اکو‌توریسم یا بوم‌گردی یک مفهوم نسبتاً جدید در صنعت گردشگری است. این مفهوم در ایران با گسترش اقامتگاه‌های بوم‌گردی توسعه پیدا کرد و اکنون یکی از جذاب‌ترین راه‌ها برای تجربه یک سفر به شمار می‌آید.
ماهیت بوم‌گردی با مفهوم احترام به طبیعت گره خورده است زیرا این روش از سفر ادعا می‌کند بیشترین همسویی را با محیط زیست دارد. از سویی دیگر به دلیل اقامت افراد در خانه‌ها یا چادرهای روستایی، مسافران می‌توانند به صورت مستقیم با فرهنگ منطقه‌ای مقصد آشنایی پیدا کنند. در بسیاری از مراکز بوم‌گردی فعالیت‌هایی چون ساخت صنایع دستی و پخت غذاهای محلی صورت می‌گیرد که راهی است برای رونق کسب‌وکارهای کوچک روستایی.
اما این حوزه در ایران با چالش‌هایی روبه‌روست که بسیاری از صاحبان بوم‌گردی را دچار نا‌امیدی می‌کند؛ مشکلاتی از قبیل پرداخت هزینه‌های مختلف یا چالش‌های مرتبط با دریافت یا تمدید مجوز بوم‌گردی.
«یاور عبیری»، رئیس جامعه انجمن‌های حرفه‌ای اقامتگاه‌های بوم‌گردی ایران و صاحب کسب‌وکار اقامتگاه بوم‌گردی «آرتین دینور» در استان کرمانشاه است و با فضای بوم‌گردی‌های روستایی به خوبی آشنایی دارد. عبیری در گفت‌وگوی خود با «کارنگ» از چالش‌های بوم‌گردی در ایران می‌گوید.
شرایط صنعت بوم‌گردی در سفرهای تابستانی و پاییزی چگونه بوده است؟
اکنون آمار دقیقی در دست نیست اما در تابستان و پاییز امسال شرایط بوم‌گردی‌ها خیلی خوب نبود. با توجه به بحث تورم و مسائل اجتماعی که اتفاق افتاد، سفرها کاهش پیدا کرد و همکاران ما نتوانستند آن‌طور که شایسته است، فعالیت کنند. تورم یکی از دلایل اصلی است که باعث کم شدن سفرها می‌شود. هنگامی که تورم در جامعه افزایش می‌یابد، دیگر سفر به عنوان یک اولویت برای مردم مطرح نخواهد بود و اولین موردی که افراد از زندگی‌شان حذف می‌کنند سفر کردن است. در چنین شرایطی حتی شاهد هستیم که برخی از بوم‌گردی‌ها تصمیم به فروش ملک خود گرفته و برخی هم کسب‌وکار خود را تعطیل کرده‌اند.
از چه زمانی وارد فعالیت بوم‌گردی و گردشگری شدید و در حال حاضر در چه شرایطی به سر می‌برید؟
تقریباً از اوایل دهه ۹۰ وارد فعالیت گردشگری شدیم. در ابتدا شروع خوبی هم داشتیم. یکی از فعالیت‌هایی که ما همیشه انجام می‌دادیم جشنواره‌ها بودند. هرساله چندین جشنواره را برگزار می‌کردیم که دو ویژگی بسیار خوب داشتند؛ اول اینکه چون ما در منطقه‌ای فعالیت می‌کنیم که چندان شناخته‌شده نیست، این جشنواره‌ها باعث می‌شد گردشگری در این منطقه رونق پیدا کند. دومین نکته هم منتفع شدن جامعه محلی از برگزاری چنین رویدادهایی بود. برای مثال در رویدادی مانند جشنواره روغن حیوانی، مردم محلی محصولات خود را در این جشنواره مستقیماً به گردشگران عرضه می‌کردند و همین موضوع باعث درآمدزایی برای اهالی روستا و تبلیغ و در نهایت رونق آن روستا می‌شد.
چه قشری از جامعه بیشتر از بوم‌گردی‌ها استقبال می‌کنند؟
نمی‌توان گفت که یک قشر خاص از بوم‌گردی‌ها استقبال می‌کنند. افراد با سلیقه‌های مختلفی برای سفر اقامت در بوم‌گردی‌ها را انتخاب می‌کنند. می‌توانم بگویم از دهک‌های بالا تا دهک‌های پایین مشتریان بوم‌گردی‌ها هستند. اقامتگاه‌ها و سبک‌های کاری‌شان با یکدیگر متفاوت هستند و این سبک‌های متفاوت سلیقه‌های مختلفی را جذب خود می‌کنند.
