رضا امیرزاده / سومین کنگره و نمایشگاه محصولات زیست‌پزشکی و صنایع وابسته (ایران‌بایو) توسط انجمن «تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات بیوتکنولوژی ایران» در راستای معرفی توانمندی‌ها و ظرفیت‌های فعالان این صنعت، فراهم‌کردن فضای تبادل اطلاعات و ارائه آخرین دستاوردهای زيست‌فناوری کشور برگزار شد.
ایجاد حلقه ارتباطی و افزایش هم‌افزایی میان پژوهشگران، متخصصان و فعالان زیست‌فناوری، زیست‌پزشکی و صنایع وابسته، ارائه آخرین دستاوردهای علمی، تحقیقاتی و صنعتی، ایجاد ارتباط پژوهش و تحقیقات علمی با جریان روز صنعت، حمایت از صنایع تولیدی داخلی و گسترش بازار، افزایش فرصت‌های صادراتی، ایجاد بستر مناسب برای شبکه‌سازی و فراهم‌آوردن فرصت شغلی برای فارغ‌التحصیلان از جمله اهدافی است که برگزارکنندگان این رویداد برشمرده‌اند.
برپایی تورهای دانشجویی، بازدید از شرکت‌های حاضر در نمایشگاه و معرفی طرح‌های حمایتی از ایده‌ها و طرح‌های نوآورانه از جمله مواردی بود که بازدید دانشجویان و استادان دانشگاهی را از این نمایشگاه افزایش داده بود. در ادامه «کارنگ» در گفت‌وگو با فعالان زیست‌فناوری که در این رویداد به‌عنوان غرفه‌دار حضور داشتند، به بررسی فضای این حوزه از فناوری پرداخته است. اکثر شرکت‌کنندگان در این رویداد مهمترین چالش حوزه زیست‌فناوری را علاوه بر رگولاتوری، نبود سرمایه‌گذاری در این بخش عنوان کردند.
اولین چالش ما رگولاتوری است
مهدی پورشاکر میبدی، شتاب‌دهنده لاکتوویژن:
شتاب‌دهنده «لاکتوویژن» با اسم ثبتی «زیست محصول پارسیان» فعالیت خود را از سال 1397با برنامه‌ریزی، شکل‌دهی ساختار و تجهیز آزمایشگاه و سایر اقدامات زیرساختی آغاز کرد. ما در شهریورماه همان سال توانستیم شش تیم جذب کنیم و به این دلیل که آن زمان اکوسیستم آن‌قدر بالغ نشده بود تا بتوان از آن تیم-ایده خوبی بیرون کشید، مدل استارتاپ استودیویی را برای فعالیت خود انتخاب کردیم. هدف ما از این مدل، ایجاد یکسری نمونه‌های موفق بود تا برای سایر استارتاپ‌ها و فعالان این حوزه چراغ راه باشند. در این مدت توانستیم سه سایکل برگزار و حدود ۴۰ تیم را شتاب‌دهی کنیم.
لاکتوویژن در حوزه‌های زیست‌فناوری میکروبی، غذایی و… فعالیت می‌کند. از ۴۰ تیمی که جذب کرده‌ایم، خوشبختانه کمتر از انگشتان یک دست شکست داشته‌ایم، زیرا مجموعه ما در جذب تیم‌ها و آغاز فعالیت سختگیری زیادی دارد و دقیق عمل می‌کند. از نظر ما وقت و انرژی هر دو طرف باارزش است و به‌طور طبیعی کسی نمی‌خواهد روی موضوعی کار کند که احتمال شکست آن بالاست. از تیم‌هایی که با ما فعالیت می‌کنند، سه تیم به‌صورت شرکت بوده‌اند. معمولاً این حالت را داشته‌ایم که چند مورد از تیم‌ها در انتهای دوره شتاب‌دهی به این نتیجه رسیده‌اند که اگر کنار هم قرار گیرند و محصولات‌شان را به‌صورت سبد محصول ارائه دهند، در بازار موفق‌تر خواهند بود. همچنین برخی فناورهای ما به این دلیل که تمایل داشتند در حوزه آکادمیک و تحقیق و توسعه بمانند، محصول‌شان را به‌صورت دانش فنی واگذار کرده‌اند.
