مدیریت تحویل کالا با لاکرهای هوشمند / گفت‌وگو با کامبیز حیدرزاده، مدیر مارکتینگ جابار

لاکر (Locker) صندوقی هوشمند و الکترونیکی از جنس ورق گالوانیزه با قفل‌های الکترونیکی لمسی و امنیت بالاست که مدل رایج آن در ابعاد بسته‌های پستی ساخته شده‌ است. البته ناگفته نماند که لاکرها انواع و اقسام گوناگونی دارند و بر اساس نوع کارکرد، اشکال و فیزیک‌شان با یکدیگر متفاوت است.

«جابار» هم‌اکنون یکی از برندهای فعال در حوزه لاکرهای هوشمند پستی است که از دی‌ماه ۱۴۰۰ فعالیت خود را آغاز کرده و از طریق سامانه E-Lock، لاکرهای موجود و همچنین سفارش‌های پستی را در شبکه مدیریت می‌کند و این محصول را به‌عنوان یک محصول نوآور در اختیار فعالان پستی و فروشگاه‌های آنلاین (اینترنتی) قرار می‌دهد. در ادامه گفت‌وگوی ما با کامبیز حیدرزاده، مدیر مارکتینگ جابار را می‌خوانید.

در مجموعه جابار چه مدل‌هایی از لاکر عرضه شده و چه مدل‌هایی از آن در برنامه‌های آتی این مجموعه عرضه می‌شود؟

مدلی که در فاز اول عرضه شده، مدل لاکر پستی (پارسل اند پست لاکر) است که این مدل از انواع اصلی لاکر در دنیا محسوب می‌شود و بیش از دوسوم لاکرهای فعال دنیا از این مدل پیروی می‌کنند.

سه نوع لاکر بعدی که برای سال آینده برنامه‌ریزی شده و به‌تدریج به بازار عرضه خواهیم کرد، مدل لاکر غذایی یا فودلاکر (مخصوص تحویل غذاهای سرد و گرم) و لاکر خشکشویی یا مدل لاندری لاکر (مخصوص پذیرش یا قبول و تحویل البسه خشکشویی) است.

صندوق امانات یا مدل سیف‌باکس نیز مدل دیگری است که نیاز آن را از سوی مشتری احساس و جمع‌بندی کرده‌ایم و تعداد پنج لاکر از این نوع را برای تست و ارزیابی بازار تا پایان امسال عرضه خواهیم کرد و مشتریان می‌توانند بار و وسایل اضافی خود را برای مدتی که به آن نیاز ندارند یا نمی‌خواهند در دست داشته ‌باشند، به‌خصوص در مراکز خرید و مال‌ها، اماکن مذهبی، ورزشی و فرهنگی در این لاکرها قرار دهند.

لاکرهای هوشمند به‌عنوان یک محصول جدید در صنعت لجستیک و پست مطرح است. فرایند سفارش از طریق فعالان پستی (کوریرها) یا فروشگاه‌های اینترنتی (آنلاین) چگونه انجام می‌شود؟

فعالان پستی (کوریرها) یا فروشگاه‌های اینترنتی طرف قرارداد با جابار، به مشتریان حقیقی و حقوقی خود، یعنی کسب‌وکارها و همچنین مصرف‌کننده یا استفاده‌کننده نهایی، گزینه لاکر را به‌عنوان یک سرویس تکمیلی (ویژه) پیشنهاد می‌دهند و در واقع به آنان این حق انتخاب را می‌دهند که برای تحویل (برداشت) بسته یا پذیرش (قبول) بسته به لاکر مراجعه کنند.

