گزارش مرکز پژوهش‌های اتاق ایران مطرح می‌کند / هزینه لجستیک در ایران دوبرابر کشورهای توسعه‌یافته است
یکی از عناصر کلیدی در توسعه اقتصادی کشورها امور لجستیک پیشرفته است. لجستیک پشتیبان فعالیت‌های تجاری-تولیدی بوده و شامل شبکه‌ای از فعالیت‌ها و خدمات است که جابه‌جایی فیزیکی کالاها در داخل و خارج از مرزها را پشتیبانی می‌کند. فعالیت لجسـتیک ترکیبی از فعالیت‌های حملونقل، انبارداری و اطلاعات است کـه روی حوزه‌های اشتغال، تولید و مصرف تأثیرگذار است. علاوه بر این، لجستیک مؤلفه اصلی هزینه سایر فعالیت‌ها نیز به شمار می‌آید.
اخیراً مرکز پژوهش‌های اتاق ایران اقدام به انتشار گزارشی با عنوان «اهمیت و تحولات بخش لجستیک در اقتصاد ایران طی دوره 1395-1365» کرده است. در این گزارش بر ضرورت شناسایی اهمیت لجستیک و سهم آن در اقتصاد و همچنین بخش‌های مرتبط بـا لجستیک و مطالعات روند تغییرات آن تأکید شده است.
در این گزارش، همچنین موقعیت ژئوپلتیکی ایران در منطقه غرب آسیا، استثنائی توصیف شده و از ایران به‌عنوان کشوری که به‌طور بالقوه یک کشور تجاری-لجستیکی محسوب می‌شود و مزیت‌های لجستیکی بالایی در منطقه استراتژیک خاورمیانه دارد، یاد شده است. تعیین سهم هزینه، اهمیت بخش اشتغال‌زایی، میزان وابستگی به واردات و مصرف انرژی در طول سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۹۵ از اهداف این پژوهش بوده است.
تعریف نشدن لجستیک در حساب‌های ملی
یکی از مواردی که در این گزارش عنوان شده این است که در حساب‌های ملی خدمات تعریف‌شده‌ای به نام لجستیک وجود ندارد و به همین دلیل حساب‌های ملی به‌تنهایی قادر به سنجش اهمیت اقتصادی این حوزه و محاسبه مستقیم سهم این حوزه نیستند. از سوی دیگر هیچ نهاد رسمی در ایران، وظیفه تهیه حساب‌های اقماری مرتبط با لجستیک را، آن‌طور که در سایر کشورهای پیشرفته انجام می‌شود، به عهده ندارد.
شاخص نسبت هزینه لجستیک به تولید ناخالص داخلی
سهم هزینه لجستیک که از نسبت ستانده لجستیک به کل تولید ناخالص داخلی به دست می‌آید، به‌عنوان شاخصی برای اهمیت لجستیک استفاده می‌شود.
مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در گزارش خود به گزارش آرمسترانگ و همکاران اشاره کرده است. در گزارش مذکور برای اقتصادهای بزرگ، هزینه لجستیک تقریباً سهمی معادل ۸ تا ۱۸ درصد تولید ناخالص داخلی آن کشور را شامل می‌شود. برای اقتصادهای توسعه‌یافته اروپا و آمریکای شمالی، لجستیک بین ۸ تا ۹.۵ درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد. این آمار برای کشورهای در حال توسعه در محدوده ۱۱ تا ۱۸ درصد است. برای مثال درصد هزینه لجستیک نسبت به تولید ناخالص داخلی برای کشوری مانند هند ۱۳ درصد و برای چین ۱۸ درصد عنوان شده است. کشورهای با سهم‌های کمتر، کشورهایی هستند که اهمیت لجستیک در آنها نسبتاً زودتر تشخیص داده شده است. این انتظار وجود دارد که هزینه‌های لجستیک در کشورهای در حال توسعه نیز طی چند سال آینده با بهره‌مندی از سیستم‌های پیشرفته‌تر و دستیابی به نرخ‌های رشد اقتصادی بالاتر، با کاهش همراه باشد. برای مثال در انگلستان هزینه‌های لجستیک برای ۳۰ سال پیش حدود ۱۸ تا ۲۰ درصد بوده، اما در حال حاضر این آمار حدود ۸.۵ درصد است.
فقدان زیرساخت‌های لازم در حوزه لجستیک ایران
در این گزارش عنوان شده که براساس آمار ارزش افزوده مرکز آمار ایران میانگین سهم حملونقل، انبارداری و پست به قیمت‌های جاری ۸ درصد و به قیمت ثابت ۶ درصد از تولید ناخالص داخلی طی دوره ۱۳۷۰ الی ۱۳۹۸ است. ارقام محاسبه‌شده دو نهاد آماری ایران فاصله نسبتاً زیادی با هم دارند و همواره سهم لجستیک براساس داده‌های مرکز آمار ایران کمتر از بانک مرکزی بوده است. علاوه بر این، این اعتقاد وجود دارد که سهم فوق قسمتی از هزینه لجستیک را نشان می‌دهد و شامل هزینه مدیریت که حداقل سهم آن ۴ درصد است، نیست.
گزارش مرکز پژوهش اتاق ایران تأکید می‌کند که با اطمینان می‌توان گفت سهم لجستیک در ایران بسیار بالاتر از ارقام ذکرشده است. این گزارش در جهت اثبات این ادعا به گزارش آرمسترانگ و همکاران در سال ۲۰۲۱ اشاره می‌کند که سهم هزینه لجستیک در ایران را ۱۶.۲ درصد محاسبه کرده است. براساس این گزارش آرمسترانگ، ایران یکی از کشورهای با هزینه‌های بسیار بالای لجستیک در میان ۱۶۰ کشوری که مورد مطالعه قرار گرفته‌اند، به حساب آمده است.
براساس آماری که آرمسترانگ و همکاران منتشر کرده‌اند، هزینه لجستیک در ایران تقریباً دوبرابر کشورهای توسعه‌یافته برآورد می‌شود. مرکز پژوهش اتاق ایران بالا بودن سهم هزینه لجستیک در ایران را ناشی از دو امر عنوان می‌کند: ناکارآمدی و فقدان بهره‌مندی از فناوری پیشرفته در ارائه خدمت و همچنین فقدان زیرساخت‌های لازم.
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/aql6