خلق برند با یک نخ اشتباهی!/گفت‌و‌گو با زهرا شبانی، خالق برند یوکابد

انگار واقعاً هیچ چیز اتفاقی نیست. یک بار که زهرا شبانی برای خرید نخ مکرومه به بازار رفته بود، به‌اشتباه نخ قیطان می‌گیرد و زمانی متوجه این اشتباه می‌شود که در خانه نشسته و کاری از دستش ساخته نیست. برند یوکابد با همین اشتباه ساده متولد شد. با همین نخ اشتباه که بافتنش بدون آموزش بود. دست‌های زهرا به چرخ می‌رود و نخ قیطان چرخ‌کاری می‌شود. حاصل آن می‌شود سبدی که به گفته خودش، دوستدار محیط ‌زیست است، چون هیچ چیزی ندارد که محیط زیست را تخریب کند.

دوستدار محیط زیست
زهرا ۳۰ساله است و ادبیات خوانده. شاید خط و ربطش به کار او، همین ملاحظات و دغدغه‌های محیط ‌زیستی‌اش باشد. همین که گاهی از شیشه‌های بازیافتی، گلدان درست می‌کند و تمام تأکیدش روی استفاده از مواد دوستدار محیط‌ زیست است. در اینستاگرامش هم بخشی با عنوان بازیافت هنری دارد که تصویر این شیشه‌های بازیافتی و گلدان‌ها را ثبت کرده است.

می‌گوید همیشه کارهای هنری را دوست داشته و خیلی اتفاقی زمانی که کار مکرومه انجام می‌داد، با همین نخ اشتباه که حکایتش را گفتیم، به سمت بافت سبد آمده است. حالا صفحه اینستاگرامی‌اش مخاطبان بسیاری دارد و فروشش آن‌قدر بوده که یک چرخ‌کار کمکی کنارش حضور دارد.

زهرا می‌گوید یوکابد نام مادر حضرت موسی(ع) است و به‌دلیل علاقه‌ای که به مادربزرگش یوخاوه دارد، اسم برندش را همین گذاشته است. عکس‌ دست‌های مادربزرگش را می‌فرستد که کنار دست خودش قرار دارد. رج‌به‌رج و خط‌به‌خط دست‌های یوخاوه حکایت زندگی است. رج‌هایی که حالا در یوکابد در تاروپود نخ‌های پنبه و بافت سبد شکل گرفته است.

انتخاب نام مادر حضرت موسی برای بافت سبد، استعاری‌ترین کاری است که می‌شود با خلق یک برند کرد. روزگاری مادر موسی، پسرش را در سبدی گذاشت و در نیل رها کرد تا دوباره بتواند زنده پیدایش کند. حالا یوکابد، سبدهای بسیاری را خلق می‌کند و به دست مخاطب می‌رساند.

سبدی برای جمع‌کردن زنان
یوکابد در خانه شکل گرفت و حالا اتاقی از خانه زهرا به کارگاه اولیه یوکابد تبدیل شده است. می‌گوید رؤیاهای زیادی برای این برند دارد. دوست دارد کارگاهی بزرگ داشته باشد که حتی اگر سود زیادی هم نداشت، زنان سرپرست خانوار را گرد هم بیاورد. البته خودش هم از فعالیت این روزهایش راضی است و می‌گوید فرای پیش‌بینی‌هایش شده است.

به نظرش پلتفرم اینستاگرام فرصت خوبی برای افرادی مثل اوست که کارهایشان را به دست مخاطب برسانند. او می‌گوید: «تا قبل از این در گالری و بازارچه‌های بسیاری حضور داشتم، اما از وقتی در اینستاگرام فعال هستم، مخاطبان بیشتری دارم. اگر اینستاگرام نبود شاید در نهایت در حد فروش همان بازارچه و گالری‌ها پیش می‌رفتم.»