در حال حاضر این مجموعه با کدام کوریرها و فروشگاه‌ها قرارداد دارد؟

جابار در حال حاضر غیر از تیپاکس با شرکت ملی پست در مرحله امضای قرارداد است و با دیجی‌کالا هم در مرحله جمع‌بندی شیوه همکاری مشترک است. علاوه بر این با سایر فعالان پستی و فروشگاه‌های آنلاین‌ کوچک و بزرگ مانند مدیسه، بانی‌مد، خانومی، باسلام، تاپین، ماهکس، پادرو، لینک‌اکسپرس، میاره، تپسی، اسنپ‌اکسپرس و… در حال مذاکره یا جمع‌بندی نهایی یا پایلوت سرویس‌هاست. همچنین شرکت‌های سفارش‌گردان (فول‌فیلمنت‌ها) نیز که به فروشگاه‌های آنلاین سرویس ارائه می‌دهند، از مشتریان اصلی جابار هستند.

اگر مشتری مطابق زمانی که تحویل‌گیرنده مقرر کرده، نتواند بسته را از داخل لاکر بردارد، چه اتفاقی می‌افتد؟

درست مانند رزرو بلیت صندلی هواپیما یا صندلی قطار، مدیریت زمان برای رزرو لاکر نیز اهمیت زیادی دارد. اگر کسی نتواند طبق زمان مقرر، بسته‌اش را بردارد، می‌تواند مدت‌زمان رزرو لاکر را تمدید کند و اگر به هر دلیلی باز هم نتواند بسته را بردارد، مرسوله توسط فعال پستی (کوریری) که بسته را در لاکر قرار داده (بارگذاری کرده)، برگشت می‌خورد و در دفتر آن فعال پستی یا دفتر جابار به امانت نگه داشته می‌شود تا بعداً با اخذ هزینه مترتب به او تحویل داده‌ شود.

اخذ هزینه بابت این خدمات اضافه، در چنین شرایطی در همه جای دنیا برای تحویل‌گیرنده بدیهی و طبیعی است و در قرارداد استفاده از سرویس لاکر به آن اشاره می‌شود که تحویل‌گیرنده باید مبلغی را بابت درخواست تمدید زمان رزرو لاکر یا برگشت بسته خود (به‌دلیل نرسیدن به موعد برداشت از لاکر) پرداخت کند.

چند نوع سرویس پستی توسط لاکرها قابل ارائه است؟

اگر مشتری حقیقی (مصرف‌کننده نهایی) یا حقوقی (کسب‌وکارها) سرویس فرست‌مایل را انتخاب کرده ‌باشند، بسته در مبدأ (یا ابتدای خط) در لاکر گذاشته می‌شود و پیک یا نماینده فعال پستی (کوریر) باید بسته را از داخل لاکر بردارد و به مشتری تحویل دهد.

به‌عنوان مثال، کالایی از یک فروشگاه اینترنتی از شهر تهران برای یک مشتری به مقصد یزد ارسال شده، فرستنده (فروشگاه اینترنتی) می‌تواند مبدأ را لاکر انتخاب کند و مرسوله را در لاکر هوشمند جابار بارگذاری کند، پیک یا نماینده فعال پستی (کوریر) با مراجعه به لاکر، بسته را برمی‌دارد و از طریق فعال پستی (کوریر) به مشتری در شهر یزد تحویل می‌دهد.

به همین ترتیب، اگر برای مثال یک نفر با مراجعه به نمایندگی شرکت تیپاکس در شهر تبریز، بخواهد بسته‌ای را برای شما در دفتر مجله در جنت‌آباد تهران ارسال کند، می‌تواند با هماهنگی شما (که برای مصاحبه خارج از دفتر هستید) این بسته را به لاکر هوشمند جابار در مرکز خرید اُپال ارسال کند که در مسیر کاری روزانه شماست یا شما زمانی که از طریق دریافت پیامک مطلع می‌شوید که یک بسته از طریق یک دوست از شهر مشهد با پست برای منزل شما ارسال می‌شود، روی لینک پیامک دریافتی به‌عنوان گیرنده (به جای آدرس منزل) لاکر مورد نظر را انتخاب می‌کنید و می‌توانید بسته را از لاکر بردارید.

