روسیه برای اینکه هم اقتصادش را سر پا نگه دارد و هم جنگ اوکراین را ادامه دهد، باید فکری به حال تحریم‌های فناوری می‌کرد. به طور خلاصه روسیه توانست با استفاده از سایت‌های تخصصی تجارت الکترونیکی، راه‌حل‌های محرمانه حمل‌ونقل و مجموعه‌ای از واسطه‌ها، مؤلفه‌های فنی مورد نیاز این امر را فراهم کند.
مدت کوتاهی پس از حمله روسیه به اوکراین، مهندسان شرکت روسی مخابراتی کانوکس، برای انتقال داده‌ها به سرویس اطلاعاتی این کشور، به تجهیزات آمریکایی نیاز پیدا کردند. اما کشورهای غربی، محدودیت‌های تجاری جدید گسترده‌ای را بر روسیه اعمال کردند و مهندسان کانوکس هیچ ابزاری در دست نداشتند. اما این افراد متوقف نشدند و به‌سرعت راه‌حلی یافتند. با اینکه سیسکو، شرکت آمریکایی ارائه‌دهنده خدمات فناوری، فروش محصولاتش را به روسیه در سوم مارس ۲۰۲۲ متوقف کرده بود، مهندسان کانوکس به‌راحتی تجهیزات این شرکت را از طریق یک سایت تجارت الکترونیکی شناخته‌نشده روسی به دست آوردند. این سایت با خرید تجهیزات آمریکایی توسط شبکه‌ای از تأمین‌کنندگان چینی توانسته بود محدودیت‌های تجارت بین‌المللی را دور بزند.
تاکنون که ۲۲ ماه از شروع جنگ در اوکراین می‌گذرد، روسیه به دریافت فناوری مورد نیاز برای حفظ اقتصاد خود ادامه داده است. پس از اینکه محدودیت‌های صادراتی و ممنوعیت‌های شرکت‌ها در ابتدا منجر به اختلال در تجارت شد، تأمین‌کنندگان روسی راه‌حل‌هایی را پیدا کردند و راه‌حل‌هایی را توسعه دادند. تقریباً به‌دست‌آوردن هیچ سخت‌افزار تجاری ازجمله تجهیزات اولیه مخابراتی، تجهیزات نظارتی، ریزتراشه‌های سیستم‌های محاسباتی و تسلیحاتی پیشرفته و هواپیماهای بدون سرنشین، خیلی سخت نبوده است.
مقامات و شرکت‌های روسی متحد شده‌اند تا از شکاف‌های موجود در واکنش به تحریم‌ها بهره ببرند. بر اساس ایمیل‌های لورفته دولت روسیه، اسناد تجاری و سوابق گفت‌وگوهای آنلاین مهندسان روسی، روسیه از شبکه‌های واسط ازجمله واسطه‌های چینی استفاده و فعالیت خود را در پوسته آنها پنهان کرده است. روس‌ها همچنین به کشورهایی مانند مراکش و ترکیه که مواضع بی‌طرفی در این جنگ داشته‌اند، روی آورده‌اند تا از بنادر آنها برای دریافت کالاها از مراکز تولید فناوری جهانی استفاده کنند.
در این فرایند، انعطاف‌پذیری برای روس‌ها اهمیت زیادی داشت. اگر یکی از تأمین‌کنندگان فروش را متوقف می‌کرد، تأمین‌کننده دیگری می‌یافتند یا اگر یک مسیر کشتیرانی مسدود می‌شد، مسیر دیگری را فراهم می‌کردند. این اقدامات نشان می‌دهد تاجران روسی همیشه یک قدم جلوتر از تلاش‌های آمریکایی‌ها برای تحریم روسیه هستند. از طرف دیگر موفقیت روس‌ها در دور زدن تحریم‌های فناوری نشان می‌دهد متوقف کردن حرکت جهانی تجارت فناوری چقدر دشوار است. همچنین اثربخشی محدودیت‌هایی را که غرب بر تجارت اعمال می‌کند، زیر سؤال می‌برد. به‌علاوه، این سؤال را به وجود می‌آورد که آیا غول‌های فناوری باید مقصد محصولات خود را بهتر کنترل کنند و آیا اصلاً انجام چنین کاری امکان‌پذیر است؟
الینا ریباکووا، اقتصاددان و پژوهشگر مؤسسه اقتصاد بین‌الملل پترسون، روی فرار از تحریم‌ها مطالعه می‌کند و معتقد است که بازرسان دولتی در ایالات متحده و اروپا کم‌کار هستند و نمی‌توانند از جریان‌های مبهم تجارت کالا مطلع شوند. او می‌افزاید که شرکت‌های بزرگ فناوری باید برای قطع عرضه به روسیه بیشتر تلاش کنند. او می‌گوید: «این مسئله یک دور باطل است. سیاست‌گذاران باید بدانند که اعمال تحریم‌های زیاد لزوماً به معنای کارکرد خوب و کاربردی بودن آنها نیست.»