در حال حاضر شرایط جذب سرمایه‌گذار در همه حوزه‌ها سخت است، اما در حوزه زیست‌فناوری سرمایه‌گذاران خوبی وجود دارد که البته تعدادشان محدود است. این سرمایه‌گذاران حساسیت بسیار بالایی برای ورود دارند؛ دلیل این موضوع این است که در این حوزه وقتی شما می‌خواهید وارد مید استیج شوید، عددهای سرمایه‌گذاری بالاست و شما حداقل باید حدود ۳۰ الی ۴۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کنید.
از همه دست‌اندرکاران و برگزارکنندگان نمایشگاه ایران‌بایو تشکر می‌کنم که زحمت کشیده بودند و نمایشگاه خوب و بدون نقصی را برگزار کردند. به نظرم مهمترین دستاوردی که این رویداد برای همه اعضای اکوسیستم استارتاپی داشت، حضور پررنگ دانشجویان و فعالان علمی حوزه زیست‌فناوری و زیست‌شناسی بود. دانشجو و بخش علمی برای حوزه کاری ما نیروی محرکه است. حضور این افراد در نمایشگاه باعث افزایش آگاهی و آشنایی افراد با ادبیات شتاب‌دهنده‌ها، شرکت‌های صنعتی و تولیدی می‌شود. همچنین این رویداد می‌تواند باعث شود دانشجویان و بخش علمی این تلاش را داشته باشند که دانسته‌ها، مهارت‌ها و تجربیات خودشان را به آنچه شرکت‌ها به آن نیاز دارند، نزدیک کنند. در این نمایشگاه محیطی فراهم شده بود که تقریباً همه بزرگان این صنعت در آن حضور داشته باشند. این اتفاق کمک کرد تا انتقال تجربه بسیار خوبی را شاهد باشیم. این نمایشگاه برای مجموعه ما نیز فرصت خوبی بود تا حوزه فعالیت، اهداف و نیازمندی‌های خود را معرفی کند.
در حوزه اکوسیستم نوآوری زیست‌فناوری دو چالش اصلی وجود دارد؛ اولین چالش ما موضوع رگولاتوری است. فرایندهای ارگان‌های دولتی خیلی زمان‌بر و کُند است، اما اکوسیستم نوآوری بسیار پرسرعت و چالاک حرکت می‌کند. اینکه یک ترمزی وجود داشته باشد و اجازه ندهد ما با آن سرعتی که می‌خواهیم به پیش برویم، باعث صدمه‌دیدن شرکت‌های استارتاپی می‌شود. اتفاق افتاده که محصولاتی آن‌قدر پشت در اتاق‌های اخذ مجوز معطل مانده‌اند که دیگر محبوبیت، الزام و نیاز آن محصول در بازار از بین رفته و همه سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده سوخت شده است.
چالش بعدی که باید به آن پرداخته شود، حمایت از سرمایه‌گذاری در این بخش است. تصویب قانون «جهش تولید دانش‌بنیان» به‌ویژه ماده ۱۰ آن که سرمایه‌گذاری در حوزه نوآوری را به‌عنوان معافیت مالیاتی می‌پذیرد، اتفاق خوبی در این حوزه است. امیدواریم شرایطی که دولت گذاشته، بتواند مشوقی برای سرمایه‌گذاران خصوصی باشد تا سرمایه‌گذاری بیشتری را در این حوزه شاهد باشیم و چرخه اکوسیستم پررونق‌تر بچرخد. امیدواریم برنامه هفتم توسعه هم به گونه‌ای نگارش و مصوب شود که در آن از سرمایه‌گذاری در حوزه نوآوری و اقتصاد اکوسیستم استارتاپی حمایت شود تا بتوانیم در این مسیر با سرعت بیشتری پیش برویم.
مراکز رشد فناوری در حال تکامل هستند
علی‌اصغر ترابی، کارشناس مرکز رشد فناوری رازی:
مرکز «رشد فناوری رازی» از سال ۱۳۹۲ توسط مؤسسه «تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی» با مجوز وزارت بهداشت راه‌اندازی شده است. این مرکز از فناوری‌هایی حمایت می‌کند که مورد نیاز مؤسسه رازی است. از جمله فناوری‌های مورد حمایت این مرکز می‌توان به واکسن‌های انسانی و دامی، واکسن‌های طیور و آبزیان، انواع فرآورده‌های بیولوژیک، انواع کیت‌های تشخیصی اعم از سرولوژی، مولکولی و… اشاره کرد. همچنین تولید مواد اولیه واکسن و فرآورده‌های بیولوژیک و تجهیزات و خدمات تخصصی آزمایشگاهی از دیگر فناوری‌های مورد حمایت این مجموعه است.