آموزش چه تأثیری در کسب‌وکار شما داشته و در این خصوص چه تجربه‌هایی دارید؟
متأسفانه در سال‌های گذشته همکاران ما آموزش چندانی در حوزه بوم‌گردی ندیده‌اند. نبود آموزش هم در کیفیت کار تأثیرگذار است و هم در بازاریابی تأثیر منفی می‌گذارد. یکی از اهداف ما نهادینه شدن آموزش است. سرفصل‌های آموزشی مورد نظر را به وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ابلاغ کرده‌ایم و منتظر دریافت تأیید آن هستیم. اگر این سرفصل‌ها تأیید شوند، هم در بحث کیفیت و هم در بحث درآمدزایی بوم‌گردی شاهد اتفاقات بسیار مثبتی خواهیم بود. از طرفی هم در حال برگزاری سمینارهای آموزشی هستیم. در سه‌ماهه اخیر نیز دو مورد از این سمینارها برگزار شدند. این سمینارها در حوزه آموزش هستند و امیدواریم با برگزاری آنها سطح کیفیت کار همکاران، اندکی افزایش یابد. برنامه ما این است که در هر فصل یک سمینار برگزار کنیم و قصد داریم موضوعیت این سمینارها را به‌مرور تخصصی‌تر کنیم تا خروجی حرفه‌ای‌تری از آنها دریافت کنیم. متأسفانه در مورد بوم‌گردی هیچ کتاب تخصصی یا مدرس متخصصی وجود ندارد. به طور کلی، هدف ما این است که بتوان از دانش مربیان کنونی استفاده کرد و از سویی دیگر بتوانیم تولید محتوایی انجام دهیم که در راستای آموزش در اختیار افراد قرار گیرد و به طور همگانی از آنها استفاده شود.
طرحی که در حوزه آموزش به وزارتخانه تحویل دادید، در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
به دلیل تغییر و تحولاتی که در بخش آموزش اتفاق افتاده، طرح ما نیز دچار وقفه شده اما سرفصل‌ها تأیید نهایی شده‌اند. ریز سرفصل‌ها را نیز در اختیار وزارتخانه قرار داده‌ایم که از ۲۷ فصل ارائه‌شده حدود ۲۰ فصل پذیرفته شده است.»
آیا خودتان در شروع کار با چالش اخذ مجوز مواجه بودید؟
در آغاز فعالیت‌مان در استان کرمانشاه، متأسفانه شناخت خوبی از بوم‌گردی وجود نداشت. ما برای دریافت مجوز مجبور به گذراندن کاغذ‌بازی‌های اداری فراوانی شدیم. در نهایت هم مجبور شدیم به‌عنوان زیرمجموعه خانه مسافر فعالیت کنیم. اما مشکل این موضوع ناهمگونی آن با فعالیت اصلی بود. بعد از حدود دو سال پیگیری، بالأخره توانستیم مجوز بوم‌گردی را دریافت کنیم. در آن زمان که در قالب خانه فعالیت می‌کردیم، مشکلاتی همچون مالیات یا پرداخت آب و برق و گاز را نداشتیم. اما متأسفانه بعد از اینکه وارد تأسیسات گردشگری شدیم، مشکلات هم از پی آن برایمان به وجود آمد؛ برای مثال نرخ پرداخت آب و برق و گاز بوم‌گردی‌ها صنعتی شد یا اینکه مجبور به استفاده میزان مشخصی از آب بودیم. از دیگر مشکلات این حوزه این است که برای مثال اگر مدیر یک اقامتگاه یک فرد روستایی باشد، به دلیل بی‌سوادی یا کم‌سوادی مجبور است یک شخص دیگر را به‌عنوان نماینده از طرف خود معرفی کند. بهتر بود به جای ایجاد چالش‌ها و سخت کردن فعالیت بوم‌گردی‌ها، نظارت‌ها بیشتر می‌شد. فعالان بوم‌گردی با وجود مشکلاتی که اکنون وجود دارد، دلزده خواهند شد. اکثر این مشکلات هم به این دلیل بود که بوم‌گردی‌ها زیر نظر تأسیسات گردشگری قرار گرفتند.
چه چالش‌هایی برای دریافت مجوز بوم‌گردی از درگاه ملی مجوزها دارید؟
درگاه ملی مجوزها به سامانه وزارت گردشگری متصل است. اما موضوع این است که برای یک خانه مسافر به راحتی مجوز صادر می‌شود اما کسب مجوز برای بوم‌گردی آنقدر چالش دارد که صاحبان بوم‌گردی را دچار نا‌امیدی می‌کند. به‌عنوان مثال یکی از چالش‌های ما ارزیابی بوم‌گردی‌هاست. برای انجام این ارزیابی باید بوم‌گردی‌ها هزینه پرداخت کنند تا شرکت‌های ارزیاب آنها را مورد ارزیابی قرار دهند. به طور کلی به دلایل مختلف مثل معرفی مدیر دارای مدرک لیسانس، ارائه استحکام بنا، ارزیابی و غیره، بوم‌گردی‌ها متحمل هزینه‌های بسیار می‌شوند که این موضوع ایجاد اشتغال برای روستایی‌ها را زیر سؤال می‌برد.
در حال حاضر بیشتر مشتریان شما را گردشگران خارجی تشکیل می‌دهند یا داخلی؟
قبل از کرونا بیشتر مشتری‌های ما از مسافران خارجی بودند اما بعد از پاندمی بیشتر مشتری‌ها مسافران داخلی هستند.
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/hrmd
