نیاز را بشناسید، راهکار درست ارائه دهید و در اجرا پایداری کنید

نخستین پرسش از هر بنیانگذار برنامه کسب‌وکار این است که چه نیازی را پاسخ می‌دهد؟ اگر برنامه خود را نوآورانه بنامد، با این پرسش نیز رو‌برو خواهد شد که چه چیزی نشانگر نوآورانه بودن آن است؟ تاریخ معاصر ایران نمونه بسیار جالبی از یک نوآور پرتلاش دارد که در کنار شناخت درست نیازها، برنامه مناسب و نوآورانه در پاسخ به آن‌ها تدوین و با پشتکاری بی‌پایان آن را اجرا کرده است.

جبار باغچه‌بان در یکی از کتاب‌هایش به نام «روشنگر تاریکی‌ها» نوشته: «با توجه به اینکه هیچ‌گونه وسایل تربیتی برای کودکان از قبیل کاردستی، بازی، نمایشنامه، سرود، شعر، قصه و غیره در ایران وجود نداشت، من به ابتکار خودم این وسایل را که مورد نیاز بود، به شکلی حتی غنی‌تر از آنچه که امروز رایج است، با دست و فکر و قلم خود تهیه کردم. با استفاده از قصه‌های عامیانه که از بچگی به یاد داشتم، برای بچه‌ها نمایشنامه و شعر و سرود و چیستان ساختم. برای کار نمایش ماسک انواع حیوانات و حشرات را تهیه کردم.»

پایه‌گذاری آموزش زبان فارسی به شیوه نوین

نگاهی کوتاه به زندگی و آثار این آموزگار خستگی‌ناپذیر نشان می‌دهد که همه ویژگی‌های لازم یک نوآور و بنیانگذار را داشته است. در همین جملاتی که بازگو شد، وی با بیانی ساده اما درست، مشکلی بزرگ در زمینه آموزش کودکان را بیان کرده، سپس برای آن راه‌حل یافته و در ادامه زندگی‌اش نشان داده که چقدر برای اجرای این برنامه تلاش کرده است.

این آموزگار بزرگ که در سال ۱۲۶۴ در ایروان به دنیا آمده بود، پس از بروز ناآرامی‌های قومی در آن منطقه به سرزمین پدری کوچ کرد و در مرند ساکن شد و پس از مدتی موفق شد نخستین مدرسه ناشنوایان کشور را در تبریز پایه‌گذاری کند. باغچه‌بان که کارش را از ایروان با آموزش شروع کرده بود، در مرند و پس از آن در تبریز هم مشغول به آموزش شد.

نخستین اقدام موفق او پس از ورود به تبریز، شناسایی نارسایی‌های آموزش الفبای فارسی و پایه‌گذاری روشی جدید در این زمینه بود. او نخستین کتاب خودش به نام «برنامه کار آموزگار» و پس از آن «الفبای آسان» را بر همین پایه نوشت. شیوه نوین باغچه‌بان به‌ویژه برای آموزش الفبای زبان فارسی برای کودکانی که در آن منطقه به زبان آذری صحبت می‌‌کردند، بسیار کارآمد بود و آوازه وی در سراسر منطقه پیچید.

باغچه‌بان با شناخت درست مشکل آموزش زبان به طور کلی و فراگیری آن برای کودکانی که به زبانی غیرفارسی صحبت می‌کنند، راهکار قابل توسعه آموزشی را پایه‌گذاری کرد. و بر این نکته هم تأکید داشت که: «این کار طبعاً از دست کسی که خود آذربایجانی است بهتر برمی‌آمد تا دیگران.

زیرا به درد و دوای آن نزدیک‌تر و آشناتر از برادران فارسی‌زبان خود است.» او این راه را با پشتکار ادامه داد و کتاب‌هایی به نام «دستور تعلیم الفبا»، «الفبای سربازان»، «الفبای خودآموز برای سالمندان» و «اسرار تعلیم و تربیت یا اصول تعلیم الفبا» را نوشت. او همچنین در فاصله سال‌های ۱۳۲۴ تا ۱۳۲۹ روش ابتکاری خود را به حدود ۵۰۰ نفر از آموزگاران آموزش داد. روش وی در آموزش الفبای فارسی یکی از پایه‌های آموزش به شیوه نوین در ایران است که همچنان در مدارس کشور، به‌ویژه در کلاس‌های نهضت سوادآموزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. آموزش الفبای فارسی که کاری دشوار بود، با استفاده از روش باغچه‌بان به برنامه‌ای شیرین و سودمند تبدیل شد.

کار شگفت‌انگیز باغچه‌بان در آموزش ناشنوایان

کارهای این آموزگار نوآور زمینه بنیانگذاری مدارس آموزش کودکان ناشنوا را هم فراهم کرد. باغچه‌بان که کودکان کر و لال در بازار تبریز را دیده و در فکر آموزش آن‌ها بود، برای اثبات کارآمد بودن برنامه خود، سه کودک تبریزی را به مدت شش‌ ماه در آموزشگاه خودش به نام باغچه اطفال آموزش داد. سپس برای نمایش میزان فراگیری این افراد برنامه‌ای در حیاط آموزشگاه ترتیب داد.

اقدام وی چنان شگفت‌انگیز بود که علاوه بر فرهنگیان و علما و نمایندگان کنسولگری‌های خارجی، مردم بسیاری گرد آمدند و حتی روی دیوارها و درخت‌ها نیز تماشاچیان حضور داشتند. نمایش موفق دانش‌آموزان ناشنوا که خواندن و نوشتن آموخته بودند، پایه‌ای استوار برای تشکیل مدارس ناشنوایان در کشور شد.

نوآوری‌ها و تلاش‌های باغچه‌بان وی را سرآمد انتشار کتاب کودکان در ایران، پایه‌گذار روش شفاهی آموزش ناشنوایان، الفبای گویا، آموزش حساب ذهنی به ناشنوایان، تهیه گاهنجار (برای نشان دادن پستی و بلندی نقشه به کودکان)، ساخت گوشی استخوانی (برای ناشنوایان)، آموزش آسان الفبای فارسی، ایجاد نخستین کودکستان کشور و نوشتن نخستین نمایشنامه ویژه کودکان کرد.