیم. خیلی وقت است که به نظر می‌رسد این ابداع بی‌نظیر بشری جایی در زندگی روزمره ما ندارد. اما آیا این انتخاب ما بوده که دیگر از پول‌های کاغذی استفاده نکنیم یا مثل خیلی چیزهای دیگر مجبور به این انتخاب شده‌ایم؟

همین ابتدا بگویم که برخلاف عده‌ای که می‌گویند مردم انتخاب کرده‌اند که از کارت‌ها و ابزارهای نوین برای پرداخت استفاده کنند، معتقدم این اجبار بوده که آنها را به سمت حذف اسکناس رانده است. وقتی برای برداشت ۲۰۰ هزار تومان ناقابل، آن هم اگر دستگاه موجودی داشته باشد، باید در صف بمانید و بعد چهار اسکناس ۵۰ هزار تومانی یا دو اسکناس ۱۰۰ هزار تومانی کف دست‌تان بگذارند که با آن نه می‌توانید خرید یک روزتان را انجام دهید و نه کرایه تاکسی بدهید، چه انگیزه‌ای برای برداشتن پول نقد برایتان می‌ماند جز برای استفاده در روز مبادا؟

دستگاه‌های خودپرداز در کشور نه به اندازه‌ای پول به مردم می‌دهند که بتوان خریدهای یک روز را با آن انجام داد و نه آن‌قدری پول خرد که بشود با آن کرایه تاکسی را پرداخت. مردم نه به‌راحتی می‌توانند در یک برداشت اسکناس لازم برای مصرف یک روزشان را برداشت کنند و نه با ابزارهای پرداخت نقدی موجود امکان پرداخت پول خرد را دارند. شاید در حال ارتکاب اشتباهی بزرگ هستیم. شاید ما انسان‌های عقب‌افتاده‌ای هستیم که بویی از دنیای مدرن نبرده‌ایم و فقط عاشقان زندگی سنتی هستیم.

حتی اگر طرفدار پروپاقرص زندگی مدرن و ابزارهای نوین هم باشید نمی‌توانید منکر نقش ابزارهای گوناگون در سهولت زندگی شوید. درست است که سال‌هاست ابزارهای جایگزین برای پرداخت از راه رسیده‌اند و این امکان را به ما داده‌اند که به‌راحتی از هر جایی که هستیم برخی از خریدهای‌ خود را انجام دهیم. درست است که استفاده از کارت‌های بانکی به جای پول نقد می‌تواند به انتقال کمتر ویروس‌ها کمک کند. درست است که شفافیت در ابزارهای جدید به‌مراتب بیشتر از اسکناس است و رصد گردش مبالغ در این ابزارها امکان‌پذیرتر از پول نقد است، ولی هنوز هم پول نقد ابزار مورد نیاز مردم برای پرداخت است. به سه علت عمده پول نقد نباید حذف می‌شد؛ اولاً زیرساخت‌های لازم هنوز به اندازه کافی متحول نشده‌اند، ثانیاً هنوز همه مردم اقتضائات ابزارهای جدید را نمی‌دانند و باید به آنها فرصت سازگاری داد و ثالثاً باید به مردم حق انتخاب داد.

در دنیایی آرمانی، همه مردم جهان به ابزارهای بانکی و پرداخت دسترسی دارند. در چنین دنیایی ابزارهای موجود امکان پاسخگویی به نیاز مردم برای پرداخت هر میزان وجه را دارند؛ با بیشترین شفافیت و از کوچک‌ترین رقم‌ها تا بیشترین اندازه‌ای که قوانین مبارزه با پول‌شویی و مبارزه با تروریسم اجازه می‌دهند. اما اگر چشمان‌مان را باز کنیم و با دقت بیشتری اطراف‌مان را بنگریم، و اگر از برج عاجی که در آن نشسته‌ایم پایین بیاییم و به میان مردم جامعه برویم، می‌بینیم که ما هنوز با آن دنیای آرمانی بسیار فاصله داریم. ما خواستیم رؤیایی را که در جوامعی مانند سوئد به دنبال آن بوده‌اند زودتر از موعد برآورده کنیم، ولی با کدام زیرساخت‌ها؟ با کدام آموزش؟

بعد منت هم بر سر مردم می‌گذاریم که ما در فراهم کردن ابزارهای نوین که زندگی را برای آنها سهل‌تر کرده، در دنیا پیشرو بوده‌ایم و مردم وقتی مزایای این ابزارها را درک کردند خود انتخاب کردند که از این ابزارها استفاده کنند. نه، اشتباه می‌کنیم. بسیاری از پدران و مادران ما، همان‌هایی که بهترین هدف کلاهبرداران‌اند، مجبور شده‌اند که تن به استفاده از کارت بانکی بدهند؛ آن‌هم به جای پول نقدی که به‌خوبی آن را می‌شناختند. به آنها فرصت ندادیم که با اقتضائات و ویژگی‌های ابزار جدید آشنا شوند و خود زمانی که آمادگی‌اش را داشتند از آن و فقط به‌عنوان یکی از ابزارها استفاده کنند.

می‌گویند پول نقد دیگر در دنیا طرفدار ندارد، پس چرا سال گذشته میلادی بیش از نیمی از تراکنش‌ها در اتحادیه اروپا با پول نقد انجام شده‌ است؟ پس چرا اتحادیه اروپا در حال بازطراحی اسکناس‌های یورویی است؟ اسکناس‌های درشت هنوز هم یکی از محبوب‌ترین ابزارها در اقدامات غیرقانونی است، ولی هنوز هم در اتحادیه اروپا اسکناس‌های ۵۰۰یورویی در گردش‌اند.

آقایان و خانم‌هایی که برای جا انداختن ابزارهای جدید پرداخت به جای پول نقد تلاش کرده‌اید، خدا قوت و خسته نباشید، اما یادتان باشد که شما راه دومی جلوی پای مردم نگذاشتید. شما تورم و آلودگی ابزارهای فیزیکی را بهانه کردید تا از مردم پول نقدی را بگیرید که هنوز هم طرفداران خودش را داشته و دارد. مگر در ترکیه تورم نداریم یا در اروپا که از ما خیلی پیشروتر است اسکناس‌ها آلوده نمی‌شوند که بانک مرکزی هنوز هم سکه و اسکناس در اختیار مردم می‌گذارد؟ اشتباه نکنیم؛ هنوز هم در عصری که صحبت از هوشمندی بانک‌هاست، پول نقد طرفداران خود را دارد.

منبع: ماهنامه عصر تراکنش / شماره ۷۶