استقبال از سومین نمایشگاه «ایران‌بایو» نسبت به سال‌های گذشته بهتر بود. در چنین رویدادهایی صاحبان دانش و فعالان این حوزه بیشتر با هم و حوزه‌های فعالیت یکدیگر آشنا می‌شوند. افرادی هم که می‌توان آنها را جامعه هدف در نظر گرفت، با حضور در این نمایشگاه از نزدیک با فعالیت‌های شرکت‌های حاضر آشنا می‌شوند. طی همین نمایشگاه ما مراجعانی داشتیم که صاحب ایده بودند.
به‌صورت کلی اما روال کار مرکز رشد رازی به این صورت است که اگر کسی ایده‌ای مرتبط با حوزه کاری مجموعه داشته باشد، می‌تواند از طریق سایت مؤسسه فرم پذیرش را پر کرده و برای مرکز ارسال کند. پس از بررسی اولیه، ایده در کمیته ارزیابی و شورای مرکز رشد طرح می‌شود. پس از تأیید استقرار فناوران واجد شرایط، تیم‌ها می‌توانند در این مرکز استقرار پیدا کرده و کار خود را آغاز کنند. آنجا فضایی برای کار در اختیار فناوران قرار می‌گیرد و دوره مقدماتی شروع می‌شود. طی این دوره به آن ایده کمک می‌کنیم تا به یک نمونه آزمایشگاهی یا فرآورده تجاری تبدیل شود. در طول استقرار نیز تیم‌ها ارزیابی می‌شوند و همچنین امکاناتی از جمله آموزش و آزمایشگاه در اختیار آنها قرار می‌گیرد تا بتوانند به یک واحد فناور تبدیل شوند.
همچنین اگر تیم‌ها به حمایت‌های بیشتر مالی نیاز داشته باشند، به صندوق‌های توسعه فناوری و شکوفایی معرفی می‌شوند. شاید مهمترین چالش تیم‌های فناوری این حوزه را بتوان موضوع جذب سرمایه عنوان کرد. پروژه‌ها در حوزه سلامت مانند ساخت واکسن بسیار هزینه‌بر هستند. ما این مشکل را در روند کار تیم‌ها داریم که صاحبان ایده پیش‌بینی می‌کنند کار را با فلان هزینه به اتمام برسانند، اما در روند انجام پروژه قیمت‌ها چنان افزایش می‌یابد که دیگر تیم نمی‌تواند فعالیت کند و پروژه متوقف می‌شود و به نتیجه نمی‌رسد. راه‌حل مقابله با چنین اتفاقاتی همین صندوق‌های شکوفایی و نوآوری است که باید سرمایه‌های بیشتری را به این بخش اختصاص دهند.
از نمونه‌های موفق تولید دانش‌بنیان در مرکز رشد فناوری می‌توان به «لیوفیلیزاتور صنعتی» و «اولتراسانتریفیوژ» اشاره کرد. برای مثال لیوفیلیزاتور صنعتی یک هسته فناوری بود که در حال حاضر به یک شرکت موفق دانش‌بنیان تبدیل شده که این محصول را تولید و علاوه بر ارائه به بازار داخلی آن را صادر نیز می‌کند.
در حوزه زیست‌فناوری، تعداد کسانی که ایده دارند، کم هستند و شاید در سال به تعداد انگشت‌های دست هم نرسند. همچنین پروژه‌هایی که در این حوزه تعریف می‌شود، زمان‌بر و هزینه‌بر است. شاید یک ایده دو الی سه سال زمان ببرد تا به نتیجه برسد. در نخستین رویداد استارتاپی که آذرماه سال گذشته برای مرکز رشد رازی برگزار کردیم، حدود ۱۰ فناور شرکت کرده بودند. از این تعداد چهار ایده که اسناد کاملی داشتند، توسط مرکز انتخاب شده و در حال حاضر مسیر استقرار در مرکز رشد را طی می‌کنند.
اکوسیستم نوآوری حوزه سلامت در ایران پدیده جدیدی است و به هر حال مشکلاتی در آن وجود دارد که به‌تدریج در حال مرتفع‌شدن هستند. ساختار مراکز رشد دارای یک حالت تکاملی است و به‌تدریج مشخص می‌شود کدام بخش‌ها برای تسهیل امور، به اصلاح نیاز دارند. در سال‌های گذشته بسیاری از افراد ایده‌هایی داشتند که در نهایت در ذهن‌شان باقی می‌ماند و بسیاری از آنها از بین می‌رفت، اما در حال حاضر با گسترش مراکز رشد و استارتاپ‌ها حداقل ۵۰ درصد افرادی که ایده دارند، به این مراکز می‌آیند و برخی از این ایده‌ها تحقق پیدا می‌کند. حتی اگر تحقق پیدا نکند هم به هر حال مسیری را می‌پیماید و می‌تواند به ایده‌های دیگر کمک کند. اکثر ایده‌هایی که در این حوزه مطرح می‌شوند، در صورتی که بتوانند به مرحله تجاری‌سازی برسند، ثروت‌زا هستند و می‌توانند به اقتصاد کشور کمک کنند.