یک رفاقت ناگسستنی
با اجرایی شدن تحریم‌ها علیه روسیه در سال گذشته، پروسافت، ارائه‌دهنده لوازم الکترونیکی مستقر در روسیه، با عواقب متعددی مواجه شد. این شرکت تجهیزات نظارت بیومتریک و فناوری را برای صنایع سنگین و زیرساخت‌های حیاتی فراهم می‌کرد. با اعمال تحریم‌ها، این شرکت با مشکل کمبود ذخایر و کاهش تولید مواجه شد و برای تولید محصولاتش به ریزتراشه‌ها و حسگرهای آمریکایی، اروپایی و ژاپنی نیاز داشت. در آن زمان، اقتصاد روسیه از محدودیت‌های تجاری متأثر بود؛ روبل سقوط کرده بود، تورم و نرخ‌های بهره افزایش یافته بود و بانک‌های روسیه از بخش‌های بزرگی از سیستم مالی جهانی قطع شده بودند. اما تمام این معضلات با اقدامات رئیس‌جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین، به سوی حل شدن پیش رفت و مقامات و مدیران روسی به‌سرعت برای یافتن راه‌حل‌ها با یکدیگر همکاری کردند.
دفتر بازرگانی روسیه در مراکش که به منافع اقتصادی این کشور در خارج از روسیه رسیدگی می‌کند، به شرکت‌های روسی کمک کرد تا جایگاه خود را بازیابند. وقتی پروسافت درخواست کمک کرد، مقامات تجاری وارد عمل شدند. مقامات روسیه در پی تماس با بندر دولتی تانگر مد مراکش توانستند این بندر را اجاره کنند. اما سخنگوی تانگر مد در این باره اعلام کرد که «هیچ مسئولیت و اطلاعی» در مورد کشتی‌هایی که در این مجموعه حرکت می‌کنند، ندارد. در نتیجه، این بندر که سالانه بیش از هشت میلیون کانتینر را حمل می‌کند و به ۱۸۰ بندر بین‌المللی متصل می‌شود، از کالاهای حمل‌شده که قبل یا بعد از حضور در تانگر مد به بنادر روسیه می‌رفتند «اطلاعی نداشت». مقامات تجاری روسیه در مراکش خوشحال بودند که توانسته‌اند این کشور آفریقایی را به یک مرکز حمل‌ونقل الکترونیکی تبدیل کنند. کالاهای تایوان، چین و سایر مراکز تولیدی در تانگر مد تخلیه می‌شدند و سپس در کشتی‌های دیگری که عازم روسیه بودند، قرار می‌گرفتند.
به‌علاوه پروسافت با کمک یک شرکت ضایعات فلزی که در کازابلانکا ثبت شده بود، توانست به تأمین منابع فناوری غربی ادامه دهد. پس از شروع جنگ، این شرکت یک وب‌سایت راه‌اندازی کرد و فناوری‌های تحریم‌شده را از مراکش به سمت روسیه هدایت کرد و توانست محصولاتی ازجمله ریزتراشه‌های اینتل را به دست آورد. لازم به ذکر است که در سال 2022، ایالات متحده صادرات نیمه‌هادی‌های ساخته‌شده با تجهیزات یا مالکیت معنوی آمریکایی را به روسیه محدود کرده بود.
خرید محصولات فناوری غربی با یک کلیک
محصولاتی که به روش‌های مذکور وارد روسیه می‌شوند از طریق سایت‌های کمتر شناخته‌شده به فروش می‌‌رسند. بسیاری از این سایت‌ها ده‌ها سال است که محصولات فناوری غربی را می‌فروشند، اما زنجیره‌های عرضه آنها در پی جنگ در اوکراین دچار تغییراتی شد. طبق سوابق تجاری از زمان جنگ، این سیستم‌عامل‌ها صدها میلیون دلار محصولات فناوری از چین دریافت کرده‌اند. همچنین بر اساس اعلام شتاب‌دهنده سیاستی سیلورادو، چین و هنگ‌کنگ تأمین‌کننده ۸۵ درصد نیمه‌هادی‌های وارداتی، از مارس ۲۰۲۲ تا سپتامبر ۲۰۲۳ به روسیه بوده‌اند. لازم به ذکر است که میزان واردات نیمه‌هادی از چین و هنگ‌کنگ به روسیه نسبت به قبل از جنگ در اوکراین ۲۷ درصد افزایش داشته است.
یکی از سایت‌های اصلی در این زمینه «نگ» است که محصولات سخت‌افزاری را به تلکام‌های منطقه‌ای و پیمانکاران می‌فروشد. بر اساس گزارش‌ها، این بستر از زمان شروع جنگ تقریباً 100 میلیون دلار محصولات فناوری آمریکایی تحت تحریم خریده است. به‌علاوه این گزارش‌ها نشان می‌دهند که ۱۵۰ میلیون دلار تجهیزات از چین وارد شده است.
این سایت کمتر شناخته‌شده که بستر اصلی تبادلات فناوری تحریم‌شده در روسیه است، شبکه‌ای پیچیده متشکل از شرکت و برندها در قزاقستان، ازبکستان و امارات متحده عربی نیز دارد و از طریق این شرکت‌ها واردات فناوری به روسیه را تسهیل می‌کند. نگ طی یک سال گذشته تقریباً ۱۰ میلیون دلار تجهیزات سیسکو و حدود یک میلیون دلار محصولات نوکیا و اینتل به روسیه وارد کرده است.
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/2g2o