در همه این مثال‌ها شما سرویس لست‌مایل خریده‌اید. در هر دو نوع سرویس فرست‌مایل و لست‌مایل، در واقع این مشتری است که انتخاب می‌کند بسته‌اش را چگونه و در چه مکانی و در محدوده زمانی چندساعته (بسته به ساعت رزروشده) تحویل بگیرد یا تحویل بدهد.

لوکیشن و جانمایی لاکرها چگونه انتخاب می‌شود؟

مبحث مهم برای ما، علاوه بر جانمایی (مکان‌یابی) دقیق و بهینه لاکرها در سطح شهر، شبکه‌ای است که لاکرها را به هم متصل می‌کند. در حال حاضر شبکه لاکرهای جابار برای ایجاد یک شبکه زنده و پویا و در عین حال امن، تحت پوشش شبکه اپراتور همراه اول است و هم‌اکنون بیش از ۸۰ لاکر در سطح شهرهای تهران، مشهد و کیش با یکدیگر مرتبط هستند و می‌توان آنها را از روی سامانه‌ها یا درگاه‌های فعالان پستی و فروشگاه‌های اینترنتی، رزرو و انتخاب کرد.

مطالعات علمی مبتنی بر رفتار و تجربه عملی بازار (از طریق شناسایی هیت‌مپ (Heat Map) قبول و تحویل بسته‌های شرکت‌های پست، تیپاکس و دیجی‌کالا که با سایز لاکر جابار متناسب هستند) و همچنین مطالعات بر پایه مدل‌های ریاضی از جمله Fuzzy AHP مبتنی بر نظر خبرگان صنعت، نقشه عملی مناطق و نواحی شهری مناسب استقرار لاکرهای جابار را مشخص می‌کند.

با برندهای مختلفی از جمله مدیسه، بانی‌مد، خانومی، باسلام، تاپین، ماهکس، پادرو، لینک‌اکسپرس، میاره، تپسی، اسنپ‌اکسپرس و… همکاری داریم.

از سوی دیگر، بررسی‌هایی که مطابق با تکنیک‌های جدید مکان‌یابی یا همان ژئومارکتینگ (Geo MKTG) از چگونگی استقرار لاکر در شهرهای مختلف دنیا (ورشو، ریاض، زاگرب، وین، فرانکفورت، پکن، سئول و…) توسط جابار انجام شده، نشان می‌دهد که کوریرها و فروشگاه‌های بزرگ آنلاین دنیا، در مکان‌های پرترددی مانند ایستگاه‌های مترو، پمپ‌بنزین‌ها، ایستگاه‌های اتوبوس، ایستگاه‌های دوچرخه و مراکز خرید، لاکرهای خود را مستقر کرده‌اند.

در حال حاضر جانمایی لاکرهای جابار در کدام لوکیشن‌ها پراکنده است؟

مراکز خرید، ترمینال‌ها و دفاتر پیشخوان، اولین ایستگاه‌ها یا لوکیشن‌هایی است که ما به‌راحتی توانسته‌ایم لاکرها را در آنجا مستقر کنیم؛ زیرا در این مکان‌ها چگالی جمعیتی بسیار بالاتر از اماکن دیگر است. در حال حاضر لاکرهای جابار در ۳۱ ایستگاه در شهر تهران و سه ایستگاه در مشهد و یک ایستگاه در شهر کیش مستقر شده‌اند و در گام بعدی نیز برنامه داریم در ایستگاه‌های مترو و پمپ‌بنزین‌ها نیز لاکرهای جابار را مستقر کنیم. اصلی‌ترین مناطقی که مرکز قبول (پذیرش) یا تحویل (برداشت) بسته‌هایی است که منطبق با سایز لاکرهای جابار است، مناطق ۱ تا ۳ و ۵ و ۶ تهران در اولویت اول است و مناطق ۴، ۸ و ۲۲ اولویت بعدی هستند.