چرا مجبوریم کیت‌هایمان را با قیمت بالاتری بفروشیم؟!
یگانه کشوار، مدیر داخلی شرکت زیست‌فناوری کوثر:
شرکت ما یک شرکت زیست‌فناوری دانش‌بنیان است و در حوزه تولید محصولات زیست‌فناوری و ژنتیکی فعالیت دارد و به ارائه خدمات تخصصی در این حوزه‌ها می‌پردازد. همچنین تولید کیت‌های تشخیصی بیماری‌های ژنتیکی، آنیوپلوئیدی‌ها و همین‌طور کیت‌های تعیین هویت از دیگر محصولات ماست که علاوه بر عرضه آن در داخل، به کشورهای دیگر نیز صادر می‌شود.
برگزاری نمایشگاه «ایران‌بایو» و استقبال بازدیدکنندگان از آن خوب و قابل قبول بود. یکی از نکات قابل توجه این رویداد این بود که بیشتر بازدیدکنندگان را دانشجویان تشکیل می‌دادند. همچنین این نمایشگاه فضایی را فراهم کرد تا بتوانیم برخی همکاران‌مان در حوزه زیست‌فناوری را که در شهرهای مختلف فعالیت می‌کنند و با یکدیگر در ارتباط بودیم، ببینیم. علاوه بر برپایی غرفه، برگزاری کارگاه و سخنرانی از دیگر فعالیت‌های شرکت زیست‌فناوری کوثر در این نمایشگاه بود. در مجموع حضور در این رویداد را مفید ارزیابی می‌کنم و امیدوارم بازخوردهای بعد از نمایشگاه نیز برایمان مثبت باشد و بتوانیم با برخی افرادی که در نمایشگاه آشنا شدیم و حوزه کاری ایشان با ما مرتبط است، همکاری خوبی داشته باشیم.
البته این انتظار می‌رفت که طی برگزاری نمایشگاه هماهنگی‌ها به شکل بهتری صورت می‌گرفت. برای مثال در برنامه سخنرانی «دکتر زینلی» که توسط مجموعه ما برگزار می‌شد، با وجود اینکه ما در تبلیغ و اطلاع‌رسانی ساعت و مکان برنامه را که از پیش مشخص شده بود، اعلام کرده بودیم، اما در لحظه آخر از سوی برگزارکنندگان نمایشگاه ساعت و مکان این سخنرانی تغییر کرد و این موضوع باعث شد ما بسیاری از مخاطبان برنامه را از دست بدهیم.
اگر بخواهم درباره چالش‌هایی که در حوزه کاری ما وجود دارد صحبت کنم، بخش زیادی از آن میان بخش‌های مختلف صنعت مشترک است. به هر حال حوزه فعالیت ما نیز مانند سایر بخش‌های تولیدی کشور تحت تأثیر شرایط اقتصادی است. به‌طور طبیعی وقتی توان اقتصادی جامعه کاهش یابد، خرید محصولات نیز پایین می‌آید که این موضوع روی تولید تأثیر می‌گذارد. همچنین با توجه به شرایط، وارد کردن مواد اولیه برای ما سخت‌تر شده است. از سویی کیفیت مواد اولیه داخلی نیز پایین آمده است. برای مثال میکروتیوبی که در حال حاضر در داخل کشور موجود است، کیفیت لازم را ندارد و تبخیر در آن افزایش یافته است. ما مجبوریم برای حفظ کیفیت محصولات‌مان بسیاری از مواد اولیه مانند همین میکروتیوب‌ها و سرسمپلر و… را وارد کنیم. این موضوع باعث می‌شود هزینه بیشتری در روند تولید متحمل شویم؛ در نتیجه باید کیت‌هایمان را هم با قیمت بالاتری بفروشیم و همه این مسائل باعث ایجاد چالش در حوزه کاری ما می‌شود.
لینک کوتاه: https://karangweekly.ir/yk73
