بر باد رفته

«یاهو» شرکتی که جری یانگ و دیوید فیلو در سال ۱۹۹۴ پایه‌گذاری کردند، در دهه ۹۰ از پیشتازان دوران اینترنت بود و به‌سرعت رشد کرد تا تبدیل به درگاه همه‌منظوره خدمات اینترنتی شود که از جست‌و‌جو تا ایمیل و خبر و اطلاعات مالی و خدمات پرشمار دیگری را در خود دارد. اما شرکت یاهو در سال‌های آغاز قرن جدید و هنگامی که حباب موسوم به دات‌کام در حال ترکیدن بود، تبدیل به پربیننده‌ترین وبسایت در دنیا شده بود. در همین دوره بود که یاهو به دلیل چند انتخاب نادرست همه داشته‌هایش را از دست داد. چرا یاهو در حالی که دارایی‌های زیادی برای قرار گرفتن در باشگاه بزرگان دنیای فناوری GAFAM (گوگل، اپل، فیس‌‌بوک، آمازون، مایکروسافت) داشت، شکست خورد؟

یاهو هرگز یک چشم‌انداز واقعی نداشت
آنگاه که در اواخر سال ۱۹۹۴ فیلو و یانگ کاری را شروع کردند که بعدتر تبدیل به شرکت یاهو شد، هنوز در حال تحصیل در دانشگاه استنفورد بودند. این به شکلی شگفت‌آور شبیه به داستان پایه‌گذاری گوگل توسط دو دانشجوی استنفورد یعنی لری‌ پیج و سرگئی برین است. در آن روزها اینترنت هنوز در دوره نوزادی خودش و تعداد وبسایت‌ها هم محدود بود، اما یافتن وبسایت‌های یک حوزه مشخص کاری دشوار بود. طرح پایه‌گذاران یاهو آن بود که فهرستی از وبسایت‌ها ایجاد کنند و در ابتدا نام آن را «راهنمای جری و دیوید برای شبکه جهانی وب» گذاشتند و در ماه مارس ۱۹۹۴ آن را به یاهو تغییر دادند.

طرح ایجاد یک فهرست سلسله‌مراتبی از وبسایت‌ها در نقطه مقابل ایجاد جست‌و‌جوگری است که صفحات گوناگون را با کمک یک پیمایشگر (crawler) فهرست (index) می‌کند. یاهو با داشتن امتیاز نفر نخست در این حوزه، به‌سرعت خودش را در زمان راه‌اندازی به عنوان یک درگاه کامل برای بسیاری از خدمات دیگر معرفی کرد. در سال ۱۹۹۶ که یاهو عرضه عمومی شد، رقیبی برای سایر پیشتازان همچون لیکوس (Lycos) و اکسایت (Excite) و آمریکن آنلاین (American Online) بود و رشد سهام شرکت به ۶۰۰ درصد رسید. یاهو شناخته‌شده‌ترین نقطه شروع برای کاربران بود و هر روز ۹۵ میلیون بازدیدکننده را به خود جلب می‌کرد، اما به نظر می‌رسید شرکت درباره آنچه در آینده باید باشد، چشم‌اندازی نداشت.

اشتباه تاریخی انتخاب مدیرعامل در سال ۲۰۰۱
در همین حال فهرست‌های جست‌و‌جوی یاهو توسط انسان‌ها ساخته می‌شد و اشتباه بزرگ آن بود که شرکت روی ایجاد موتور جست‌و‌جو سرمایه‌گذاری نکرد و اشتباه بزرگ‌تر آنکه مدیران یاهو حاضر به خرید فناوری پیج‌رنک (PageRank) نشدند که در سال ۱۹۹۸ توسط پیج و برین تبدیل به هسته مرکزی کار گوگل شد. در نهایت در سال ۲۰۰۰ یاهو ناگزیر شد از خدمات گوگل برای جست‌و‌جوهای اینترنتی استفاده کند که موجب معرفی گوگل شد و فرصت توسعه شتابان‌تری برایش فراهم کرد. در همین حال یاهو خریدهایی در همه زمینه‌ها انجام داد بدون آنکه فرصت توسعه آن‌ها را پیدا کند. اما آنچه بیش از همه از نبود چشم‌انداز در یاهو خبر می‌داد آن بود که در سال ۲۰۰۲ پیشنهاد خرید گوگل به مبلغ سه میلیارد دلار را رد کرد، در حالی که در سال ۱۹۹۹ شرکت جئوسیتیز (Geocities) را به مبلغ ۶/۳ میلیارد و برودکست (Broadcast) را به مبلغ ۷/۵ میلیارد دلار خریده بودند. در زمان اوج حباب دات‌کام ارزش هر سهم یاهو ۷۵/۱۱۸ دلار بود و پس از ترکیدن حباب در سپتامبر ۲۰۰۱ ارزش هر سهم به ۱/۸ دلار رسید.