چه تعداد لاکر در حال حاضر جانمایی شده ‌است؟

در حال حاضر ۷۴ لاکر در سطح شهر تهران در ۳۱ ایستگاه جانمایی شده. همچنین سه لاکر در شهر مشهد و سه لاکر در جزیره کیش با همکاری شرکت ملی پست مستقر شده‌ که جمعاً ۸۰ لاکر می‌شود.

در هر لاکر چه تعداد باکس تعبیه شده و سایز بسته‌هایی که در لاکر جای می‌گیرد، حداکثر به چه اندازه است؟

هر کدام از لاکرها ۲۵ باکس لاکر دارد که اندازه‌های آن متفاوت است و بسته‌هایی با ابعاد حداکثر ۳۱×۳۸×۳۶ و حداقل ۱۳×۳۸×۳۶ در آن جای می‌گیرد و اگر تمام ظرفیت ۸۰ لاکر فعلی در نظر گرفته ‌شود، روزانه دو هزار باکس در اختیار شهروندان قرار می‌گیرد.

برنامه آتی جابار برای استقرار لاکر در شهرهای دیگر چیست؟

به‌زودی غیر از تهران و مشهد در ۱۶ کلان‌شهر نیز مستقر خواهیم شد و این مهم، طی شش ماه آینده و تا پایان بهار ۱۴۰۲ عملیاتی خواهد شد.

مشتریان در چه بازه‌های زمانی می‌توانند از لاکرها استفاده کنند و بسته خود را تحویل بگیرند؟

هم‌اکنون باکس‌های لاکر جابار در دو بازه زمانی شش‌ساعته و یک بازه ۱۲ساعته در شب با مبلغ ۱۰ هزار تومان، یک بازه ۱۲ساعته در طول روز با مبلغ ۱۶ هزار تومان، بازه ۲۴ساعته با مبلغ ۲۴ هزار تومان و بازه ۴۸ساعته با مبلغ ۳۶ هزار تومان عرضه می‌شود.

رزرو باکس‌ها در حال حاضر از طریق درگاه مای‌تیپاکس و دفاتر نمایندگی حضوری تیپاکس در سراسر کشور و همچنین پیامک ارسالی به گیرندگان بسته‌های تیپاکس قابل دسترس و برنامه‌ریزی شده‌ است. از اواخر بهمن سال جاری، لاکرهای هوشمند جابار از طریق درگاه‌های شرکت ملی پست نیز قابل رزرو است.

تجربه سایر کشورها در این خصوص چیست و کشورهای دیگر چند درصد از مرسولات پستی خود را از طریق لاکر جابه‌جا می‌کنند؟

در لهستان که به آن اصطلاحاً بهشت لاکرهای دنیا گفته می‌شود حدود ۱۰.۵ درصد از مجموع مبادلات (نقل‌وانتقال یا به عبارتی پذیرش و تحویل) بسته‌های پستی از مبداء لاکر یا به مقصد لاکر یا هم‌مبدأ و هم‌مقصد از طریق لاکر انجام می‌شود. در آمریکا این عدد چهار درصد و در انگلستان ۳.۵ درصد است.

چشم‌انداز جابار در این خصوص چیست؟

ظرفیت فعلی دو هزار باکس لاکر جابار، در نیمه دوم سال آینده به پنج هزار باکس در روز خواهد رسید که با توجه به سهم فعلی روزانه مبادله حدود ۵۰۰ هزار بسته پستی در کشور، ظرفیت لاکرهای جابار سهم کوچکی از این بازار را بر اساس درخواست مشتریان به خود اختصاص خواهد داد، یعنی در شرایطی که تمام ظرفیت روزانه لاکرهای جابار اشغال شود یا زیر بار برود، این سهم به حدود یک درصد از کل مرسولات پستی خواهد رسید، یعنی روزانه فقط یک درصد متقاضیان (مشتریان) بسته‌های پستی در مبدأ و مقصد، امکان انتخاب و خرید سرویس لاکرهای جابار را دارند.