نقش اینستاگرام در گسترش یوکابد
خالق برند یوکابد از بازخورد اینستاگرام راضی است و می‌گوید مردم در این پلتفرم راحت‌تر اعتماد و خرید می‌کنند. تعداد سفارش‌های روزانه یوکابد متفاوت است. زهرا می‌گوید همه‌چیز به فعالیت خودش بستگی دارد و اینکه چقدر برای این کار زمان صرف می‌کند. گاهی درگیر ارسال سفارش‌ها و پست می‌شود و در نهایت زمان اندکی برای تولید محصول برایش می‌ماند.

اینستاگرام برای زهرا جایی است که می‌تواند بدون مرز با آدم‌ها ارتباط برقرار کند. وقتی مخاطب خودش را پیدا می‌کند، دیگر تفاوتی ندارد که داخل مرزهای ایران باشد یا آن طرف آب.

سبدهای یوکابد حلقه‌های گرد و سفیدی است که مثل شناسنامه درخت ثبت شده است. یکدست و کنار هم با چرخ بافته شده تا شبیه به تنه درختی شود که از میانه برش خورده است. بر خلاف درخت، سن و سال کار را نمی‌شود با حلقه‌ها شناخت. باید قدری در کار دقیق شد تا شعرهای پشت دست زهرا را بشود از پشت سبدها شنید.

هنری از دیار حافظ
زهرا شیرازی است و این را می‌شود از عشقش به طبیعت هم فهمید. ابتدای مصاحبه اصرار می‌کند که نه ویس بفرستد و نه تلفنی صحبت کند. وقتی می‌گویم برای روایت قصه برندش، لازم است که گفت‌وگو داشته باشیم و یک‌طرفه نباشد، ویس می‌فرستد و صدایش با آن لهجه نرم شیرازی، بوی بهارنارنج را توی صورتم می‌زند. می‌گوید شیراز به دنیا آمده، همان‌جا دانشگاه رفته و الان هم آنجا زندگی می‌کند. برند یوکابد فرای شیراز رفته و صدای هنر شیراز را به گوش خیلی‌ها رسانده است.

سبدهای بافته‌شده با الیاف طبیعی، تجزیه‌پذیر و دوستدار محیط ‌زیست یوکابد وقتی اولین‌بار تولید شد، به سرمایه آنچنانی نیاز نداشت، اما زهرا می‌گوید در ادامه و برای گسترش کارش نیاز دارد که چرخ‌های مخصوصی را خریداری کند و افراد بیشتری را کنار هم بیاورد. این کار به آماده‌کردن سفارش‌ها در زمان مناسب کمک می‌کند.

نخ‌های ۱۰۰ درصد طبیعی و قابل شست‌وشو، هزینه بیشتری هم دارد و همین، کار را قدری گران می‌کند. البته خالق برند یوکابد می‌گوید که سود کمتری نسبت به دیگر برندها روی کارهایش گذاشته تا مشتریان بیشتری را جذب کند. می‌گوید آن‌قدر که اشتغال آدم‌ها و جمع‌شدن افراد مشتاق برای کار برایش اهمیت دارد، به‌دنبال سود نیست.

… و نپرسیم!
زیر بیشتر کارهای یوکابد که روزگاری به جای سبد، مکرومه بود، شعری از سهراب خودنمایی می‌کند. به پست‌های سبدهای بافته‌شده که می‌رسم، خبری از شعر نیست. تنها توضیحاتی است که شاید شعر را روی بافته‌های دوستدار محیط ‌زیست به تصویر می‌کشد. می‌خواهم بپرسم چرا توضیحات بافته‌ها جدی‌تر است که شعر سهراب پای یکی از پست‌ها جوابم را می‌دهد: «و نپرسیم چرا قلب حقیقت آبی است…»

یوکابد تازه هشت ماه است که متولد شده و راه طولانی در پیش دارد. وقتی زهرا از یوکابد حرف می‌زند، امید از پشت حرف‌هایش بیرون می‌زند و افق روشن‌تری را برای برند به تصویر می‌کشد. برندی که شاید ابتدای راه باشد، اما شکی نیست که در ادامه، مأمن بسیاری از زنان سرپرست خانوار خواهد شد.