در این زمان گرچه یاهو هنوز یکی از پربازدیدترین صفحات وب دنیا را داشت، گوگل در حال توسعه بر پایه فناوری موتور جست‌و‌جوی نوآورانه خود بود. یاهو برای بازیابی خود پس از ترکیدن حباب در سال ۲۰۰۱ مدیرعامل جدید استخدام کرد. گوگل هم برای بهبود موتور جست‌و‌جویش دنبال مدیرعامل بود. گوگل اریک اشمیت را که با نوول (Novell) و سان میکروسیستمز (Sun Microsystems) کار کرده بود استخدام کرد. یاهو تری سمل را که پیش از آن در شرکت برادران وارنر کار کرده بود، به استخدام خود درآورد. سمل برخلاف اشمیت چیزی درباره دنیای جدید اینترنت نمی‌دانست. در حالی که یاهو تصمیمات اشتباه می‌گرفت، گوگل با هدایت مدیر جدید در مسیر پیشرفت بود.

خریدهای گزاف بی‌فایده
شرکت‌های موسوم به GAFAM با خریدهایی که انجام دادند در طول سالیان قدرتمندتر شدند. گرچه همه خریدها موفقیت‌آمیز نبود، اما در مجموع در روندی موفق قرار داشته‌اند. یاهو که پیشتاز دنیای وب بود، خریدهای زیادی داشت. پس از خرید برودکست و جئوسیتیز، تری سمل با خرید گوگل مخالفت کرد. سال بعد که یاهو دریافت گوگل در حال بلعیدن سهم شرکت در بازار جست‌و‌جوست، سراغ خرید اورترو (Overture) رفت؛ شرکتی که در حال ساخت یک موتور جست‌و‌جو بود و ۶۳/۱ میلیارد دلار برای آن پرداخت کرد. اقدامی بی‌فایده و دیرهنگام. در ادامه همین مسیر، یاهو شرکت‌های دیگری را خرید که نتوانست آن‌ها را به زیست‌بوم خود بیفزاید از جمله فلیکر (Flicker) و دلیشس (Delicious) و رایت‌مدیا (Right Media) که قرار بود راه یاهو را به دنیای شبکه‌های اجتماعی باز کنند.

پس‌زدن درخواست‌‌های مختلف مایکروسافت
با مشاهده رشد گوگل، گفت‌و‌گوهایی برای خرید بین یاهو و مایکروسافت در سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۷ جریان داشت. اوایل سال ۲۰۰۸ مایکروسافت پیشنهاد خرید یاهو به بهای ۶/۴۴ میلیارد دلار را داد؛ این‌بار یانگ هم با سمل در یک جبهه قرار گرفت. آن‌ها فکر می‌کردند این قیمت منصفانه‌ای نیست. اما حیرت‌انگیزتر آنکه یاهو در سال ۲۰۰۹ نیز درخواست توافق ده‌ساله با مایکروسافت برای دسترسی بینگ (Bing) به فناوری موتور جست‌وجو را رد کرد.

لگد پایانی با انتخاب ماریسا مایر
تلاش یاهو برای زنده‌ نگه ‌داشتن شرکت در نیمه ۲۰۱۲ منجر به انتخاب ماریسا مایر در جایگاه مدیرعامل شد که پیش از آن کارنامه خوبی در گوگل داشت. این انتخاب امیدبخش بود و اتفاقا جوان‌ترین مدیرعامل ۵۰۰ شرکت برتر دنیا شد. چند ماه نخست کار مایر باخرید تامبلر (Tumbler) به بهای ۱/۱ میلیارد دلار به‌خوبی سپری شد و در سال ۲۰۱۳ هنوز وبسایت‌های یاهو بازدیدهایی بیش از گوگل داشت، اما این وضع پایدار نماند. سایر سرمایه‌گذاری‌های یاهو در دوره مایر نیز بیشتر به بازی شطرنج شبیه بود. در همین حال کار توسعه تامبلر به خوبی پیش نرفت و در سال ۲۰۱۴ بیش از ۵۰۰ میلیون حساب کاربری یاهو سرقت شد.

گرچه یاهو این خبر را در پایان سال ۲۰۱۶ افشا کرد، گفته می‌شد تعداد حساب‌های سرقت‌شده به یک میلیارد می‌رسد. و این‌ها همه کار یاهو را به پایان رساند. فعالیت‌های یاهو در سال ۲۰۱۷ به دو بخش تقسیم شد و بر همین پایه بخش اینترنت شرکت یاهو توسط وریزون (Verizon) به بهای ۴۸/۴ میلیارد دلار خریداری شد و سهام یاهو در علی‌بابا و یاهوی ژاپن هم تحت مالکیت شرکت جدیدی به نام آلتابا (Altaba) قرار گرفت. گرچه یاهو همچنان در فهرست وبسایت‌های پربازدید دنیا قرار دارد، اما به‌سختی بتوان گفت که قادر به باز پس گرفتن شکوه سابق خواهد بود.